حامد نجفی‌مهر: خدمت سربازی همان اندازه که مورد توجه جوانان و دغدغه خانواده‌هاست برای افراد سودجو هم فرصتی برای منفعت‌طلبی به حساب می‌آید تا با سوءاستفاده از نگرانی‌های جوانان و پرسش‌هایی که در این مسیر برای آنها به وجود می‌آید راهی برای پرکردن جیب خود بیابند. یک‌بار سایت‌ها و فضای مجازی جولانگاه مشاوران غیرمجاز قرار می‌گیرد و بار دیگر اطلاعیه‌ها و تراکت‌های رنگی تحت عنوان «خدمات مشاوره نظام وظیفه» روی در و دیوار شهر نظر افراد و بویژه جوانان را به خود جلب می‌کند. مدتی است مراکزی با این عنوان و برای مشاوره در بحث قوانین سربازی فعالیت خود را به صورت آشکار در کلانشهر‌ها آغاز کرده‌اند و شواهد موجود و تبلیغات آنها نشان می‌دهد که روز به روز هم فعالیت آنها بیشتر از گذشته می‌شود. اینکه این مراکز که در سطح وسیعی در شهر با عنوان مشاور در امور سربازی اقدام به تبلیغ کرده‌اند برای این کار صلاحیت دارند یا مجوزی از سازمان وظیفه عمومی ناجا برای فعالیت خود دارند؟ پرسشی است که سردار ابراهیم کریمی، جانشین سازمان وظیفه عمومی ناجا در گفت‌وگویی تفصیلی و مشروح با «وطن امروز» ضمن آشکار ساختن زوایای پیدا و پنهان اینگونه تبلیغات به آن پاسخ داده است. متن کامل این گفت‌وگو در ادامه پیش روی شماست.
***
سردار! این روزها تبلیغات مراکزی تحت عنوان مراکز مشاوره نظام وظیفه‌ای در قالب تراکت و بروشور در سطح شهر مشاهده می‌شوند، آیا این مراکز از نظر قانونی و با توجه به ضوابط سازمان وظیفه عمومی ناجا مجاز به فعالیت هستند؟
افرادی که می‌خواهند به عنوان مشاور فعال باشند باید از قوانین، مقررات و موضوعات نظام وظیفه مطلع باشند تا بتواند به دیگران مشاوره ارائه دهند. در حال حاضر مراکزی که در سطح کشور وجود دارد یا دفاتری که در پایتخت اقدام به تبلیغ کرده‌اند هیچکدام این تبحر را ندارند که فردی را راهنمایی کنند. شاید بتوانند از نظر کلی مطلبی را بگویند اما مشاوران خوبی نیستند، چراکه از آخرین قواعد و قوانین بی‌اطلاع هستند. بر این اساس مشاورانی که در سطح شهر تهران فعالیت می‌کنند و چنین اطلاعیه‌هایی را پخش کرده‌اند مورد تایید ما نیستند. شاید مجوزی برای مشاوره دادن یا مشاور بودن داشته باشند اما مجوزی برای مشاوره در امور وظیفه عمومی ندارند. اگر قرار باشد سازمان وظیفه عمومی ناجا در سطح کشور دفاتر مشاوره تاسیس کند به طور قطع قبل از هر اقدامی این موضوع اطلاع‌رسانی عمومی خواهد شد و اسامی مشاوران مجاز در سایت سازمان معرفی می‌شوند. بنابراین مشاورانی که در حال حاضر فعال هستند اطلاعات درستی را نمی‌توانند منتقل کنند چه بسا ممکن است افراد را به راه غیرمنطقی بکشند و حتی دلال باشند.
با توجه به اینکه بسیاری از جوانان نیازمند دریافت مشاوره در زمینه نظام‌وظیفه هستند و مراکز موجود هم غیرقانونی فعالیت می‌کنند چه پیشنهادی برای جوانان دارید که از مسیر درست بتوانند پاسخ سوالات خود را دریافت کنند؟
در سازمان وظیفه عمومی ناجا برای اینکه بتوانیم مشاوره خوبی را به افراد ارائه دهیم راهکارهایی را پیش‌بینی کرده‌ایم تا جوانان دچار مشکل نشوند. مشمولان اگر خواهان پیگیری موضوعی هستند باید از مشاوران ما این کار را دنبال کنند. در حال حاضر تلفن 09480 سازمان وظیفه عمومی این کار را در سطح کشور انجام می‌دهد و بزودی مشاوران ما در استان‌ها هم پاسخگوی جوانان هستند.
