عبدالهادی حبتور: کارشناسان و تحلیلگران سیاسی بر این عقیدهاند ارتقای جایگاه نسل دوم خاندان سلطنتی سعود در نظام موروثی قدرت در عربستان سعودی حاکی از جوان شدن هرم قدرت در این کشور و تقویت سلطه یکی از شاخههای این خانواده بر حیات سیاسی عربستان است.
«استفان لاکروآ» کارشناس مسائل عربستان و استاد علوم سیاسی در این باره میگوید: «تغییراتی که ملک سلمان پادشاه عربستان در سمتهای سیاسی مهم این کشور به وجود آورد، یک گسست واقعی در سنت سیاسی آلسعود محسوب میشود. معمولا قدرت در خانواده آلسعود تقسیم میشود و پادشاه به شیوهای اجماعی بر کشور حکمفرمایی میکند. ملک عبدالله، پادشاه سابق عربستان که ژانویه گذشته درگذشت، تلاش کرد این رویه را قانونمند و نهادینه کند و در همین راستا در سال 2006 شورای بیعت را که تمام شاخههای خاندان سلطنتی آلسعود در آن نماینده دارند، تاسیس کرد.» این تحلیلگر سیاسی ادامه داد به نظر میرسد این شورا در تصمیمگیریهای سیاسی اخیر در عربستان آشکارا کنار گذاشته شده است.
ملک سلمان در حالی که 3 ماه از انتصابش بهعنوان پادشاه عربستان میگذشت، برادرزاده خود محمد بن نایف 55 ساله را بهجای برادر ناتنیاش مقرن 69 ساله بهعنوان ولیعهد جدید منصوب کرد و پسرش محمد را که 30 سال دارد بهعنوان جانشین ولیعهد عربستان معرفی کرد. همه اختیارات پادشاه در شرایط کنونی در دستان این 2 نفر قرار دارد. هر کدام از این 2 نفر ریاست کمیتههایی را بر عهده دارند که درباره موضوعات امنیتی و اقتصادی عربستان تصمیمگیری میکنند. پادشاه عربستان سعودی همچنین شاهزاده «سعود الفیصل» 75 ساله را که از 40 سال پیش در رأس دیپلماسی عربستان قرار داشت به علت مشکلات جسمانی از سمت خود کنار گذاشت و به جای وی «عادل جبیر» دیپلمات 53 ساله را که سفیر عربستان سعودی در آمریکا بود، به جای وی منصوب کرد.
شاهزاده مقرن در میان 35 پسر عبدالعزیز، بنیانگذار عربستان سعودی، از همه جوانتر است. وی پس از مرگ ملک عبدالله بهعنوان ولیعهد عربستان منصوب شده بود. ملک عبدالله در 90 سالگی درگذشت و بیست و سوم ژانویه ملک سلمان 79 ساله جای وی را در عالیترین مقام سیاسی عربستان گرفت. پادشاه جدید با جابهجاییهایی که انجام داد، به نظام پیرسالاری یا حکومت ریشسفیدان که از زمان تاسیس عربستان تاکنون بر این قدرت بزرگ نفتی حاکم بود، پایان داد. رهبران رژیم سنی محافظهکار افراطی عربستان بیش از پیش احساس میکنند قدرت و نفوذ منطقهای کشورشان توسط رقیب شیعه آنها یعنی ایران که راه نزدیک شدن به آمریکا را در پیش گرفته، به خطر افتاده است.
«خالد بطرفی» تحلیلگر سیاسی عربستانی میگوید: «ملک سلمان میخواهد با تزریق خون تازه به رگهای نظام سلطنتی عربستان ساختار حکومتی این کشور را تجدید کند و این مسیری است که وی از زمان تکیه زدن بر تخت پادشاهی عربستان گام در آن گذاشت». به گفته این تحلیلگر سیاسی، اکنون متوسط سن رهبران سیاسی عربستان به حدود 50 سال کاهش یافته است. ملک سلمان وزرای جوانی از جمله «عادل الطریفی» وزیر اطلاعرسانی که حدود 30 سال دارد را وارد کابینه جدید عربستان سعودی کرده است. این کارشناس سیاسی عربستان معتقد است اندیشهای که پشت همه این اقدامات قرار دارد این است که عربستان چه در عرصه داخلی و چه خارجی باید از آینده مطمئنتری برخوردار باشد. این کارشناس در عین حال اذعان دارد مسؤولان جوان عربستان سعودی با یک چالش بزرگ به نام کمتجربگی نیز روبهرو هستند.
