حجت‌الاسلام و المسلمین سید سعید لواسانی*: گفتیم که علمای اخلاق برای غضب 3 مرتبه قائل هستند، که به نظر ما تقسیم‌بندی‌ها تسامحی است. اما غضبی که در اخلاق نکوهش شده است آن است که انسان به واسطه بروز منیت و انانیت بر دیگران غضب و خشم بگیرد؛ نه خدا و رضایت خدا و نه موازین و ملاک‌های شرعی و نه مصالح عقلی. این فرد عقلش زایل شده است و کاملاً تحت تأثیر نفسانیت قرار دارد. این عصبانیت و تندخویی نوعی بیماری روانی است که چه‌بسا ما هم گرفتار آن باشیم. امیرالمومنین علیه‌السلام می‌فرمایند: «الْحِدَّهُ ضَرْبٌ مِنَ الْجُنُونِ لِأَنَّ صَاحِبَهَا یَنْدَمُ فَإِنْ لَمْ یَنْدَمْ فَجُنُونُهُ مُسْتَحْکِم» [نهج‌البلاغه: 513] «تندخویی گونه‌ای از دیوانگی است، زیرا تندخو پشیمان می‌شود؛ و اگر نشود، دیوانگی در او استوار است.» به مفاد حدیث شریف توجه کنیم، تندخویی که بروز غضب و عصبانیت است، نوعی جنون آنی است که از فرد سر می‌زند و آنگاه پشیمان می‌شود. اما اگر او از کرده خود پشیمان نشد، دیوانگی در او استوار و مستحکم شده است، اگرچه خودش نفهمد که دیوانه است.
مایلم در این فرصت سخنی با مسؤولان و کارگزاران نظام که علی‌القاعده و طبق فرمایش حضرت امام خدمتگزار و نوکر مردم هستند، [صحیفه امام: 1/297؛ 13/202؛ 20/395] عرض کنم. شما کارگزاران نظام؛ هرچه مسؤولیت‌تان سنگین‌تر باشد و بیشتر در معرض دیدگان مردم باشید، وظیفه‌تان سخت‌تر است. شما باید مراقب باشید که جو تندخویی و عصبانیت را در جامعه پخش نکنید. عصبانیت نسبت به دیگران بویژه منتقدان و مخالفان، مقابله با انتقاد منتقدان، آن هم با الفاظ و واژگانی که دور از شأن نظام و جامعه اسلامی است، برخورد از بالا و دور از شأن یک مسؤول نظام اسلامی نداشته باشید. عصبانیت نسبت به سخنانی که حتی ناوارد و اشتباه هستند، استفاده از القاب و عناوین نسبت به دیگران که نشانه عصبانیت و تندخویی است، همگی باعث می‌شود فضای جامعه رو به تندخویی و عصبانیت و غضب برود. بنابراین شما باید بیشتر مراقب باشید. به عبارت دیگر شما 2 وظیفه دارید؛ هم خود را از غضب نفسانی خلاص کنید و هم جو و فضای عصبانیت را از جامعه دور کنید.
همین سخن را باید به اصحاب رسانه گفت؛ مطبوعات و خبرگزاری‌ها و اهل قلم و خبرنگاران؛ اینکه قلم ما رها باشد و هرچه خواستیم بگوییم و هر تهمتی خواستیم، بزنیم، خلاف مصالح کشور و ملت سخن بگوییم و آن را مصداق آزادی بدانیم، کشور را رو به خرابی ببریم یا اوضاع را چنان بد نشان دهیم که موجب ناامیدی شویم، خلاف مسیر ملت و انقلاب اسلامی حرکت کنیم، آب در آسیاب دشمنان نظام بریزیم، و خلاصه! عصبانیت و تندخویی خود را در قلم و تصویر جلوه‌گر کنیم، همگی از مصادیق غضب نامطلوب و خلاف شرع و عقل است. بله! بی‌تفاوتی در برابر هر واقعه‌ای که پیش می‌آید، ترس از باطل و عدم مقابله با آن؛ یکی‌بودن حق و باطل، درست و نادرست، معقول و غیرمعقول، مشروع و غیرمشروع، گناه و ثواب، این هم خروج از حد انسانی است. چنین شخصی مانند آن است که هیچ خشم و غضبی ندارد. بلکه بگوییم در دین خدا و برای مصالح مردم و جامعه هیچ خشم و غضبی ندارد. او از خشم عقلانی و درست و غضب الهی خالی است. این حالت هم موجب هلاکت و نابودی فرد و جامعه است. بویژه اگر مسؤولان و کارگزاران نظام در مواجهه با دشمنان یا زیاده‌خواهان و فرصت‌طلبان، دچار ترس بیجا و غیرمنطقی شوند، چه‌بسا بنیان نظام و جامعه را بر باد دهند. دلیل این امر را باید در ضعف نفس و کوچکی روح این افراد جست‌وجو کرد، و چنین افرادی نباید در مصادر حکومتی و سیاسی و قضایی حضور داشته باشند، زیرا مانع تحقق اهداف انقلاب و نظام اسلامی هستند، بلکه کشور و جامعه را به انحطاط می‌کشانند. کسانی که نسبت به پایمال‌شدن اسلام و قرآن و احکام خدا، پایمال‌شدن حقوق مردم، توهین و تحقیر دشمن بی‌تفاوت هستند، جامعه و کشور را از درون آلوده و نابود می‌کنند. این افراد گرفتار مداهنه و سازش هستند و نسبت به دشمنان حساسیت ندارند و طبعاً خطرشان برای نظام و کشور بیشتر از دشمنان بیرونی است. ما موظف هستیم ـ بویژه مسؤولان و کارگزاران نظام موظف هستند ـ غضب خود را در چارچوب شرع و عقل به‌کار بندیم، یعنی غضب کاملاً تحت کنترل باشد، هرجا شرع و عقل دستور می‌دهد که غضبناک باشیم، آن را به حرکت درآوریم، و ناطق کنیم و هرجا ما را از غضب بازمی‌دارند، آن را ساکن و ساکت کنیم. جایی که پای دین خدا و احقاق حق مردم است، در جایی که فحشا و منکری را می‌بینیم، آرام ننشینیم تا حق مردم استیفا شود و دین خدا پیاده گردد و فحشا و منکر برافتد. این خشم و غضب لازمه انسانیت ماست و موجب کمال ما و امنیت و اقتدار نظام و جامعه و کشور می‌شود. وقتی قرآن پیامبر خود را فرمان می‌دهد که نسبت به کفار غلیظ و شدید باش و سخت بگیر: «وَ اغْلُظْ عَلَیْهِمْ» [توبه: 73] ما حق نداریم نسبت به دشمنان آرام باشیم و تا حق خود را از آنان نگرفته‌ایم و طمع آنان را از خودمان نبریده‌‌ایم، باید نسبت به آنان سختگیر باشیم. خلاصه! افراط و تفریط ممنوع است و همواره باید ملاک را در نظر داشته باشیم: غضب فقط برای خدا و دین او؛ یعنی اعتدال در به‌کارگیری غضب.
* امام جمعه شمیرانات