داف باندو: حدود 4 دهه است ایران از دشمنان اصلی واشنگتن محسوب میشود اما توافقی اولیه برای ممانعت از دستیابی تهران به تسلیحات هستهای حاصل شده است. افسوس که برخی آمریکاییها از صلح، بیشتر از جنگ هراس دارند.
اما تهران- هرچند رژیمی متخاصم محسوب میشود- آمریکا را تهدید نمیکند. آمریکا بزرگترین قدرت نظامی جهان محسوب میشود، زیرا پیچیدهترین زرادخانه هستهای و بهترین نیروی متعارف را داراست. جورج دبلیو بوش، رئیسجمهور سابق آمریکا و باراک اوباما، رئیسجمهور فعلی این کشور اعلام کردهاند گزینه اقدام نظامی علیه ایران «روی میز قرار دارد».
اسرائیل درباره احتمال دستیابی ایران به تسلیحات هستهای نگران است اما زمانی که سال 2011 از ایهود باراک، وزیر جنگ سابق اسرائیل سوال شد آیا ایران بمبی هستهای بر سر اسرائیل خواهد انداخت، گفت: «نه بر ما و نه بر هیچ همسایه دیگری نخواهد انداخت». «بنی گانتس» رئیس وقت ستاد مشترک ارتش اسرائیل نیز اعلام کرد: «فکر میکنم مقامات ایرانی افرادی بسیار با خرد هستند» که از ظرفیتهای اقدامات تلافیجویانه اسرائیل اطلاع دارند. به نظر نمیرسد تهران برنامه فعال تسلیحات هستهای در اختیار داشته باشد. اکتبر سال 2013، «دیوید آلبرایت» رئیس موسسه علوم و امنیت بینالمللی در سنای آمریکا اعلام کرد: «با آنکه ایران در فعالیتهای هستهای مشارکت دارد اما شواهدی وجود ندارد که نشان دهد رژیم ایران تصمیم به ساخت تسلیحات هستهای گرفته است».
پس از انتخاب حسن روحانی بهعنوان رئیسجمهور ایران در سال 2013 مذاکرات هستهای با قدرتهای جهان سریعا آغاز شد. «داریل کیمبال» از انجمن کنترل تسلیحاتی اعلام کرد طرح اقدام مشترک سبب محدود شدن برنامه هستهای ایران و افزایش نظارتهای بینالمللی بر تأسیسات هستهای ایران شد. او گفت این طرح همچنین سبب متوقف شدن «نگرانکنندهترین طرحهایی شده است که ایران در حال انجام آنها بود».
سالها، تندروها به اشتباه پیشبینی میکردند ایران قرار است تسلیحات هستهای بسازد اما برگزاری مذاکرات هستهای سبب کاهش ظرفیت «فرار هستهای» تهران شد، زمانی که برای غنیسازی کافی اورانیوم برای ساخت یک بمب اتم لازم است. قبل از طرح اقدام مشترک، مدت زمان فرار هستهای ایران یک ماه بود. آمریکا امیدوار است بتواند این دوره زمانی را به یک سال افزایش دهد.
مناقشه اصلی این است که آیا درخواستهای غرب سبب تکمیل پایان فعالیتهای هستهای ایران میشود یا اینکه تنها سبب محدود شدن برنامه هستهای ایران به سبب انجام اقدامات نظارتی سرزده و شدید میشود.
بعید به نظر میرسد ایران بخواهد تسلیم شود؛ در داخل ایران، مردم این کشور از برنامه هستهای تهران بهصورت گستردهای حمایت میکنند اما توافق بر سر معاهدهای با هدف محدودتر کردن برنامه هستهای ایران سبب ممانعت از توسعه یک بمب اتم میشود. غنیسازی اورانیوم ممکن است مهمترین عامل این مناقشه باشد. گروه بحران اعلام کرده است تهران نیازی به شمار زیادی سانتریفیوژ ندارد و کشورهای غربی نیز «نباید در خطرات مربوط به فرار هستهای ایران اغراق کنند» زیرا فعالیتهای ایران تحت نظر آژانس بینالمللی انرژی هستهای قرار دارد. دستیابی به توافقی ناکامل احتمالا بهترین توافقی است که غرب انتظار آن را میتوانست داشته باشد. بعید به نظر میرسد تهران- که سالها با تشدید مجازاتها روبهرو بوده است- به چیزی کمتر از این قانع شود. مصالحه همچنین گزینهای بود که تهران میتوانست انتظار آن را داشته باشد. ایران به توافقی نیاز دارد که سبب برآورده شدن نیازهای امنیتی و اقتصادی آن شود. گزینه جایگزین آن، ادامه بحران اقتصادی، انزوای ژئوپلیتیک و تهدید نظامی است.
موضوعات دیگری بین غرب و ایران وجود دارد از جمله نقش منطقهای ایران اما حل و فصل مناقشه هستهای ایران سبب افزایش فرصت حل و فصل دیگر مناقشهها میشود. با این حال منتقدان مذاکرات هستهای ایران همچنان به وعده دستیابی به توافقی بهتر در صورت قاطع بودن دولت ادامه میدهند.
سناتورهای تندرو جمهوریخواه بر این باورند ایران باید تسلیم شود. ایجاد اخلال در روند برگزاری مذاکرات و درخواست از تهران برای تسلیم شدن خطر آغاز دوباره تلاشهای ایران، پایان یافتن نظارتهای پیشرفته و ترغیب تهران به دنبالهروی از کرهشمالی در خارج شدن از معاهده منع تولید و گسترش تسلیحات هستهای– انپیتی- را در پی دارد. با شکست مذاکرات هستهای، آمریکا باید به جنگ بهعنوان تنها گزینه پیشرو برای مقابله با ایران هستهای بیندیشد. این اقدام بمباران کشوری را در پی دارد که تهدیدی برای آمریکا محسوب نمیشود. دست زدن به اقدام نظامی احتمالا تنها سبب به تأخیر افتادن و نه متوقف شدن برنامه هستهای ایران میشود. چشمانداز برقراری دموکراسی در ایران از بین خواهد رفت در حالی که تأثیر آن در خاورمیانه میتواند فاجعهبار باشد. از این رو، مذاکرات همواره تنها گزینه واقعگرایانه برای جلوگیری از ایران در دستیابی به بمب اتم بوده است. دستیابی به توافق هستهای همچنین میتواند سبب کاهش قابل توجه تنشها در منطقه خاورمیانه شود. از نظر مردم آمریکا و ایران، «شکست» گزینه مورد نظر در مذاکرات هستهای محسوب نمیشود.
پایگاه اینترنتی آنتیوار