حسام آبنوس: رمان، داستانی است که براساس تقلیدی نزدیک به واقعیت، از آدمی و عادات و حالات بشری نوشته شده باشد و به نحوی شالوده جامعه را در خود تصویر و منعکس کند. رمان «اسماعیل» اثری از مرحوم امیرحسین فردی نیز تصویری از وقایع و اتفاقات سال‌های منتهی به انقلاب 57 را به تصویر می‌کشد و نشان می‌دهد که در شرایط پیش از پیروزی انقلاب اسلامی جوانان در چه وضعیتی به سر می‌برده‌اند. این کتاب ادبیات داستانی انقلاب است و امیرحسین فردی که می‌توان او را در زمره پیشگامان ادبیات انقلاب دانست در این کتاب نیز مانند سایر آثارش با زبان داستان و روایت، مخاطب را به تاریخ انقلاب هول داده و خاطرات آن روزها را برای او بازگو کرده است. اهمیت پرداختن به ادبیات انقلاب در این است که این‌گونه ادبی نوعی تعهد در ادبیات است و تعهد مساله‌ای است که در هنر بسیار مورد بحث است و بسیاری به آن اعتقاد ندارند. ادبیات انقلاب در فضای ادبیات نیاز به توجه بیشتر دارد و نویسندگان باید توجه بیشتری به آن داشته باشند. کارهای پژوهشی زیادی درباره ادبیات صورت گرفته ولی آمار درستی از آثار خلق شده در حوزه ادبیات انقلاب وجود ندارد و این مساله همت بلندی طلب می‌کند تا با دقت نظر بیشتری به این مساله پرداخته شود. اسماعیل جوانی است از طبقه پایین جامعه که در کودکی پدرش را از دست می‌دهد. بعد از مرگ پدر، او می‌ماند و مادرش، اکرم و محبوب، برادر کوچکش. در جوانی پس از اصرار فراوان مادر برای سر و سامان گرفتن به استخدام بانک درمی‌آید. در این زمان عاشق دختری به نام سارا می‌شود و بعد از مدتی به وی پیشنهاد ازدواج می‌دهد اما روزی که در پارک نشسته‌اند و درباره ازدواج صحبت می‌کنند، پدر سارا، آن دو را می‌بیند، عصبانی می‌شود و اسماعیل را بشدت کتک می‌زند و در کلانتری از او تعهد می‌گیرد که دیگر سراغ سارا نرود. این مساله باعث خرد شدن اسماعیل پیش خودش می‌شود. تا اینکه وارد مسجدی می‌شود و این آغاز یک تحول در زندگی و شخصیت اصلی داستان است. در مسجد با جواد که کتابدار مسجد و جوانی مذهبی و ضدرژیم پهلوی است، آشنا می‌شود. رفته رفته اسماعیل هم مذهبی شده و وارد مبارزات علیه رژیم می‌شود.
داستان در کمال صراحت و بدون پیچیده‌گویی روایت می‌شود و مخاطب با آن ارتباط برقرار می‌کند که این نکته ویژگی قلم فردی است. روانی متن یکی از اصلی‌ترین مشخصه‌های «اسماعیل» است که خواننده با آن روبه‌رو می‌شود و در خوانش این موضوع به چشم می‌آید. بیان جزئیات در داستان یکی از عوامل موفقیت آن است که خواننده صحنه به صحنه با آن همراه است. این مساله به داستان کمک می‌کند تا خواننده بتواند نسبت به محیط و شخصیت‌ها شناخت بهتری پیدا کند و اتفاقات داستان برایش باورپذیرتر باشد. توصیف صحنه‌ها در کتاب بسیار دقیق و جزئی است و این مساله صحنه‌ها را قابل لمس و تصویری کرده و در ذهن خواننده می‌نشیند و به وی این فرصت را می‌دهد تا تصویرسازی بهتری در ذهن داشته باشد. فصل‌های کتاب با دقت و نظمی قابل توجه پشت سر هم قرار گرفته و این موجب می‌شود تا توالی داستان و اتفاقات از ذهن خواننده خارج نشود و برای ادامه داستان احتیاجی به رجوع به فصل‌های گذشته نداشته باشد. جملات و نثر «اسماعیل» بسیار جالب توجه‌کننده و چشمگیر است و این نکته‌ای است که می‌توان آن را مورد تاکید قرار داد. در «اسماعیل» شخصیت اصلی که همان اسماعیل باشد دچار یک تحول و چرخش در رفتار و عقاید می‌شود، این تغییرات همزمان با مبارزات انقلاب است و وی در مسیر این تحول با افراد انقلابی آشنا شده و به این تغییر کمک می‌کنند. شاید اینطور به نظر آید که تحولات در اسماعیل ظاهری است و نتیجه‌ای در باطن نداشته اما بیان این نکته ضروری به نظر می‌رسد که در یک داستان ظواهر به چشم مخاطب می‌آید و برای بیان اتفاقات و تحولات افراد، نویسنده باید از مولفه‌های بیرونی استفاده کند تا بتواند به این تغییر و تحول اشاره کند و خواننده را نسبت به آنها مطلع کند. از همین‌رو خروج اسماعیل از بانک که بر مبنای نظام سرمایه‌داری تشکیل یافته و ورود به مسجد و فعالیت در صندوق قرض‌الحسنه مسجد، نشان از ایجاد تحول در نوع نگاه این شخصیت است و همین چرخش می‌تواند نشان از تغییر در باطن اسماعیل باشد. امیرحسین فردی در این کتاب بدون اینکه بخواهد مستقیم به مساله انقلاب بپردازد به ظلم و زورگویی رژیم پهلوی اشاره می‌کند و خواننده را در جریان آن می‌گذارد و به نوعی با کنایه آن را بیان می‌کند. فردی در این داستان به سرعت داستان را جمع می‌کند و شاید تنها نکته‌ای که موجب غافلگیری خواننده شود همین مساله باشد. خواننده آرامشی را که در ابتدای داستان و در توصیف صحنه‌ها شاهد است در پایان‌بندی «اسماعیل» نمی‌بیند و با آن روبه‌رو نمی‌شود که البته می‌توان این مساله را ترفندی از سوی نویسنده دانست، زیرا با توجه به اینکه شخصیت اصلی داستان در مسیر انقلاب قرار گرفته، نویسنده می‌خواهد این اتفاق را نوعی آغاز یک تحول در تاریخ نشان دهد و سرعتی که در فصل‌های پایانی ایجاد می‌شود نشان از حرکت موج خروشان انقلاب است که با بیان و قلم نویسنده به مخاطب منتقل می‌شود. رمان «اسماعیل» که زنده‌یاد امیرحسین فردی آن را نگاشته و انتشارات سوره مهر وابسته به حوزه هنری آن را در 290 صفحه به چاپ رسانده با قیمت6900 تومان در دسترس مخاطبان قرار دارد و از زمره داستان‌های جذاب در حوزه انقلاب اسلامی است که مطالعه آن به علاقه‌مندان به ادبیات انقلاب پیشنهاد می‌شود.