مراجعه افراد به دفاتر مشاوره غیرمجاز چه تبعاتی را می‌تواند برای آنها به دنبال داشته باشد؟
ممکن است به اسم انجام مشاوره فرد را به دفتر بکشانند و پیشنهاداتی را به فرد ارائه دهند یا راهنمایی‌های غیرمنطقی ارائه شود که بیشتر فعالیت‌های دلالی را تداعی می‌کند. همچنین امکان دارد جاعل باشند که با راهکارهای غیر قانونی از فرد سوءاستفاده کنند. یا اینکه موضوعاتی را مطرح کنند که صحت نداشته باشد و از افراد به عنوان طعمه استفاده کنند. فکر می‌کنم برخی از این مراکز مشاوره می‌توانند از این گروه باشند، چرا که در اتفاقاتی که پیش از این افتاده و در جریان دستگیری باندهای جاعل به چنین مواردی برخورد کرده‌ایم که افراد را به بهانه راهنمایی و انجام کارهای نظام وظیفه جذب کرده‌اند و بعد راهکارهای دیگری را آموزش می‌دهند تا از این طریق کار را دنبال کند. به نظر می‌رسد در مراکز مشاوره غیرقانونی چنین مشکلاتی هم وجود داشته باشد.
با توجه به تبلیغ گسترده این مراکز در فضای مجازی و غیرقانونی بودن فعالیت آنها چه برنامه‌ای برای برخورد با این مراکز وجود دارد؟
چون ممکن است این مراکز در مناطق گوناگونی ایجاد شود و در فضای مجازی فعالیت گسترده‌تری داشته باشند، به نظر می‌رسد اطلاع‌رسانی از برخورد قانونی موثرتر است. زمانی که اعلام شود ما مراکز مشاوره نداریم یا اینکه محل درست دریافت مشاوره معرفی شود مراکز غیرمجاز خود به خود از چرخه خارج خواهند شد. در سطح تهران تراکتی را به دیوار می‌چسباند که ما از این موضوع اطلاعی پیدا نمی‌کنیم اما اگر گزارشی به دست ما برسد پیگیری می‌کنیم. اگر گزارشی دریافت نکنیم طبیعی است که مطلع نمی‌شویم چون این مراکز تابلوی رسمی هم ندارند که ما با آنها برخورد کنیم اما اگر اطلاعاتی از مردم به دست ما برسد یا در سایت ما ثبت شود پیگیری می‌کنیم. به نظر می‌رسد مردم نباید به اماکنی که بدون تابلوی رسمی و بدون مجوز فعالیت می‌کنند مراجعه کنند. هر جا که بخواهد مشاوره سازمان وظیفه باشد و کاری برای سازمان انجام دهد باید مجوز لازم را داشته باشد و در کلاس‌های آموزشی شرکت کرده و از مقررات جدید آگاه باشند اما هیچکدام از این مراکز این سندیت را ندارند و نمی‌توانند مشاوره ارائه دهند. لازمه جلوگیری از فعالیت آنها هم اطلاع‌رسانی دقیق است تا مردم آگاه شده و سراغ چنین افرادی نروند.
