عبدالباری عطوان*: اظهارات جان کری، وزیر خارجه آمریکا که در مصاحبه با شبکه سی‌بی‌اس گفت کشورش در نهایت مجبور به مذاکره با دولت سوریه برای حل بحران این کشور خواهد شد، زیباترین هدیه به رئیس‌جمهوری سوریه، ارتش و متحدان این کشور است و در بهترین زمان و دقیقا در روز ورود بحران سوریه به سال پنجم صورت می‌گیرد. این اظهارات در عین حال سخت‌ترین ضربه به معارضان سوریه و کشورهای خلیج‌فارس به شمار می‌رود که حامی معارضان با سلاح و میلیاردها دلار پول هستند. این اظهارات کمتر از 2 هفته پس از سخنان رئیس‌جمهور آمریکا صورت می‌گیرد که تاکید کرده بود، بشار اسد مشروعیت خود را از دست داده و باید کنار برود. همچنین این سخنان پس از اعلام تصمیم واشنگتن برای آموزش مخالفان سوری در ترکیه و عربستان و تجهیز آنها به سلاح انجام می‌شود. چندین دلیل اساسی موجب تغییر موضع- شاید موقتی- آمریکا در چنین زمانی شده است؛ اول، شکست حملات هوایی آمریکا برای از بین بردن داعش و دیگر گروه‌های افراطی و جلوگیری از گسترش آنها، فروپاشی گروه‌های مخالف معتدل سوری حمایت شده توسط واشنگتن و تسلیم شدن جنبش «حزم» که توسط سازمان جاسوسی آمریکا تاسیس شد و در مقابل حمله جبهه النصره در منطقه حلب، شکست خورد. دوم، پایداری ارتش سوریه در خلال 4 سال گذشته و افزایش محبوبیت دولت سوریه در داخل و خارج کشور به دلیل ناامیدی از معارضان سوری و شکل‌گیری این احساس در مردم سوریه که توسط آمریکا و متحدان آن فریب خورده‌اند و همین‌طور بازگشت ده‌ها هزار نفر از اتباع سوریه به کشورشان. سوم، حمایت‌های مالی، نظامی و انسانی روسیه، ایران و حزب‌الله از دولت سوریه و ارسال نیرو و مشاور برای کمک به ارتش سوریه که منجر به جلوگیری از سقوط دمشق شد. چهارم، قانع شدن واشنگتن و کشورهای غربی و عربی به این موضوع که جایگزین بشار اسد در صورت سقوط، هرج و مرج، خلأ سیاسی و تخریب نهادهای امنیتی، نظامی و سیاسی سوریه است که همچون وضعیت لیبی توسط گروه‌های مسلح تندرو این خلأ پر خواهد شد. پنجم، نزدیک شدن امضای توافق هسته‌ای واشنگتن با ایران که موجب رفع تحریم‌های اقتصادی می‌شود و همینطور همکاری آنها در مبارزه با داعش و شاید به رسمیت شناختن ایران به‌عنوان یک قدرت بزرگ منطقه‌ای که البته با توجه به دشمنی آمریکا با دولت سوریه (همپیمان ایران) و حمایت واشنگتن از مخالفان دمشق، لغو محاصره و اتحاد با ایران منطقی به نظر نمی‌رسد بنابراین وقتی اتفاق هسته‌ای در حال شکل‌گیری است، حتما سوریه و حزب‌الله نیز از آن بهره‌مند خواهند شد. این تغییرات در موضع آمریکا، معارضان معتدل سوری را بشدت آشفته کرده است و دلیل این امر 2 چیز است؛ اول، تاکید بسام الملک، عضو ائتلاف سوری که گفته است در کنفرانس مخالفان معتدل که 24 آوریل آینده برگزار می‌شود، موضوع ابقای اسد به‌عنوان رئیس‌جمهوری به مدت 2 سال دیگر مورد بررسی قرار می‌گیرد. دوم، اظهارات خالد خوجه، رئیس ائتلاف معارضان سوری درباره اینکه «گروه دوستان مردم سوریه» تنها یک همپیمان کاغذی برای ما است و آموزش نیروهای معارضان نیز «لطیفه‌ای خنده‌دار» بیش نیست. پس از 4 سال از بحران سوریه می‌توان گفت بشار اسد قوی‌تر از همیشه است و مشروعیتش به‌عنوان رئیس‌جمهوری به دشمنان و مخالفانش و در راس آنها آمریکا، ترکیه و کشورهای خلیج‌فارس تحمیل شده است. البته دلیل دیگر کسب این دستاورد بزرگ توسط رئیس‌جمهوری سوریه، گروه داعش است که پیشروی سریع آن موجب تغییر توازن قدرت‌ها و معادلات در کل منطقه شد. بحران سوریه وارد مرحله جدیدی شده که در آن جایگاه مخالفان محدود است و در مقابل نقش دولت دمشق و حامیان آن در حال گسترش است اما این به معنای پایان بحران و مشخص شدن برنده و بازنده نیست و ممکن است، برخی بازیگران تعویض شوند. مردم سوریه بزرگ‌ترین فریب را در تاریخ خود خوردند، همه طرف‌ها ضد این کشور توطئه کردند، زیرا سوری‌ها وعده‌های آمریکا و متحدانش را باور کردند اما تا به حال کسی نبوده که روی واشنگتن حساب باز کرده باشد و برنده شود، حتی اگر هم پیروزی در کار باشد، این برد موقتی و پرهزینه است و پس از مدتی فاجعه‌بار خواهد شد.
*تحلیلگر برجسته مسائل منطقه