جان آلن گی: یکی از مقامات بلندپایه وزارت خارجه آمریکا چندین روز پیش در مصاحبه با مایکل کرولی از مجله پلیتیکو گفت: «میتوانید تمرکز خود را روی یمن معطوف کنید یا تصدیق کنید که تنها یک توافق تا توافق هستهای با ایران فاصله داریم که بازی را تغییر میدهد و موجب حل و فصل موضوعی میشود که همه بر این عقیدهاند بزرگترین تهدید برای منطقه است». این مقام گفت: «همه اینطور عقیده دارند، اما واقعاً اینگونه نیست». روز جمعه برداشت کاملاً متفاوتی از توافقنامه احتمالی با ایران در مرکز نشنالاینترست مطرح شد. دیوید روت کوپف، مقام سابق دولت بیل کلینتون، رئیسجمهور سابق آمریکا و مدیر اجرایی و سردبیر گروه فارینپالیسی گفت در طول عمر ما همه کشورهای خاورمیانه (به استثنای عمان) درگیر جنگ شدهاند. وی گفت: مقایسه این درگیریها با هرج و مرج در منطقه بالکان اغراقآمیز نیست. حتی تا حد زیادی بعید به نظر میرسد «توافق هستهای با ایران مشابه توافق هستهای باشد که ما به دنبال دستیابی به آن هستیم». روت کوپف گفت: خطر دستیابی ایران به سلاح هستهای در مقایسه با گسترش تسلیحات هستهای در منطقه که دستاوردهای هستهای ایران ممکن است محرک آن باشد، از درجه دوم اهمیت برخوردار است، «چرا که با گسترش تسلیحات هستهای در منطقه این خطر افزایش مییابد که چنین سلاحهایی به دست افرادی که نباید بیفتد.» زمان فرار هستهای یک سالهای که بهعنوان هدفی منطقی در مذاکرات مطرح شده است، به این معناست که هر کشوری که احساس تهدید میکند، «در موقعیتی قرار خواهد گرفت که مجبور به دفاع از خود خواهد بود بنابراین خطر تکثیر تسلیحات هستهای همچنان به قوت خود باقی میماند».
وی در عین حال گفت: اقدامات سازمان ملل برای حمایت از توافق هستهای، جایگاه ایران را در بسیاری از کشورها بهبود خواهد بخشید. این بهبود موقعیت ایران به همراه کاهش تحریمها به این معناست که این کشور قادر به توسعه هر چه بیشتر نفوذ خود در عراق، سوریه، یمن و حتی غرب افغانستان خواهد بود.
داو اس. زاخیم، معاون و حسابرس وزارت دفاع آمریکا در سالهای نخست فعالیت دولت جورج دبلیو بوش و نایب رئیس «مرکز نشنال اینترست» و عضو شورای مشورتی این مجله نیز با منفی ارزیابی کردن عملکرد دولت اوباما گفت ابتکارهای دولت در منطقه موجب افزایش قدرت ایران شده است. وی گفت: «مطمئنم ما در مناطقی مانند کردستان با ایران همکاری بسیار نزدیکی داریم». وی گفت: این موضوع تصادفی نیست. تلاشهای گستردهتر دولت برای متمرکز کردن انرژی خود بر سیاست داخلی، منجر به «تسلط مشترک» این کشور و جمهوری اسلامی ایران بر منطقه شده یا حتی باعث شده است منافع منطقهای آمریکا از این کشور دور و به ایران نزدیک شود.
روت کوپف و زاخیم هر دو هشدار دادند متحدان منطقهای آمریکا همزمان با مشاهده افزایش خطرهای موجود در منطقه همجوار خود، اعتمادشان را به این کشور از دست دادهاند. زاخیم با معطوف کردن توجه ویژه به عربستان تصریح کرد ریاض شاهد تلاشها با حمایت ایران برای سرنگونی دولت بحرین (واقع در شمال عربستان) کنترل یمن که در جنوب عربستان واقع است و بروز بیثباتی در جوامع شیعه استان شرقی- استانی نفتخیز در عربستان- است. وی گفت همه اینها «برای عربستان یک کابوس دیرینه است؛ اینکه توسط عناصر ایران احاطه شود». به گفته زاخیم، اگر به همه اینها یک ایران هستهای را هم اضافه کنیم، «سعودیها دیگر هیچ راهی پیش رو نخواهند داشت مگر اینکه آنها هم به سلاح هستهای مسلح شوند». وی افزود: این اقدام به تکثیر سلاح هستهای در منطقه منجر خواهد شد، چرا که احتمال زیادی میرود امارات عربی متحده نیز از ریاض دنبالهروی کند و به باشگاه هستهای ملحق شود و پس از آن مصر و ترکیه نیز این راه در پیش گیرند. در نتیجه، زنجیرهای از قدرتهای هستهای از اقیانوس آرام گرفته تا اروپا به وجود خواهد آمد و در چنین فضای بیثبات و ناآرامی، تنها یک اشتباه میتواند منجر به بروز فاجعه شود.