اما سردار! این روزها در فضای مجازی فعالیت‌های اینچنینی بسیار مشاهده می‌شود، برای مقابله با آن چه برنامه‌ای دارید؟
ما در فضای مجازی هم وارد شده و بخش مشاوره را راه‌اندازی کرده‌ایم اما اینکه بخواهیم با همه سایت‌های فعال در زمینه مشاوره و نظام وظیفه برخورد کنیم فضایی دست نیافتنی است و این امکان وجود ندارد اما با توجه به اینکه زیرساخت‌های لازم را ایجاد کرده‌ایم و به فوریت هم جواب مردم را می‌دهیم، توقع داریم از خودمان بپرسند تا ما بهتر راهنمایی کنیم. افرادی وجود داشتند که به سایت ما مراجعه کرده‌اند و حتی فکر نمی‌کردند موضوعی به آنها تعلق گیرد اما در حین مشاوره و از طریق مشاوران ما راهنمایی شده و مواردی که حق آنها بوده و می‌توانستند از آن استفاده کنند به آنها منتقل شده است در حالی که سایت‌های گوناگون مطالب ضعیفی را ارائه می‌دهند. با یک جست‌وجوی ساده متوجه می‌شویم که چقدر مطالب ضد و نقیضی بیان می‌کنند، یک سایت درباره موضوعی اظهارنظری را منتشر کرده که سایت دیگر درباره همان موضوع نظر دیگری ارائه کرده است.
شنیده‌ها حاکی از آن است که موضوع سربازی حرفه‌ای در بودجه امسال مطرح شده و برخی رسانه‌ها این موضوع را به طور خاص دنبال می‌کنند. آیا برای عملیاتی شدن این نوع از خدمت سربازی برنامه‌ریزی صورت گرفته است؟
لازم است یک توضیح کلی در این باره ارائه شود. اگر ما می‌خواهیم درباره موضوعی صحبت کنیم باید تعریف عملیاتی نسبت به آن داشته باشیم یعنی سرباز حرفه‌ای که در برخی رسانه‌ها مطرح می‌شود دارای تعریف مشترکی است یا خیر. برخی مواقع از اصطلاحاتی مانند ارتش حرفه‌ای و سرباز حرفه‌ای در جامعه استفاده می‌شود که تعاریف گوناگونی دارد. گاهی سرباز حرفه‌ای به این معنی است که فقط مزایای بالایی دریافت شود اما برخی حرفه‌ای را به منظور دانش بیشتر نظامی‌گری می‌دانند. بنابراین اول باید یک تعریف مشخص از این اصطلاح معین شود تا منظور بازگوکنندگان مشخص شود. اما در حال حاضر سربازی در کشور ما هم تک‌بعدی نیست، اگر سربازی که چندین سال در خدمت نیروهای نظامی باشد و مزایای بالا دریافت کند را حرفه‌ای بنامیم در حال حاضر بخشی از نیروهای مسلح به این شکل فعالیت می‌کنند. نیروهای پیمانی به همین شیوه فعال هستند یعنی به جای خدمت سربازی وارد نیروهای مسلح شده و با حقوق بیشتری مشغول فعالیت می‌شوند.
چرا برخی رسانه‌ها در تلاش هستند تا موضوع سرباز حرفه‌ای را در مطالب و گزارش‌های خود برجسته کنند؟
ایجاد یک فضا و به هر حال بحث کردن راجع به موضوعی خاص مخاطبانی را به دنبال خود می‌کشد. موضوع سربازی هم برای جوانان دغدغه‌ای است که با توجه به اینکه شاید ما کم کار کرده و شناخت درستی از سربازی در قسمت‌های فرهنگی ایجاد نکرده‌ایم تا جوانان سربازی را بشناسند و موقعیت خود را بدانند تا مشکلات را حل کنند، باعث شده جوانان دغدغه‌های‌شان را از فضاهای دیگری پیگیر شوند و وقتی چنین مخاطبانی وجود دارد رسانه‌ها هم دائم به آن می‌پردازند تا بحث داغ باشد اما هیچگاه این مباحث عمق ندارد و فقط مطرح می‌شود. سرباز حرفه‌ای که در رسانه‌ها به آن پرداخته شده خیلی سطحی بوده و حتی پیشنهادی برای انجام آن هم مطرح نشده است اما سربازی و تغییرات راجع به آن و نوع به‌کارگیری مشمولان در نیروهای مسلح همیشه به عنوان یک موضوع مهم مطرح است. ما تحقیقات وسیعی انجام می‌دهیم تا یک سرباز را به کار گیریم و آموزش ببیند و خدماتی را ارائه کند و خدماتی را هم دریافت کند تا وضعیت برد - بردی به وجود آید که طرفین از آن بهره برند. در نیروهای مسلح بحث‌های زیادی مطرح می‌شود اما اجرای موضوعات هر کدام نیازمند زمان است. اگر تغییرات سربازی را نگاه کنید متوجه می‌شوید در زمان‌های گوناگون متفاوت بوده است این نشان می‌دهد ما هم بی‌تفاوت نیستیم و نوع انجام خدمت در حال تغییر است. زمانی که موالید زیاد باشد ما یک جور برخورد می‌کنیم، اگر موالید کاهش یابد شیوه دیگری لحاظ می‌شود، زمانی که متخصصان و تحصیلکرده‌ها افزایش پیدا می‌کنند نحوه دیگری رفتار می‌کنیم ضمن اینکه انواع سربازی‌هایی که در کشورهای دیگر وجود دارد از قبیل داوطلبانه و اجباری به نوعی در ایران هم وجود دارد اما ما به آن نمی‌پردازیم.
