دیوید اندرو وینبرگ: تصور کنید تحریمهای اقتصادی بر بانک مرکزی عربستان سعودی - تنها عضو عرب گروه 20 - اعمال شود. تحریمهای سختگیرانه چند ملیتی به منظور محدود کردن تولید نفت عربستان سعودی و تلاشها برای جلوگیری از ورود آن به بازارهای بینالمللی را نیز به تحریم بانک مرکزی این کشور بیفزایید. اگر این اقدامات، غیرطبیعی به نظر میرسند دلیلش این است که به واقع غیرطبیعی و مضحک هستند. سیاست آمریکا در زمینه مقابله با تولید و گسترش تسلیحات هستهای در خاورمیانه ممکن است سبب به راه افتادن رقابت تسلیحاتی در این منطقه شده باشد که به نوبه خود سناریوی وحشتناکی محسوب میشود. آنتونی بلینکن، معاون وزیر خارجه آمریکا در سخنرانی اخیر خود در کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا اعلام کرد: «بهترین راه» برای جلوگیری از به راه افتادن رقابت تسلیحاتی در خاورمیانه بکارگیری «الگویی» است که از طریق مذاکرات گروه 1+5 با ایران ایجاد شده است. بلینکن همچنین گفت: «بعید میدانم کشوری بخواهد دنبالهرو الگویی باشد که ایران ایجاد کرده است، الگویی که شامل یک دهه یا بیشتر انزوا و تحریم است». او همچنین گفت: به طور خلاصه باید گفت «پاسخ» سوال نحوه جلوگیری از به راه افتادن رقابت تسلیحاتی در خاورمیانه «دقیقا همان کاری است که ما در حال انجام آن هستیم». اما حقیقت این است که همه قدرتهای سنی در منطقه خاورمیانه در حال توسعه زیرساختهای هستهای خود به سبب پاسخگویی به نیازهای داخلی در زمینه تولید برق هستند اما این کار همچنین در واکنش به برنامه هستهای ایران انجام میشود. شاهزاده ترکی الفیصل، رئیس سابق سازمان اطلاعاتی عربستان سعودی در گفتوگو با شبکه تلویزیونی بیبیسی اعلام کرد: «نتیجه این مذاکرات هر چه باشد، ما نیز خواهان همان خواهیم شد». او خاطرنشان کرد: «اگر ایران توانایی غنیسازی اورانیوم در هر سطحی را داشته باشد این تنها عربستان سعودی نیست که خواهان غنیسازی در همان سطح خواهد شد». علاوه بر عربستان سعودی، مصر، اردن، ترکیه و امارات عربی متحده همگی در تلاش برای آغاز برنامههای خود مرتبط با انرژی هستهای هستند. کارشناسان بر این باورند چندین کشور از این کشورها به این نتیجه رسیدهاند که انرژی هستهای نه تنها فرصتهایی در زمینه تولید انرژی در داخل این کشورها فراهم میآورد بلکه از آن میتوان برای اهداف نظامی نیز استفاده کرد، از این رو آنها میتوانند به برخی قابلیتها در این زمینه دست یابند. اردن برای ساخت نخستین نیروگاه برق هستهای خود قراردادی به ارزش 10 میلیارد دلار با روسیه امضا کرده است و روسیه توافقنامهای مشابه با مصر برای احداث نخستین نیروگاه برق هستهای این کشور به هنگام سفر ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه به قاهره در ماه فوریه، امضا کرده است. شکی نیست که اماراتیها در حال تأسف خوردن درباره امضای توافقنامه سال 2009 با آمریکا هستند که براساس آن آنها باید در ازای همکاریهای هستهای آمریکا از حق غنیسازی اورانیوم چشمپوشی کنند و این در حالی است که ایران به صورت موثری حق غنیسازی اورانیوم را در داخل خاک خود به دست آورده است. اما در این میان کشوری که