دیوید سینجر و مایکل آر گوردون: آمریکا و ایران در حال نزدیک شدن به یک توافق تاریخی هستند که برنامه هستهای ایران را محدود میکند اما در این راه با موانع جدی دقیقه 90 هم مواجه هستند.
به گفته مقامات اروپایی و آمریکایی، برخی از این موانع عبارتند از: زمان لغو تحریمهای سازمان ملل علیه ایران و چگونگی اجرای بازرسیها از تاسیسات هستهای این کشور. «جان کری» وزیر امور خارجه آمریکا که یکشنبه شب برای شرکت در دور حساس مذاکرات عازم شهر لوزان سوییس شد، هنوز با همتای ایرانی خود بر سر این خواسته ایران که به محض امضای توافقنامه تمام تحریمهای سازمان ملل باید به حال تعلیق درآید، اختلاف نظر دارد. یکی دیگر از موضوعات مورد اختلاف به اصرار واشنگتن به این موضوع بازمیگردد که بازرسان بینالمللی باید اجازه بازرسی فوری از تمام تاسیسات هستهای ایران حتی آنهایی را که در پایگاههای نظامی قرار دارند، داشته باشند.
علاوه بر آنچه گفته شد، اختلافهایی هم بر سر تحقیقات ایران در زمینه ساخت و گسترش سانتریفیوژهای پیشرفته وجود دارد که به این کشور اجازه میدهد با سرعت بیشتری سوخت هستهای تولید کند. مدت زمان اجرای توافق نیز از موضوعات دیگری است که دو طرف بر سر آن به تفاهم نرسیدهاند.
کاخسفید امیدوار است دستیابی به توافق سرانجام به گشایش فصل جدیدی در روابط 2 کشور منجر شود؛ روابطی که برای چند دهه تحت تاثیر سوءظن متقابل، حمایت ایران از تروریسم، حملات سایبری آمریکا و عملیات انتقامجویانه ایران بوده است. اما حتی چشمانداز یک توافق هستهای به بروز درگیری سیاسی جدی بین کاخسفید و جمهوریخواهانی منجر شده است که معتقدند این توافق نهتنها نمیتواند برنامه هستهای نظامی ایران را متوقف کند بلکه کشورهای عربی را نیز به داشتن برنامه هستهای تشویق میکند. «هنری کسینجر»، وزیر اسبق خارجه آمریکا اخیرا درباره توافق در حال شکلگیری با ایران به کنگره گفت: «نتیجه این رفتار این است که از ممانعت از تکثیر سلاح هستهای، به سمت مدیریت آن پیش میرویم».
نقاط همگرایی در توافقی که در واشنگتن و پایتختهای اروپایی در چرخش است شامل ترتیبات پیچیدهای میشود که تهران براساس آن باید بخش زیادی از ذخیره اورانیوم غنیشده خود را از ایران خارج کند. در مقابل آمریکا و شرکای مذاکرهکننده آن به ایران اجازه میدهند 6 هزار و 500 سانتریفیوژ خود را که بیشتر از چند صد دستگاهی است که سال پیش مورد بحث بود، نگاه دارد. تعداد سانتریفیوژها که در مراحل نهایی امکان تغییر آن وجود دارد احتمالا بخش زیادی از مذاکرات علنی را به خود اختصاص خواهد داد. مخالفان معتقدند این توافق به ایرانیان اجازه میدهد توان نهایی تولید اورانیوم خود را حفظ کنند حتی اگر این کشور مجبور شود میزان اورانیومی را که مورد استفاده قرار میدهد، محدود سازد.
تعلیق و در نهایت لغو تحریمهای نفتی و مبادلات مالی ایران برای حسن روحانی، رئیسجمهور ایران و محمدجواد ظریف، مذاکرهکننده ارشد وی و وزیر امور خارجه این کشور که امیدوارند بتوانند 10 سال یا بیشتر محدودیت فعالیت هستهای را به سران روحانی و نظامی ایران که مخالف مذاکرات هستند، بقبولانند، از اهمیت زیادی برخوردار است.
مخالفان در تهران بویژه نیروهای سپاه [پاسداران] که بر بخش نظامی برنامه هستهای ایران نظارت دارند، از جزئیات افشاشده مذاکرات بهرهبرداری میکنند. آنها میگویند آمریکا با محدود کردن تواناییهای ایران برای این همه سال براساس یک توافق هستهای مانع ظهور ایران بهعنوان قدرت بزرگ منطقه خاورمیانه خواهد شد.
اما هرگونه لغو سریع تحریمها با رای شورای امنیت و براساس تصمیم باراک اوباما میتواند باعث تشدید تنشها در کنگره شود.
یکی دیگر از موضوعات مهمی که درباره توافق هستهای با ایران مطرح است، مدت زمان کارآیی آن است. مقامات آمریکایی اعلام کردهاند اقدامات در نظر گرفته شده در توافق هستهای با ایران برای دست کم 10 سال میتواند خواستههای غرب را در زمینه حفظ زمان یک ساله برای فرار هستهای ایران تامین کند. همتای ایرانی کری تابستان گذشته در مصاحبهای گفت: «مدت زمان اجرای این توافق نباید بیش از 7 سال باشد».
مدت زمان اجرای توافق هرقدر باشد، جان کری با این چالش مواجه است که پس از انقضای تاریخ آن ایران همانند ژاپن و برزیل همچنان زیرساختهای لازم برای تولید هر میزان مواد هستهای را که بخواهد در اختیار خواهد داشت. دولت اوباما معتقد است تا آن زمان یک حکومت متفاوت یا دستکم همراهتر در ایران روی کار خواهد آمد. از سوی دیگر با توجه به نامه 47 سناتور جمهوریخواه به سران ایران، رؤسای جمهوری آینده آمریکا بدون تصویب کنگره الزامی در اجرای این توافق نخواهند داشت.
اما کاخسفید و جان کری میگویند خیلی بعید است هر فردی که در آینده به ریاستجمهوری آمریکا برسد، این توافق را نقض کند بویژه اگر ایران به مفاد آن پایبند باشد.
یکی از دلایلی که آمریکا و متحدانش درباره لغو تحریمهای سازمان ملل ضد ایران تردید دارند، این است که براساس تحریمهای کنونی صادرات کالاهای با فناوری پیشرفته که میتواند به ساخت مخفیانه سلاح در ایران کمک کند، ممنوع است بنابراین بحثهایی درباره چگونگی اعمال نظارت شدید در این زمینه در جریان است.
نیویورکتایمز