سردار کریمی! آیا این موضوع را تایید می‌کنید که قرار است حقوق سربازان به میزان 90 درصد افراد پایور افزایش یابد، آیا این اتفاق در سال 94 خواهد افتاد؟
درباره موضوع افزایش حقوق سربازان صحبت‌هایی شده است، در قانون خدمت وظیفه عمومی این موضوع وجود دارد که حقوق سربازان به میزان 90درصد افراد پایور ارتقا یابد اما به تامین اعتبارات لازم موکول شده است و هرقدر که حقوق کارمندان در سال 94 افزایش پیدا کند سربازان هم افزایش حقوق خواهند داشت. ارتقا به میزان 90درصد حقوق پایوران در بودجه سال 94 مطرح نشده و این موضوع بسیار هزینه‌بر است اما به طور کلی قانونگذار این اصلاحیه را در نظر گرفته است اما زمان اجرای آن به تامین اعتبارات بستگی دارد و طی چندین سال صورت خواهد گرفت. اما ارتباط این موضوع به سربازی حرفه‌ای هم به نداشتن تعریف واحد از سربازی حرفه‌ای مرتبط است. یعنی برخی بر این باورند که اگر میزان حقوق بالا برود سربازی حرفه‌ای می‌شود در صورتی که دیدگاه‌های دیگری هم وجود دارد.
تعدادی از کارشناسان طرح جریمه مشمولان غایب را که برای امسال اجرایی می‌شود طرحی تبعیض‌آمیز می‌دانند، نظر شما در این باره چیست؟
اگر در سیستم رایانه‌ای با واژه تبعیض از این موضوع یاد کنید به طور حتم با چندین هزار نظر روبه‌رو می‌شوید که شما را محکوم می‌کنند. هر چیزی که در جامعه اتفاق می‌افتد نظرات متفاوتی راجع به آن مطرح می‌شود اما آنچه از نظر ما مهم است تعیین تکلیف مشمولان غایب است. ما به دنبال این هستیم که بیشترین تعیین‌تکلیف انجام شود. تا هر زمان که مشمول غایب وجود داشته باشد و تعیین تکلیف نشود ما باید اقدامات زیادی را انجام دهیم و آنها هم در جامعه محدودیت‌ها و محرومیت‌هایی دارند که باید اعمال شود. آنچه دولت به مجلس پیشنهاد کرد جریمه مشمولان غایب بود و از نظر ما چون تعیین‌تکلیف مشمولان را انجام می‌دهد اجرای آن را مناسب می‌دانیم البته آنقدر نمی‌خواهیم وارد این موضوع شویم که این تبعیض است یا نه. به نظر می‌رسد تعیین‌تکلیف به سرعت انجام می‌شود که برای ما مفید است.
اما در همین شرایط هم برخی افراد غایب توان پرداخت جریمه ریالی را ندارند، تکلیف این گروه از غایبان چیست؟
به هر حال میزان جریمه به شکلی است که بیشتر نفراتی که در این طرح وارد می‌شوند بتوانند از عهده پرداخت آن برآیند. باید دید میزان ثبت‌نام‌ها چطور است و چند نفر از چه گروه‌هایی یا از چه شهرهایی با چه وضعیت مالی از این طرح استقبال می‌کنند. اینکه مطرح شود تنها پولدارها هستند که این موضوع را دنبال می‌کنند منطقی نیست چون تعداد زیادی به دنبال تعیین‌تکلیف سربازی خود هستند و این از نظر ما خوب است.
