حامد نجفی‌مهر: «سزارین یا زایمان طبیعی؟» این پرسشی است که با نزدیک شدن زمان وضع حمل ذهن مادران را به خود درگیر می‌کند. این پرسش که از نظر متخصصان زنان و زایمان پاسخ واضح و روشنی دارد تنها به دلیل ناآگاهی جامعه از مزایای زایمان طبیعی و معایب عمل سزارین شکل گرفته و مادران را سر دوراهی قرار می‌دهد. این در حالی است که در بیشتر موارد به دلیل مخفی‌کاری درباره آسیب‌های سزارین و نگاه کاسب‌کارانه برخی پزشکان به این عمل، این روش غیرمعمول جای خود را با زایمان طبیعی عوض کرده و باب تازه‌ای از مشکلات و نیازهای درمانی را روی مادران گشوده است. عفونت، ایجاد چسبندگی و نازایی یا آمبولی و خطر مرگ از مهم‌ترین پیامدهای عمل سزارین است که کارشناسان این حوزه در گفت‌وگو با«وطن امروز» جزئیات بیشتری از این عوارض خطرناک را بازگو کرده‌اند.
کم نیستند رویه‌های غلطی که با تبلیغ‌های آشکار و پنهان ماهواره‌های فارسی‌زبان به‌عنوان یک روش متداول بین خانواده‌های ایرانی جایی برای خود یافته‌اند. بی‌شک این موضوع که جمعیت گسترده‌ای از زنان ایرانی این روزها بیشتر به جای زایمان طبیعی به عمل سزارین فکر می‌کنند به دلیل میدان‌داری شبکه‌های ماهواره‌ای و البته تبلیغ برخی پزشکان داخلی است که به دلیل منفعت‌طلبی و کسب درآمد بیشتر و نگاه کاسب‌کارانه به بیمار، آسیب‌های سزارین را حاشا کرده و مادران را به انجام عمل سزارین تشویق می‌کنند. موضوعی که آسیب‌های فراوانی را هم از نظر اقتصادی و هم از جنبه اجتماعی برای کشور به همراه داشته است. همانطور که از نام زایمان طبیعی مشخص است تنها مسیر فرزندآوری به صورت طبیعی همین راه است اما شگردهای تبلیغی سودجویان در سال‌های گذشته طوری حقیقت را وارونه جلوه داده که مادران عوارض متعدد سزارین از خونریزی و عفونت گرفته تا حتی خطر عقیم شدن را به جان می‌خرند و روش اورژانسی بچه‌دار شدن را جایگزین روش طبیعی و فیزیولوژیک آن کرده‌اند. درست مانند اینکه فردی برای خوردن غذا و پرکردن شکم، معده خود را
به تیغ جراحی بسپارد!
رکوردشکنی ایران در سزارین
40 تا60 درصد زایمان‌ها در بیمارستان‌های دولتی و خصوصی کشور به صورت سزارین انجام می‌شود. مقایسه این آمار با سطح حداکثر 30درصدی آن در کشورهای اروپایی به‌خوبی جایگاه ایران در فهرست رکوردداران انجام سزارین در دنیا را هویدا می‌کند اما اینکه چرا ثبت رکوردی تازه در این زمینه به‌عنوان یک امتیاز منفی برای نظام سلامت تلقی می‌شود به دلیل وجود عوارض متعدد سزارین است که حتی جان مادر و فرزند را تهدید می‌کند. متاسفانه امروز زنان و دختران جامعه چشم خود را بر حقیقت بسته‌اند و تحت تاثیر تبلیغات خوش رنگ و لعاب سودجویان، برای فرزندآوری تیغ جراحی را انتخاب می‌کنند، غافل از اینکه سزارین پایان راه نیست و می‌تواند یک عمر با عفونت و حتی نقص عضو باعث آزار خانواده و تحمیل هزینه‌های سنگین به نظام سلامت شود.
