گروه بین‌الملل: یکشنبه‌شب یونانی‌ها طوری جشن گرفتند که انگار دوباره تروا را فتح کرده‌اند. البته این بار نام تروا، یورو است. آلکسیس تسیپراس نخست‌وزیر پیروز هم کاملا به تاریخی بودن این لحظات واقف بود: «برگی جدید از تاریخ ما ورق خورد. » البته هنوز کسی به درستی نمی‌داند آیا این برگ جدید که اکثریت مردم یونان با «نه» گفتن به شرایط اتحادیه اروپایی و طلبکاران تروریست خارجی– به قول وزیر دارایی کشور- رو کرده‌اند به معنای کنده شدن برگی مهم از تاریخ اتحادیه اروپا نیز هست یا نه؟ با این وجود آن‌طور که از خشم مقامات اتحادیه برمی‌آید، آنها نمی‌توانند بیش از این حضور یاغی‌ها را که همه نظامات مالی و سیاسی حوزه یورو را به هم ریخته‌اند تحمل کنند. وقتی اکثریت مردم یک کشور بشدت بدهکار عضو اتحادیه به برنامه‌های ریاضتی و طرح نجات مالی وام‌دهندگان بین‌المللی رای منفی می‌دهند، آنگاه این می‌تواند برای هر یک از 28 ملت عضو، الگویی برای خلاص شدن از نظام اقتصادی ناکارآمد یورو باشد. این‌گونه یونانی‌ها یکی از عجیب‌ترین هفته‌های تاریخ طول و درازشان را روی دور تند گذراندند تا به آینده اروپایی خود «نه» بگویند.
بیش از ۶۱ درصد رای‌دهندگان حدودا 6 میلیونی به همه‌پرسی یکشنبه 5 ژوئن درباره «شرایط پیشنهاد بازپرداخت بدهی‌های 320 میلیارد یورویی یونان از سوی تروئیکا یا سه‌ضلعی– صندوق بین‌المللی پول، بانک مرکزی اروپا و کمیسیون اروپا- به‌عنوان حامی نظام مالی یورو» گزینه معروف «OXI» یا «نه» را علامت زدند، گزینه‌ای که در روزهای اخیر در کوچه و خیابان‌های آتن، تبدیل به پرچم هویت‌خواهی کهن‌ترین تمدن اروپایی در مقابل مدعیان تمدن نوین اروپا شده بود. اگرچه بحث یونان با اتحادیه اروپایی، ظاهرا اقتصادی و مالی است اما در حقیقت تسیپراس در نطق پیروزی‌اش به همین تقابل هویتی اشاره داشت؛ آنجا که گفت «این پاسخ نه در واقع آری به یک دموکراسی نوین اروپایی بود. ما به اروپا نمونه‌ای از مردمسالاری ارائه کردیم. حالا آنچه نیاز داریم چکش‌کاری اتحاد ملی ماست تا متفقاً یک جبهه ملی قدرتمند برای احیای شرایط عادی در اقتصادمان پدید آوریم».
پیام یونانی‌ها به رهبران اروپایی
جشن فقرا بر طلبکاران! این بهترین توصیف آن چیزی است که در یونان رخ می‌دهد. با پایان رای‌گیری در ساعت 7 بعداز ظهر به وقت آتن، هزاران نفر از حامیان رای منفی به برنامه ریاضتی وام‌دهندگان بین‌المللی با پرچم یونان و شعار «ریاضت کافی است» در خیابان‌های پایتخت به جشن و شادی پرداختند. پس از اعلام نتایج رسمی همه‌پرسی نیز هزاران نفر در حمایت از حزب حاکم سیریزا روبه‌روی پارلمان یونان در آتن تجمع کردند.