از جمله دغدغه‌های خانوادهها بحث خوراک و پوشاک و معیشت فرزندانشان در دوران سربازی است، وضعیت زیست سربازان در حال حاضر به چه کیفیتی است؟
زمانی همه از خوراک می‌نالیدند اما در حال حاضر خوراک ما با سربازان یکی است. آنچه من می‌خورم سرباز هم می‌خورد. زمانی مصطلح بود که به سرباز آش‌خور می‌گفتند اما هم اکنون آش در پادگان پیدا نمی‌شود. بیشترین اعتبار به خوراک و پوشاک تعلق می‌گیرد و تلاش می‌کنیم زیست سربازان را بهبود دهیم. در مقطعی افزایش 2برابری اعتبارات خوراک را داشتیم که غذا بسیار با کیفیت‌تر شد و لازم است خانوادهها با محیط آشنا‌تر شوند تا از این نگرانی آنها کاسته شود. در حال حاضر وضعیت خیلی تغییر کرده و نسبت به 30سال پیش قابل مقایسه نیست و غذاخوری‌ها و آسایشگاه‌ها کیفیت بالایی دارند. من نمی‌گویم غذای ما همتراز غذای منزل است اما به هر حال برای جایی که جمعی زندگی می‌کنند کیفیت بسیار خوب شده است. باید در نظر گرفت چارچوبی که ما در یک کار جمعی رعایت می‌کنیم با محیط خانه متفاوت است. گروه کوهنوردی که به کوه می‌روند غذایی که حمل می‌کنند غذای رستوران نیست، مکان استراحت آنها هتل نیست. انضباط در مسیر از قبل تعریف می‌شود تا سالم از ابتدای کوه به قله برسند و بازگردند، کار جمعی قاعده و قانون خود را دارد تا سلامتی تضمین شود. اینکه سالانه صدهاهزار مشمول وارد پادگان‌ها می‌شوند و 9/99درصد آنها سالم ترخیص می‌شوند این آمار به خوبی نشان می‌دهد که مراقبت از سلامت سربازان تا چه حد جدی است. پس همه افرادی که در نیروهای مسلح هستند سرباز را همکار و دوست می‌بینند و توجه دارند که به سلامت این دوران را طی کنند.
طرحی که پیش از این با عنوان خوشایندسازی سربازی مطرح می‌شد در حال حاضر پیگیری می‌شود یا از دستور کار خارج شده است؟
این طرح همچنان در دستور کار است و دنبال می‌شود. باید دائم اتفاق افتد چون ترکیب همیشه در حال تغییر است. من ممکن است در نیروهای مسلح 30سال خدمت کنم اما در این مدت 15گروه سرباز ترخیص می‌شوند پس باید دائم وضعیت آنها رصد شود. در حال حاضر به صورت مداوم موضوعاتی که می‌تواند سربازی را خوشایند کند و خدمت را راحت‌تر کند بررسی می‌شود و جلسات گوناگونی در این باره شکل می‌گیرد تا طرح‌های لازم در نیروهای مسلح اجرایی شود.
تازه‌ترین اقداماتی که سازمان وظیفه عمومی ناجا برای خوشایندسازی سربازی انجام داده، چیست؟
ما همه خدمات را از حالت حضوری خارج می‌کنیم و تلاش کردیم افراد خیلی نگران آمدن و رفتن نباشند. در مقطعی تاریخ اعزام را در یک فرجه زمانی به افراد سپردیم تا خودشان عنوان کنند در چه تاریخی می‌خواهند اعزام شوند. این موضوع خیلی از مشکلات را حل کرد. پیش از این چون اختیاری برای این کار نداشتند با مشکل مواجه می‌شدند که در راستای خوشایندسازی این برنامه در دستور کار قرار گرفته است. کار جدیدی که برای متخصصان و تحصیلکرده‌ها انجام می‌شود این است که آنها بتوانند رزومه خود را ارائه کنند و عنوان کنند در چه زمینه‌ای فعالیت کرده‌اند تا با توجه به تخصص و علاقه خود به‌کارگیری شوند.