بیش از همه به برنامه هستهای ایران حساسیت دارد، عربستان سعودی است. ملک عبدالله، پادشاه فقید عربستان سعودی زمانی از آمریکا خواسته بود علیه برنامه هستهای ایران حملاتی انجام دهد تا «سر مار را ببرد». او همچنین به آمریکا هشدار داد «اگر آنها - ایرانیها - به تسلیحات هستهای دست یابند ما نیز به تسلیحات هستهای دست پیدا خواهیم کرد». ملک سلمان، پادشاه عربستان سعودی نیز در حال دنبال کردن کمپین منطقهای ملک عبدالله علیه گروه اخوانالمسلمین به منظور تحت فشار قرار دادن حامیان این گروه - ترکیه، قطر، سودان و حماس - است تا بتواند بر اولویت اصلی خود با هدف مقابله با گسترش نفوذ ایران در منطقه تأکید و این کشورها را با خود برای مقابله با ایران همراه کند. عملیات نظامی جدید به رهبری عربستان سعودی علیه جنبش کمیتههای مردمی یمن جدیدترین تلاش ریاض برای مقابله با نفوذ ایران در منطقه محسوب میشود. همانگونه که سال گذشته در جلسه استماع در کنگره آمریکا اعلام کردم، سعودیها به تمایلات هستهای ایران از منظر حمایت تهران از تروریسم و دیگر اقداماتش در منطقه مینگرند. شاهزاده مقرن زمانی در گفتوگو با مقامات آمریکایی اعلام کرده بود ادعاها درباره ایجاد «هلال شیعی» که تا عراق، سوریه و لبنان ادامه دارد فراتر از حد تصورات است. او فعالیتهای ایران را در این زمینه همانند یک «ماه کامل» توصیف کرد که عربستان را نیز در بر گرفته و جمعیت شیعیان در استان شرقی این کشور و همچنین همسایگان عربستان از جمله بحرین، یمن و کویت را نیز تحت تأثیر قرار داده است. شک و تردیدها درباره انگیزههای ایران زمانی شدت یافت که مقامات ایرانی به موفقیتهای اخیر جنبش کمیتههای مردمی یمن در ویران کردن این کشور چشم دوختند. در حالی که 6 عضو شورای همکاری خلیجفارس پیشتر از طرح اقدام مشترک - که قدرتهای جهان با ایران در نوامبر سال 2013 امضا کردند - استقبال کردند اما آنها در محافل خصوصی با این طرح مخالفت کردند. حاکم کنونی عربستان سعودی ریاست کابینهای را بر عهده گرفت که در واکنش به طرح اقدام مشترک بیانیهای محتاطانه را صادر کرد اما روزنامه تحت کنترل پسر ملک سلمان در مقالهای امضای طرح اقدام مشترک را نشانه رها کردن کشورهای منطقه خلیجفارس از سوی آمریکا قلمداد کرد. سعودیها در این باره نگرانند که براساس توافق هستهای اگر تحریمهای اعمال شده علیه ایران برداشته شود، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی میتواند بودجه فراوانی برای افزایش فعالیتهایش در زمینه خرابکاری در منطقه به دست آورد. گروه 1+5 با تمرکز بر مذاکرات با ایران در واقع در حال تضمین مخالفتهای کشورهای عربی منطقه خلیجفارس با چنین توافقی است. در اوایل ماه مارس، زمانی که جان کری، وزیر خارجه آمریکا برای گفتوگو با مقامات عربستان سعودی درباره مذاکرات هستهای با ایران به ریاض سفر کرد، مقامات سعودی با لحنی تند با دیپلمات ارشد آمریکایی درباره نگرانیهای امنیتیشان صحبت کردند. وزیر خارجه آمریکا اعلام کرد: «پس از این توافق اوضاع در ارتباط با همه موضوعاتی که ما را در منطقه به چالش میکشند، از جمله دیگر اقدامات بیثباتکننده ایران تغییری نخواهد