حامد نجفی مهر: از آن زمان که طرح تحول سلامت با هدف جراحی نظام سلامت در کشور به اجرا گذاشته شد نگرانی درباره تداوم این برنامه ملی به‌عنوان مهم‌ترین دغدغه درباره آن شکل گرفت، چرا که اجرای چنین برنامه پردامنه‌ای نیازمند منابع مالی سرشار است. اما براساس آنچه وزیر بهداشت در تازه‌ترین اظهارات خود درباره طرح تحول سلامت بیان داشته حال و اوضاع مالی این وزارتخانه چندان امیدوارکننده به نظر نمی‌رسد و نصف شدن بودجه طرح تحول در سال 94 می‌تواند پاشنه آشیل این طرح شود. این در حالی است که محمدحسین قربانی، سخنگوی کمیسیون بهداشت و درمان مجلس نیز به‌عنوان اولین واکنش نسبت به کسری بودجه سلامت، راه‌حل تداوم طرح تحول و برقرار ماندن تعهدات وزارت بهداشت را صرفه‌جویی و نریختن بودجه این طرح در جیب پزشکان عنوان کرده است.
بودجه وزارت بهداشت نصف شد
احساس نیاز مبرم به ایجاد تغییرات بنیادین در نظام سلامت و شیوه خدمات‌رسانی مراکز درمانی باعث شد تحول در این حوزه با برنامه‌ای ویژه دنبال شود و از همان زمان هم وکلای ملت با تامین بودجه برای این طرح از محل هدفمندی یارانه‌ها و سهمی از مالیات بر ارزش افزوده موافقت خود را با اجرای هرچه سریع‌تر آن اعلام کردند. البته سال اول اجرای این طرح با فراز و فرودهای خاص خود به اتمام رسید و در سال دوم و در حالی که وزارت بهداشت و درمان در حال ورود به اجرای گام چهارم طرح است، وزیر بهداشت سخن از بی‌پولی و کاهش اعتبارات را به میان کشیده است. سیدحسن هاشمی، وزیر بهداشت در سومین نشست سازمان‌های مردم نهاد در حوزه سلامت که با محوریت حوزه درمان برگزار شد، با اشاره به شرایط و مشکلات اقتصادی دولت و کاهش ۵۰ درصدی اعتبارات حوزه سلامت نسبت به سال قبل، تاکید کرد: اگر وزارت بهداشت می‌خواهد برای بیماران اقدامی انجام دهد باید از همین مسیر و افراد توانمندی که خارج از وزارتخانه حتی می‌توانند یک وزارتخانه را اداره کنند، استفاده کند. هاشمی یادآور شد: ما نمی‌توانیم در وزارت بهداشت به دلیل کاهش اعتبارات، تعهدمان را نسبت به بیماران تالاسمی، هموفیلی و کلیوی که در ۲۰ ماه گذشته خدمات دریافت کرده‌اند، کاهش دهیم و اگر از مسیر انجمن‌ها اقدام می‌کردیم، کار ارائه خدمات به این بیماران سهل‌تر و عملی‌تر بود. وی اظهار داشت: ما فرصت‌های حضور خیرین را نیز فراهم نکرده‌ایم و باید ۵۰ نوع بیماری موجود را معرفی کنیم تا فرصت خدمتگزاری از سوی کسانی که می‌خواهند در این حوزه کمک کنند، فراهم شود.
تبدیل حس رضایت به یأس
جالب اینجاست که یکی از مهم‌ترین دستاوردهای طرح تحول سلامت ایجاد موج امید در میان بیماران و خانواده‌های آنها در پی کاهش میزان پرداختی از جیب بیماران بود اما به نظر می‌رسد تامین نشدن منابع مالی این طرح و کاهش سهم سلامت از بودجه می‌تواند این احساس خوشایند را به احساس تلخ ناامیدی تبدیل کند. آنچه براساس کسری بودجه پیش آمده هم اینک پیش روی وزارت بهداشت است از 2 بعد قابل بررسی است؛ اول آنکه از یک سو این وزارتخانه در قبال بیماران و ارائه خدمات بیمارستانی تعهداتی دارد که ملزم به اجرای آن است. همچنین سطح انتظارات جامعه نیز با توجه به اجرای این طرح و شعارهای آن به هیچ عنوان قابل مقایسه با سنوات گذشته نیست. بر این اساس وزارت بهداشت در مسیری غیرقابل بازگشت قرار دارد. نکته دوم که درباره وضعیت کنونی وزارت بهداشت مطرح می‌شود شرایطی است که دامنگیر این وزارتخانه شده است، چرا که باید با جیب خالی پاسخگوی نیاز جامعه باشد. بر این اساس و با توجه به پای لنگ بیمه‌ها که بیشتر مواقع رفیق نیمه راه بوده‌اند وزارت بهداشت چاره‌ای جز کاستن از کمیت خدمات ارائه شده نخواهد داشت؛ موضوعی که پیش از این کارشناسان و صاحبنظران حوزه سلامت درباره تداوم این طرح در سال‌های آینده گوشزد کرده بودند. البته وزارت بهداشت باید با تمرکز بر حفظ کیفیت خدمات ارائه شده سعی کند برای دفاع از دستاوردهای طرح تحول با دست پر وارد شود. این در حالی است که نحوه هزینه کرد بودجه در نظر گرفته شده برای این وزارتخانه نیز خود محل بحث است. تاکنون بارها درباره پزشکان زیرمیزی‌بگیر یا گردن‌کلفت‌های نظام سلامت که مبالغ هنگفتی از بودجه سلامت را یکجا از آن خود کرده‌اند هشدار‌هایی داده شده است. وجود چنین روزنه‌هایی در پیکره نظام سلامت بر ضرورت صرفه‌جویی بیشتر و مدیریت منابع در اختیار وزارت بهداشت می‌افزاید؛ موضوعی که سخنگوی وزارت بهداشت نیز بر آن تاکید کرده است.
منابع وزارت بهداشت در جیب پزشکان
سخنگوی کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در واکنش به برخی اظهارنظرها درباره کسری بودجه سلامت و بیمه‌ها به تسنیم گفته است: ادعای کسری بودجه سلامت با صرفه‌جویی در درمان و نریختن پول در جیب پزشکان برطرف می‌شود. محمدحسین قربانی در واکنش به برخی گفته‌ها درباره کسری بودجه‌های سلامت و همچنین پولی شدن تمدید دفترچه‌های بیمه سلامت ایرانیان عنوان کرد: ما هم معتقد بر کسری بودجه‌های دولتی هستیم اما با آن 10 هزار میلیاردی که به وزارت بهداشت و بیمه‌ها تخصیص یافته است، می‌توان یک بیمه همگانی خوب را میسر کرد. وی ادامه داد: البته در این راه باید اقداماتی کرد از جمله اینکه در بحث هزینه‌های درمان صرفه‌جویی داشت و از طرفی دیگر این اعتبارات را در جیب پزشکان نریزند.