عملی همراه با یک عمر گرفتاری
همانطور که بارها در رسانه‌های گوناگون در این باره مطالبی منتشر شده است، سزارین روشی غیر‌طبیعی برای به دنیا آوردن فرزند است که با دخالت پزشک صورت می‌گیرد به این معنا که هر زمان جان مادر یا فرزند در خطر باشد به تشخیص متخصص زنان و زایمان روش سزارین جایگزین عمل زایمان طبیعی می‌شود. دخالت در روش فیزیولوژیک زایمان بدون شک خالی از اشکال نبوده و عواقبی را به دنبال خواهد داشت. ترکستانی، متخصص زنان و زایمان و رئیس اداره سلامت مادران وزارت بهداشت در این باره به «وطن امروز» می‌گوید: سزارین دارای عوارض و خطرات بسیاری است که می‌توان آنها را در 2 دسته عوارض مادری و عوارض نوزادی دسته‌بندی کرد. وی در توضیح عوارض نوزادی عمل سزارین بیان داشت: از آنجا که در زایمان طبیعی نوزاد به هنگام و با طی فرآیند فیزیولوژیک خاصی به دنیا می‌آید کمتر دچار عارضه تنفسی می‌شود اما در سزارین مشکلات تنفسی نوزادان 4برابر بیشتر از زایمان طبیعی است. این متخصص زنان و زایمان با اشاره به استفاده از تیغ جراحی در این عمل خاطرنشان کرد: برش روی رحم از دیگر خطراتی است که جان نوزاد را تهدید می‌کند. این احتمال وجود دارد که در هنگام عمل، تیغ جراح با بدن نوزاد برخورد کند. ترکستانی سومین عارضه نوزادی سزارین را افزایش احتمال به دنیا آمدن فرزند نارس عنوان می‌کند و می‌افزاید: زایمان طبیعی در بزنگاه لازم به وقوع می‌پیوندد و به طور قطع دوره رشد جنینی تکمیل شده است اما محاسبه اشتباه در تعیین زمان عمل سزارین می‌تواند موجب به دنیا آمدن فرزندان نارس شود. علاوه بر این سزارین عواقب و خطراتی برای مادر نیز به همراه دارد که به گفته ترکستانی این عوارض خود به 2 دسته زودرس و دیررس قابل طبقه‌بندی هستند. این متخصص زنان و زایمان با اشاره به عوارض زودرس این عمل اظهار می‌دارد: عفونت اولین خطری است که مادر سزارینی را تهدید می‌کند. این عفونت ممکن است در محل جراحی یا به صورت عفونت ادراری نمایان شود. موضوعی که به مراتب در سزارین بیشتر از زایمان طبیعی اتفاق می‌افتد. این عضو هیات علمی دانشگاه معتقد است خونریزی در سزارین دو برابر بیشتر از زایمان طبیعی است و این موضوع می‌تواند عارضه دیگری برای سزارین به شمار آید. همچنین این مورد را هم باید در نظر داشت که ممکن است حین انجام عمل اندام‌های مجاور نیز دچار آسیب‌دیدگی شوند. ترکستانی بیان داشت: جدی‌ترین مشکلی که ممکن است با سزارین اتفاق افتد ترمبو آمبولی و آمبولی است که آمار مرگ و میر مادران را افزایش می‌دهد. خون لخته شده در اثر سزارین می‌تواند از لگن وارد جریان خون شده و مرگ مادر را باعث شود. افزون بر این از عوارض دیررس سزارین که سراغ مادران می‌آید می‌توان به چسبندگی‌ها اشاره کرد. رئیس اداره سلامت مادران وزارت بهداشت در این باره می‌گوید: چسبندگی ممکن است در روده یا اعضای مجاور رحم به دنبال انجام سزارین اتفاق افتد.
تهدید جدی جان مادر در سزارین
نکته قابل توجه اینجاست که سزارین می‌تواند جان مادر را از طریق عارضه‌ای خاص در حاملگی‌های بعدی به خطر اندازد. به گفته ترکستانی، این عارضه که به جفت سرراهی مشهور است در اثر پایین قرار گرفتن جفت اتفاق می‌افتد یعنی در اثر سزارین لایه‌های رحم آسیب دیده و جفت به اعضای مجاور چسبندگی پیدا می‌کند. این کار باعث می‌شود زایمان مادر زودتر انجام گرفته یا گاهی پزشک مجبور شود که رحم مادر را خارج کند که این کار به معنی عقیم شدن مادر است.