«خالد المعینه» نیز که یک تحلیلگر سیاسی سعودی است، امیدوار است 2 ولیعهد جدید عربستان برای جوانان الگو باشند و در اداره امور کشور از مسؤولان حساب پس بگیرند. عربستان سعودی که اولین صادرکننده نفت خام در جهان محسوب میشود، پیشبینی کرده است در سال 2015 به علت کاهش بهای جهانی نفت با کسری بودجه 39 میلیارد دلاری روبهرو شود. سیاستهایی که عربستان در بخش اقتصادی و مالی در پیش گرفته در سالهای اخیر پیوسته آماج انتقادات فراوانی بوده است.
با اینکه عربستان سعودی ذخایر ارزی هنگفتی بالغ بر 714 میلیارد دلار در اختیار دارد، مقامات این کشور بیم آن را دارند مداخله نظامی کشورشان در بحران یمن مشکلات اقتصادی این کشور را تشدید کند.
«انور عشقی» مدیر بخش مطالعات راهبردی و حقوقی مرکز تحقیقات خاورمیانه میگوید: «معماران عملیات نظامی عربستان بر ضد گروههای شیعه هیاهوی زیادی در صحنه به راه انداختند، بنابراین لازم بود دست به تغییرات و اصلاحاتی بزنند که با اوضاع جدید جور باشد». این کارشناس سیاسی در واقع به محمد بن سلمان، معمار عملیات توفان قاطعیت اشاره میکرد که عربستان سعودی اواخر مارس به اتفاق برخی کشورهای عرب منطقه در یمن، آن را آغاز کرد. فرد دیگری که مدنظر این کارشناس است، شاهزاده محمد بننایف، قهرمان مبارزه با القاعده است که در خنثیسازی این گروه به موفقیتهای خوبی دست یافت اما اکنون باید با افراطگرایان گروه داعش مبارزه کند.
بیست و ششم مارس 9 کشور عرب سنی به فرماندهی عربستان سعودی ائتلافی نظامی تشکیل دادند تا جلوی پیشرویهای گروه شیعه انصارالله یمن را که از حمایت ایران برخوردار است، بگیرند. این گروه تاکنون بخشهای گستردهای از یمن از جمله صنعا، پایتخت این کشور را به تصرف خود درآورده و «عبدربه منصور هادی» رئیسجمهور یمن را وادار به فرار از کشور و پناه بردن به ریاض کرده است. عربستان سعودی همچنین تلاش میکند از ورود و هجوم عناصر مسلح فعال در یمن به خاک خود جلوگیری کند. عربستان سعودی 1800 کیلومتر مرز مشترک با یمن دارد.
انور عشقی تصریح کرد: «به نظر میرسد رهبری جدید عربستان سعودی اکنون واقعگرایی سیاسی را در پیش گرفته است و ملک سلمان در زمامداری خود تنها یک اصل را دنبال میکند: اینکه بدون توجه به تعلق خانوادگی یا قبیلهای افراد، بهترین فرد را در یک سمت بگمارد».
بهرغم این پیشبینی میشود انتصاب 2 ولیعهد جدید به ملک سلمان در تقویت سلطه شاخه سدیری خاندان سلطنتی که در زمان زمامداری ملک عبدالله نفوذ خود را از دست داده بود، کمک کند اما تحلیلگران پیشبینی میکنند ماجراهای جدیدی که در کاخ پادشاهی عربستان اتفاق افتاده است، همچنان ادامه خواهد یافت.
قبیله سدیری که اتحاد محکمی میان اعضای آن وجود دارد، توسط فرزندان حصه بنت احمد السدیری، پنجمین و محبوبترین همسر ملک عبدالعزیز، موسس عربستان سعودی، شکل گرفت. 7 تن از 35 پسر عبدالعزیز از حصه متولد شدهاند. «مجتهد» فعال عربستانی که مدعی است از روابط و ماجراهای داخلی خاندان سعود اطلاعات زیادی دارد و اظهارنظرها و تحلیلهایش در توئیتر خوانندگان زیادی پیدا کرده است، نوشت: «شاهزاده مقرن که از ولیعهدی عربستان کنار گذاشته شده است، برای خلع از سمت خود تحت فشارهای زیادی قرار داشته است و اگر این کار را نمیکرد احتمالا با حکم پادشاه از سمت خود عزل میشد».
خبرگزاری فرانسه