قانونگذاران جمهوریخواه ماههاست از برگزاری مذاکرات هستهای باراک اوباما با ایران انتقاد میکنند اما این لفاظیها ناگهان به موضوعی «بغرنجتر» تبدیل شد تا جایی که اعضای کنگره آمریکا تلاش کردند به طور مستقیم با ایران ارتباط برقرار و درست چند هفته قبل از فرارسیدن ضربالاجل مهم هستهای، در مذاکرات هستهای اختلال ایجاد کنند. این تلاش در روز دوشنبه گذشته و در نامه 47 سناتور جمهوریخواه به مقامات ایرانی انجام شد. آنها اعلام کردند هرگونه توافق هستهای امضاشده توسط باراک اوباما، رئیسجمهور آمریکا بدون تصویب کنگره صرفا توافقنامهای است که دولت آن را تایید کرده است و با پایان دوران ریاستجمهوری اوباما منقضی خواهد شد. در این نامه همچنین آمده است: «رئیسجمهور بعدی میتواند چنین توافقی را لغو کند و کنگره میتواند در هر زمانی در مفاد توافقنامه تجدیدنظر کند». این نامه رسمی توسط «تام کاتن» سناتور جمهوریخواه از آرکانزاس سازماندهی شد و به امضای شماری از اعضای سنا و همچنین «مارکو روبیو»، «تد کروز» و «رند پل» نامزدهای احتمالی جمهوریخواهان برای انتخابات ریاستجمهوری 2016 رسید. امضای سناتور «باب کورکر» از تنسی، رئیس کمیته روابط خارجی سنای آمریکا در این نامه به چشم نمیخورد. در این نامه که نخستین بار از سوی پایگاه اینترنتی بلومبرگ ویو منتشر شد، همچنین آمده است: «سنا باید هرگونه معاهده خارجی- را که رئیسجمهور درباره آن مذاکره کرده است- با کسب دوسوم آرا تصویب کند. این موضوع نشان میدهد شانس کمی وجود دارد توافقنامه هستهای مورد پذیرش سنایی باشد که کنترل آن در دست جمهوریخواهان قرار دارد». در این نامه همچنین آمده است: «امیدواریم این نامه سبب توسعه دانش شما درباره نظام قانونی ما شود و درک دوجانبه را با پیشرفت در مذاکرات هستهای تقویت کند». ارسال این نامه نشان میدهد کنگره آمریکا در مقایسه با دوران گذشته خود، پا را فراتر گذاشته است و در تلاش برای ایجاد اخلال در روند دستیابی به توافقی است که رئیسجمهور آمریکا در حال مذاکره برای دستیابی به آن است. 2 هفته پیش، نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل طی سخنان خود در کنگره آمریکا با دستیابی به توافق هستهای با ایران مخالفت کرد. او به دعوت «جان بینر» رئیس مجلس نمایندگان آمریکا به واشنگتن سفر کرده بود. بینر نیز این دعوت را با کاخسفید هماهنگ نکرده بود. جمهوریخواهان سنا بار دیگر تاریخساز شدند البته این بار با برقراری ارتباط مستقیم با تهران علیه توافق هستهای. «نورم اورن استین» از کارشناسان ارشد موسسه آمریکا اینترپرایز اعلام کرد ارسال نامه دوشنبه پیش در تاریخ کنگره آمریکا بیسابقه بوده است. او گفت: «تنها مورد مشابه در سال 1968 رخ داد، زمانی که کمپین ریاستجمهوری ریچارد نیکسون تلاش کرد در مذاکرات صلح برای پایان دادن به جنگ ویتنام اخلال ایجاد کند. یک مورد مشابه دیگر نیز در سال 1970 رخ داد؛ زمانی که سناتور «جسه هلمز» مشاوران ارشد خود را روانه لندن کرد تا آنها به تضعیف مذاکراتی بپردازند که در نهایت سبب تغییر نام «رودزیا» به «زیمبابوه» شد». اورن استین اعلام کرد: «اما آن در سطحی بسیار پایینتر بود». او گفت: «در واقع، بین تخطی از قانون و ارتکاب جرم تفاوت وجود دارد».
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران ظاهرا با این اقدام قانونگذاران آمریکایی آشفته نشده است. او در گفتوگو با رسانههای ایرانی اعلام کرد: «از نظر ما، این نامه هیچ ارزش قانونی ندارد و بیشتر یک توطئه تبلیغاتی است». او همچنین گفت: «بسیار جالب است که در حالی که مذاکرات در حال پیشرفت است و در حالی که هنوز هیچ توافقی حاصل نشده است، چند گروه فشار سیاسی حتی از چشمانداز توافق هراس دارند تا جایی که به روشهای غیرعادی و بیسابقه در تاریخ مسائل دیپلماتیک روی آوردهاند». او در عین حال با شیوه خود به اقدام کاتن و همکارانش واکنش نشان داد. ظریف گفت: «نویسندگان این نامه ممکن است درک کاملی از قوانین بینالمللی نداشته باشند، دولتها نماینده کل کشور هستند و آنها مسؤول امور خارجی هستند. این دولتها هستند که باید به تعهدات خود در قبال دیگر کشورها پایبند باقی بمانند و نباید به قوانین داخلی خود بهعنوان توجیهی برای نقض تعهدات بینالمللی اشاره کنند». وزیر امور خارجه ایران افزود: «مذاکرات چندجانبهای درباره این توافق در حال برگزاری است و این یک توافقنامه دوجانبه بین واشنگتن و تهران نیست». ظریف گفت: «توافقنامه جامع هستهای به جای ارجاع به کنگره برای تصویب باید به شورای امنیت ارجاع شود». «جک گلد اسمیت» از مقامات قضایی دوران ریاستجمهوری جورج دبلیو بوش و استاد دانشگاه هاروارد خاطرنشان کرد: «سناتورهای آمریکایی در توضیح درباره روند تصویب معاهدهها مرتکب اشتباه شدهاند. در حالی که سنای آمریکا اختیار ارائه مشاوره و رایزنی درباره معاهدهها را دارد اما در نهایت این رئیسجمهور است که باید توافقنامه را امضا کند».
او گفت: «رضایت سنا لازم است اما شرط کافی برای تصویب یک معاهده در آمریکا نیست». او افزود: «این یک نکته فنی است که دوره توافق با ایران با پایان دوره دولت فعلی به پایان نمیرسد».
قانونگذاران دموکرات به نامه جمهوریخواهان واکنش همراه با خشم نشان دادهاند. سناتور «باربارا باکسر» از ایالت کالیفرنیا و از اعضای کمیته روابط خارجی سنا در بیانیهای اعلام کرد: «این تلاشی بیشرمانه از سوی جمهوریخواهان سنا برای ایجاد اخلال در مذاکرات با هدف ممانعت ایران از ساخت سلاح هستهای است».
او همچنین گفت: «این نامه عجیب و بیجا توطئهای برای ایجاد اختلال در روند دستیابی به توافقنامه جامع هستهای است و فرصت یافتن راهحلی صلحآمیز را برای این موضوع از بین میبرد. یک راهحل صلحآمیز به نفع آمریکا، اسرائیل و جهان است».
«هری رید» رهبر اقلیت در سنای آمریکا پا را از این هم فراتر گذاشت و جمهوریخواهان را به «زیر سوال بردن رئیسجمهور و قدرت بخشیدن به آیتاللهها» متهم کرد.
فارین پالیسی