روت کوپف و زاخیم همچنین به جزئیات در این باره پرداختند که چطور سیاست داخلی آمریکا موجب تشدید بحران موجود شده است. هر دو کارشناس به متمرکز شدن سیاست خارجی در کاخسفید، بهعنوان منشأ اصلی مشکل موجود اشاره کردند. زاخیم در این باره گفت: گروهی کوچک متشکل از افرادی که بهطور عمده بیتجربهاند، در عرصه سیاست خارجی بهصورت نامناسب اعمال نفوذ میکنند اما دولتهای آینده آمریکا باید قدرت و اختیارات بیشتری به سیاستگذاران متبحر در وزارتخانههای مختلف بدهند و مسؤولیت اجرای ماموریتهای بینالمللی را برعهده آنها بگذارند. زاخیم گفت: هیچ دلیلی وجود ندارد سیاستگذاریها به همین منوال باقی بماند. روت کوپف با بیان سخنان مشابه به این موضوع اشاره کرد که تعداد کارکنان شورای امنیت ملی آمریکا از اوایل دهه 1970 تاکنون تقریبا 10 برابر شده است. وی گفت: این میزان افزایش تعداد کارکنان شورای امنیت ملی به کارآمدی نهادهای اجرایی (که کوچکسازی شدهاند) و خود شورای امنیت ملی (که از نقش قدیمی خود در زمینه برنامهریزی راهبردی و نظارت بر نهادهای اجرایی فاصله گرفته است) لطمه وارد کرده است.
زاخیم و روت کوپف همچنین روابط بد کنگره و رئیسجمهور را خطری برای کاهش اعتبار آمریکا دانستند. روت کوپف در این باره گفت: «سوء عملکرد در واشنگتن نسبت به داعش و دیگر گروههای تروریستی، تهدید بزرگتری برای امنیت ملی آمریکا محسوب میشود». روت کوپف بویژه با انتقاد از کارشکنیهای کنگره گفت: بسیاری در این نهاد «فکر میکنند که تنبیه رئیسجمهور در زمینه سیاست خارجی» نوعی «پیروزی» است، حتی اگر «موجب تضعیف ما شود». هر دو کارشناس، منتقد روابط دولت با کنگره بودند. زاخیم گفت: دولت در همه مسائل روابط خوبی با هر دو حزب نداشته است. روت کوپف نیز گفت: «آیا اوباما در برخورد با کنگره خوب عمل کرده است؟ خیر! آیا وی با دموکراتهای دیگر رفتار خوبی داشته است؟ خیر! آیا وی رابطه خوبی با دیگر اعضای دولت داشته است؟ خیر! آیا وی منزوی شده است؟ آیا وی به افراد معدودی متکی است؟ آیا او رویکردی مجادلهجویانه اتخاذ کرده است؟ آیا شیوه زمامداری وی نادرست است؟ بله!» با وجود این، روت کوپف تصریح کرد: «میچ مک کانل گفت: «با توجه به اینکه عملکرد اوباما در عدم گشایش در برابر کنگره نادرست بوده است، وظیفه من است مانع وی شوم.» اما بهطور قطع مک کانل نیز نقش سازندهای ایفا نکرده است و برخی اعضای تیپارتی بدتر عمل کردهاند». روت کوپف از هر دو حزب جمهوریخواه و دموکرات خواست زمینههایی را که همکاری دو حزب در آن میسر است، شناسایی کنند.
زاخیم و روت کوپف هر دو در این باره هم عقیده بودند که مسیر رو به جلو برای حل و فصل اوضاع آشفته بینالمللی با بازسازی شبکههای ائتلافی منطقهای آمریکا آغاز میشود. زاخیم با وجود انتقاد از مسیر فعلی مذاکرات هستهای ایران گفت این مذاکرات باید ادامه یابد و آمریکا باید از این فرصت برای بازگرداندن اعتبار و وجهه خود استفاده کند. روت کوپف گفت: فکر نمیکند «چیزی جز یک توافقنامه خوب باید امضا شود. آمریکا باید بهترین توافقنامه ممکن را امضا کند اما باید این کار را در چارچوب راهبرد گستردهتری که به متحدان اطمینان میبخشد، انجام دهد».
وی گفت با توجه به دستاوردهای ایران در زمینه حملات سایبری ضد نهادهای آمریکایی و دیگر تهدیدات، فقدان یک چارچوب راهبردی گستردهتر برای مذاکرات در رویکرد آمریکا در منطقه کاملاً مشهود است. وی هشدار داد: به نظر میرسد رویکرد فعلی ارزش کسب یک «پیروزی محتمل» را بدون توجه به چارچوب راهبردی مزبور دارد اما لحن مقامات آمریکایی در مذاکرات هستهای حاکی از آن است که ما بیش از ایران خواستار دستیابی به توافق هستیم که این موضوع بویژه با توجه به فقدان راهبردی گستردهتر «بسیار خطرناک» است.
روت کوپف و زاخیم چشمانداز تیرهای را برای آینده منطقه ترسیم کردند. زاخیم اوضاع موجود در منطقه، بویژه ماهیت فرقهای و قومی اوضاع را با جنگ 30 سالهای مقایسهای کرد که در قرن هفدهم موجب ویرانی اروپا شد. روت کوپف هشدار داد درگیریها در منطقه میتواند یک دهه یا بیشتر به طول انجامد و پیامدهای فاجعهباری برای اقتصاد کشورهای منطقه و آینده آن داشته باشد. او گفت: احتمالاً اوضاع به جای آنکه بهتر شود، رو به وخامت خواهد گذاشت و حفظ نفوذ آمریکا در منطقه احتمالاً مستلزم اعزام نیروهای زمینی به منطقه است.
پایگاه اینترنتی نشنال اینترست