کرد». احتمالا وزیر خارجه آمریکا با این سخنان در حال اطمینان دادن به سعودیها بود و خاطرنشان کرد آمریکا به تعهدات خود در قبال امنیت کشورهای عضو شورای همکاری خلیجفارس در مواجهه با تهدید ایران پایبند است. از آنجایی که باراک اوباما، رئیسجمهور آمریکا در سال 2013 تصمیم گرفت خط قرمز خود را علیه استفاده بشار اسد، رئیسجمهور سوریه - نیروی نیابتی ایران - از تسلیحات شیمیایی اجرایی نکند، کشورهای عربی حوزه خلیجفارس دلایل محکمتری برای نگرانیهای خود یافتهاند. سعود الفیصل، وزیر خارجه عربستان سعودی طی کنفرانس خبری با جان کری همتای آمریکایی خود تاکید کرد: نخستین نگرانی شورای همکاری خلیجفارس برنامه هستهای ایران نیست بلکه «همه اقدامات دیگری است که ایران انجام میدهد» زیرا از طریق این اقدامات است که کشورهای عربی حاشیه خلیجفارس به تعریف اهداف ایران میپردازند. او از آن زمان هشدار داد نباید با ایران به توافق هستهای دست یافت، زیرا ایران «شایستگی» چنین توافقی را ندارد و تهران مدت زمان زیادی است که در پی اتخاذ «سیاستهای تهاجمی و مداخله» در منطقه است. با توجه به این موضوع جای تعجب دارد که دولت اوباما اعلام کرده است: «ما در حال تحت فشار قرار دادن آنها -سعودیها- برای موافقت با دنبال نکردن چرخه سوخت غیرنظامی هستیم اما آنها این درخواست را رد کردهاند». شاید بهترین هدفی که از این منظر میتوان به آن دست یافت همان چیزی است که سیگورد نوبوئر از موسسه کشورهای عربی حاشیه خلیجفارس بدان اشاره کرده و آن را «استاندارد نقرهای» نامیده است و شامل تعهد ریاض به دستیابی به سوخت مورد نیاز رآکتور در بازارهای بینالمللی به جای تولید آن در داخل خاک خود است. بازرسیهای آژانس بینالمللی انرژی اتمی نیز میتواند در این ارتباط کمککننده باشد. اما ناظران در این باره ابراز نگرانی میکنند که اگر ایران به پیشرفتها در زمینه تلاش برای دستیابی به سلاح هستهای ادامه دهد، عربستان سعودی میتواند از موانع موجود عبور کند. پیامدهای وخیم بینالمللی چنین سناریویی بدان معناست که این احتمال را نباید دستکم گرفت. از این رو به نفع آمریکاست تا اطمینان حاصل کند ایران برای کاهش اقدامات مخرب سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در منطقه با فشارهای جدید از جمله فشارها دیپلماتیک روبهرو خواهد بود. علاوه بر این، دیگر زمان لازم وجود ندارد تا آمریکا براساس آن بتواند از اهرمهای خود در مقابل ایران استفاده کند غیر از آنکه به توافق با ایران برسد، زیرا بدین ترتیب ایرانیها انگیزههای کمتری برای اقدامات خرابکارانه خود خواهند داشت. در حالی که مطرح کردن چنین موضوعی در روند مذاکرات مطمئنا سبب پیچیدهتر شدن روند دستیابی به توافقنامه هستهای با تهران خواهد شد، این اقدام همچنین سبب خواهد شد چنین توافقی به توافقی پایدارتر تبدیل و در کنگره نیز با حمایت روبهرو شود. این امر همچنین سبب تقویت موضع حسن روحانی، رئیسجمهور ایران در داخل خواهد شد. این همچنین مستقیمترین راهی است که براساس آن آمریکا میتواند همپیمانان خود را در منطقه خلیجفارس متقاعد کند که واشنگتن از آنها رویگردان نشده است.
پایگاه اینترنتی نشنال اینترست