یکی از شرکت‌کنندگان در این جشن به یورونیوز گفت: «مردم یونان از هیچ چیز نمی‌ترسند و رهبران اروپایی باید این را بدانند. ما خواهان یک اروپای دموکراتیک هستیم که در آن عدالت اجتماعی برقرار باشد. این چشم‌انداز تسیپراس برای یونان و همه ماست». آلکسیس تسیپراس، نخست‌وزیر چپگرا که خود حامی کمپین «نه» بود روز یکشنبه خیلی زودتر از سایر سیاستمداران پاکت رأیش را با زبان خیساند و لبخندی امیدوارانه به هواداران تحویل داد. شاید او ته دلش مطمئن بود که حتی اگر یونانی‌ها نه بگویند، اتحادیه اروپا از ترس فروپاشی یورو با پیشنهاد تخفیف بدهی‌های آتن و افزایش زمان بازپرداخت‌ها موافقت خواهد کرد. یا شاید هم دلش به همراهی چپ‌های اروپا نظیر همتایش در آلمان گرم بود که خواهان برگزاری همه‌پرسی درباره سیاست‌های ریاضتی اتحادیه شده است.
تخفیف 50 درصدی بدهی‌های یونان
بیش از 16/6 میلیون نفر از مردم یونان در همه‌پرسی روز یکشنبه شرکت کردند که این رقم معادل 5/62 درصد واجدان شرایط رأی‌دهی بوده است. وزارت کشور یونان صبح دیروز اعلام کرد پس از شمارش همه آرای مأخوذه در همه‌پرسی روز یکشنبه، 3/61 درصد مردم یونان با اجرای طرح ریاضت اقتصادی از سوی اتحادیه اروپایی مخالفت و 6/38 درصد نیز از این طرح حمایت کرده‌اند.
مارتین شولتز، رئیس پارلمان اروپا در واکنش به این همه‌پرسی اعلام کرد نشست ویژه اعضای منطقه یورو، درباره برنامه کمک‌های بشردوستانه به یونان حداکثر تا سه‌شنبه تشکیل می‌شود.
همچنین رهبران اصلی اروپا، آنگلا مرکل صدراعظم آلمان و فرانسوا اولاند رئیس‌جمهوری فرانسه دیروز در پاریس دیدار کردند تا درباره وضعیت یونان چاره‌اندیشی کنند. معاون مرکل نیز واکنشی خشمگینانه داشت و گفت: «تسیپراس همه پل‌های میان یونان و اروپا را خراب کرد.» اما فرانک والتر اشتاین مایر، وزیر خارجه آلمان گفت توپ در زمین آتن است و حالا دولت تسیپراس باید درباره حل مشکل بدهی‌ها پیشنهاد بدهد. البته احتمالا بسته پیشنهادی جدید آتن با تاخیر به بروکسل می‌رسد، چرا که مسؤول تهیه آن استعفا داده است. وزیر دارایی یونان که به هدفش رسیده بود با انتشار بیانیه‌ای خود را از مذاکرات آتی کنار کشید و گفت آلکسیس تسیپراس نخست‌وزیر بر این باور است که استعفای من به هموار شدن مسیر برای دستیابی به یک توافق جدید کمک خواهد کرد. یانیس واروفاکیس که چهره‌ای بشدت مردمی از خود نشان داده در آستانه همه‌پرسی در اظهارات تندی نهادهای مالی بین‌المللی را به تروریسم علیه مردم یونان متهم کرد و گفت: «نهادهای بین‌المللی قصد ارعاب مردم یونان را دارند تا سیاست‌های ریاضتی بیشتری را بپذیرند.» این حمله شدید اگرچه روی رای منفی به پیشنهادات اروپایی تاثیر داشت اما جایگاه دیپلماتیک او را به خطر انداخت. او گفت: «برخی وزرای دارایی منطقه یورو از حضور من در نشست‌های وزرای دارایی ناخشنود شده‌اند. نخست‌وزیر یونان نیز بر این باور است که استعفای من می‌تواند به دستیابی به یک توافق جدید کمک کند. به همین دلیل از این سمت استعفا می‌کنم».
