آیت‌الله سیدهاشم بطحائی گلپایگانی:  در نگرشی از ویژگی‌های جامعه مدنی و مشخصات آن و تطبیق با مصادیق؛ جامعه ایران را می‌توان یکی از مصادیق جامعه مدنی در مقابل جامعه بربر و وحشی معرفی کرد لکن در عین حال تفاوت فاحشی میان رفتار و گفتار و عموماً فرهنگ جامعه ایران مشاهده می‌شود و همگان بر این تفاوت اذعان دارند.  قطعاً بسیاری در مقام پرسش‌ هستند که چه چیزی باعث شده به‌رغم انقلاب و مقتضیات آن و هزینه‌های سنگین انسانی و اقتصادی و حیثیتی آن، متاسفانه بی‌عفتی و بی‌حجابی و بی‌اعتنایی به مقدسات دینی و گرویدن به مکاتب و مشاغل و هنرهای حرام و مبتذل، کم و بیش در جامعه رو به افزایش است و طبق فرمایش مقام معظم رهبری، مسؤولان مربوط تنها به گفت‌وگو و اگر و مگر اکتفا می‌کنند! حال بیاییم پاسخ این دگرگونی غیرمترقبه را جست‌وجو کنیم که چرا و چه چیز جامعه مدنی ما را به سمت و سوی اخلاق غیرمدنی سوق داده و می‌دهد! با نگرشی ساده پی خواهیم برد مهم‌ترین عامل آن است که جامعه، قبلا  نخست اینکه وابسته به حکومت نبود و با اتکا به خداوند متعال و فعالیت همه‌جانبه، همه اقشار، زندگی اقتصادی خود را با کمال سادگی اداره می‌کردند و همه اهل تولید بودند و فرد بی‌مصرف و مصرف‌گرای صِرف وجود نداشت در حالی که امروز به مرور به جامعه مصرفی تبدیل شده‌ایم. امروز درصد اندکی از جامعه مولد کالاهای مصرفی هستند و بیشتر افراد با ترک مشاغل تولیدی روستایی وارد شهرها شده و عائله حکومت شده‌اند و قهراً تعادل تولید و مصرف ناموزون شده و خوشگذرانی و عیاشی و گشت و گذارهای هزینه‌بردار، زندگی روزمره اکثریت شده و طبعاً موجب فرهنگ هوسرانی و ابتذال‌گرایی و امثال آن شده است. دوم اینکه در گذشته فضای جامعه بسته بود و وسایل ارتباط جمعی ـ اینترنت، ماهواره، تلفن همراه و رایانه ـ وجود نداشت و جامعه اصولاً به دین و دنیا فکر می‌کرد و برای هر دو فعال بود لذا از سلامتی بسیار بالای جسمی و روانی برخوردار بود و درگیری و نزاع در بین مردم در حداقل قرار داشت. که دلیل این دگرگونی‌ها وجود وسایل اِشغالگر جسم و جان و بی‌اعتنایی به آموزه‌های دینی و... است.