تیرخلاص به زایمان طبیعی
کسب درآمد از انجام این عمل و ارائه خدمات متعدد قبل و بعد از سزارین باعث شده برخی پزشکان سزارین را به‌عنوان تنها راه زایمان پیش پای مادران بگذارند. علاوه بر این تلاش برنامه‌های ماهواره‌ای با ترفندهایی مانند تناسب اندام و زیبایی یا القای هراس از درد زایمان تا حدی باعث دور شدن زنان و دختران از بلوک‌های زایمان طبیعی بیمارستان‌ها شده و تیر خلاص را به زایمان طبیعی شلیک کرده است. فروغ نیلچی‌زاده، مدرس حوزه و دانشگاه در تبیین پشت پرده فعالیت شبکه‌های ماهواره‌ای برای ترویج سزارین بیان داشت: رسانه‌ای که هویت زنانه و ارزش مادری را هدف گرفته باشد فرزند را به‌عنوان ثمره زندگی تلقی نکرده و ارزشی برای آن قائل نمی‌شود بر این اساس سزارین را به‌عنوان بهترین روش زایمان تبلیغ می‌کند. وی در این باره به
«وطن امروز» می‌گوید: چنین فعالیت‌هایی حاصل تشکیل اتاق فکری است که یک فرآیند اندیشه‌ای را دنبال می‌کنند و در این بازی شطرنج به نحوی مهره‌های خود را آرایش می‌کنند تا فکر و رفتار زنان جامعه ما را منجمد کنند و نقابی بر چشم زنان می‌بندند تا آسیب‌ها و خطرات سزارین را نبینند.
دوری 4ساعته مادر و نوزاد سزارینی
اما در مقابل صف‌آرایی‌هایی که در برابر زایمان طبیعی انجام می‌شود، وزارت بهداشت نیز با رایگان کردن زایمان طبیعی و ایجاد بلوک‌های زایمانی در مراکز درمانی یا به‌کارگیری بیهوشی و زایمان بدون درد به مبارزه با گردنکشی نمودار میزان سزارین پرداخته است. برنامه‌ریزی وزارت بهداشت تنها به دلیل مقابله با عوارض عمل سزارین و حفظ سلامت مادران صورت می‌گیرد. عوارض و پیامدهایی که به باور لیلا هادی‌پور، متخصص زنان و زایمان نه‌تنها جسم مادر را آزرده می‌کند بلکه از نظر روحی و عاطفی نیز زن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این متخصص زنان و زایمان با تاکید بر تشدید اثرات روانی سزارین به «وطن‌امروز» می‌گوید: مادری که از راه طبیعی صاحب فرزند شده بی‌درنگ می‌تواند فرزند خود را در آغوش گرفته و شیردهی را آغاز کند اما در عمل سزارین به دلیل استفاده از داروهای گوناگون مادر نمی‌تواند تا 4 ساعت پس از عمل به فرزندش شیر دهد که این موضوع شکل‌گیری رابطه عاطفی مادر و فرزند را تحت تاثیر قرار می‌دهد. هادی‌پور می‌افزاید: حساسیت به داروی بیهوشی و مشکلات ریوی نیز از جمله آسیب‌هایی هستند که باعث پذیرش دوباره بیمار به دلیل نیاز درمانی می‌شوند. به گفته این پزشک، یکی از مهم‌ترین عوارض سزارین تاثیر این روش در زایمان‌های بعدی است. مادری که یک بار سزارین انجام دهد مجبور می‌شود در زایمان‌های بعدی هم از همین روش استفاده کند. وی از زایمان زودرس، حاملگی خارج رحمی و تاخیر در رشد داخل رحمی در حاملگی‌های بعدی نیز به‌عنوان دیگر عوارض سزارین نام می‌برد.
بیداری حس ناب مادری
هرچند سزارین هم در کنار زایمان طبیعی روشی برای وضع حمل به شمار می‌رود اما لیست بلندبالای عارضه‌های این روش تصنعی باید تردید مادران در انتخاب روش زایمان‌شان را به یقین تبدیل کند، چرا که بدون شک بیدار شدن حس ناب مادری به هیچ عنوان تناسبی با به خطر انداختن جان نوزاد ندارد. از طرفی با در نظر گرفتن تمهیدات ویژه از سوی وزارت بهداشت برای انجام زایمان طبیعی ایده‌آل و حفظ حریم مادران، پاسخ پرسش «سزارین یا زایمان طبیعی؟» به‌خوبی روشن است.