بازندگان همه‌پرسی
بدون شک تا اینجا بزرگ‌ترین بازنده همه‌پرسی یونان اتحادیه اروپایی و ابزار حکومتش یعنی یورو بوده است. از صبح یکشنبه یونانی‌ها در حالی پای صندوق‌های رای رفتند که بسته شدن بانک‌های یونان از نخستین روز کاری هفته گذشته (دوشنبه) باعث کم شدن شدید کاغذهای نقدینگی اروپایی یا همان یورو در این کشور شده بود. دستگاه‌های خودپرداز مجاز بودند به هر نفر فقط 60 یورو در روز پرداخت کنند اما با توجه به کم آمدن اسکناس‌های رایج 10 و 20 یورویی در آتن و دیگر شهرها می‌توان گفت تا صبح دیروز که بانک‌ها دوباره گشوده شدند، یورو پای کوه آلپ مرد و هنوز زنده نشده. با آنکه نخست‌وزیر یونان تاکید کرده نتیجه منفی همه‌پرسی، رای به قطع رابطه با اروپا نیست اما در هر حال احتمال خروج یونان از منطقه یورو و بازگشت به سیستم پولی بومی، دراخما افزایش یافته است. بازنده دیگر بانک‌های بین‌المللی بودند، چه آنهایی که بازپرداخت وا‌م‌هایشان به یونان دچار وقفه و تخفیف شدید شده است و چه آنهایی که از نوسانات بازارهای مالی به خاطر بحران یونان ضرر کردند. آنتونیس ساماراس، رهبر حزب مخالف یونان که از پاسخ آری در همه‌پرسی حمایت می‌کرد نیز شکست خود را با استعفایش پذیرفت. این در حالی است که موسسه معتبر بلومبرگ که به سرمایه‌داران جهانی مشاوره می‌دهد از یک روز جلوتر پیش‌بینی کرده بود اکثریت نسبی یونانی‌ها در همه‌پرسی «نه» می‌گویند.
سقوط بازارهای اروپایی
اگرچه بهای یورو پس از اعلام خبر استعفای ناگهانی وزیر دارایی یونان افزایش یافت اما ارزش شاخص سهام بازارهای اروپا پس از اعلام نتایج همه‌پرسی یونان و پاسخ «نه» یونانی‌ها به درخواست وام‌دهندگان کاهش یافت. شاخص بورس سهام در فرانکفورت با 11/2 درصد کاهش به 06/10825 واحد کاهش یافت و شاخص بورس سهام در پاریس نیز با 06/2 درصد کاهش به 01/4709 واحد رسید. شاخص بورس سهام در لندن نیز در مقایسه با روز جمعه (12 تیر) با 07/1 درصد کاهش به 67/6515 واحد رسید. یک مدیر سرمایه‌گذاری روس در اروپا می‌گوید: «در پی مخالفت قاطع یونان با تدابیر ریاضتی پیشنهادی، هراسی ناشناخته به کاهش ارزش بازارهای جهانی سهام منجر شده است، با این وجود سقوط آزادی که پیش‌بینی شده بود محقق نشده است. هرگونه مصالحه قابل توجه اروپا در قبال بخشش بدهی یونان در صورتی که احزاب تندروی جناح چپ در اسپانیا و دیگران تصمیم بگیرند از شیوه‌های حزب سیریزا تبعیت کنند خطر ایجاد یک تغییر برجسته در سیاست‌های اروپا را به دنبال دارد».
استقبال جهانی
«نه» یونانی‌ها به نظام یورو بازتاب جهانی گسترده‌ای داشت. رئیس‌جمهور آرژانتین از این تصمیم مردم یونان در مخالفت با طرح ریاضت اقتصادی نهادهای مالی بین‌المللی به‌رغم تاثیر منفی بر بازارهای جهانی استقبال کرده است. خانم کریستینا فرناندس که کشورش تا 10 سال پیش درگیر بحران اقتصادی مشابهی بود، گفت: «رای مردم یونان یک پیروزی قاطع برای دموکراسی و کرامت است». نیکلاس مادورو، رئیس‌جمهور ونزوئلا نیز این اتفاق را پیروزی ملت یونان دانست و با آنها اعلام همبستگی کرد. همچنین رهبر حزب رو به رشد پودموس اسپانیا که خواهان اصلاح نظام مالی یورو یا کنار کشیدن اسپانیا از آن است، پاسخ منفی یونان به اتحادیه اروپا را سرآغاز موجی جدید در این قاره دانست. نماینده پرتغال در حزب سبز اروپا نیز خواستار همه‌پرسی مشابه یونان در کشور بدهی‌زده‌اش شد.