عبدالباری عطوان*: اگر اتهاماتی که بویژه کُردها و ایالات متحده علیه ترکیه مطرح و آن را به تبانی با داعش و حامی بزرگ این گروه متهم کردند را در نظر بگیریم در نتیجه اقدام دولت ترکیه در اجرای عملیات بزرگ برای بازداشت عناصر وابسته به این گروه تروریستی تحول قابل توجهی محسوب می‎شود. ترکیه در طول 4 سال اخیر از عمر بحران سوریه گذرگاهی برای هزاران جنگجوی عرب و خارجی بوده است که از این گذرگاه برای ملحق شدن به داعش عبور می‌کردند. می‌توان در این زمینه به بیش از 7 هزار تونسی، 5 هزار سعودی، هزاران چچنی، یمنی، پاکستانی و نیز جنگجویانی از برخی کشورهای غربی اشاره کرد. پول و سلاح از طریق فرودگاه‌های ترکیه و با آگاهی دولت این کشور به داعش و دیگر گروه‌های تندرو می‌رسد. با این اوصاف، چه عاملی این دولت را واداشته است که طبق گزارش‌های منتشر شده، عملیات بازداشت‌های گسترده‌ای علیه عناصر مرتبط با داعش صورت دهد؟  چندین تفسیر برای این عملیات دولت ترکیه وجود دارد که می‌توان آنها را در موارد زیر خلاصه کرد: نخست اینکه دولت ترکیه با آمریکا بر سر برخی موارد از جمله مبارزه جدی با داعش و جلوگیری از ورود جنگجویان به سوریه در مقابل پاسخ به خواسته‌های ترکیه برای ایجاد منطقه حائل در شمال‌غربی سوریه به توافق رسیده است. منطقه حائل مورد نظر مناطق «ادلب»، «حلب» و «جسر الشغور» را شامل می‌شود و در آن پرواز هواپیماهای جنگنده سوریه ممنوع می‎شود و نقطه‌ای شروع برای تشکیل «امارت» تقریبا مستقل برای معارضان مسلح سوریه می‌شود و پناهندگان سوری را که شمار آنها بالغ بر 2 میلیون پناهنده است و به یک بار امنیتی و مالی برای ترکیه تبدیل شده‌اند را در خود جای می‎دهد. دوم: کسب حمایت سیاسی غرب برای هرگونه مداخله نظامی ترکیه در نوار مرزی کردنشین که در طول مرزهای جنوبی ترکیه واقع شده است. «رجب طیب اردوغان» رئیس‌جمهوری ترکیه بارها تهدید کرده است هرگز اجازه نخواهد داد دولت کُردی تشکیل شود تا به سکوی پرشی برای حملات علیه این کشور تبدیل شود و نیز بخش‎هایی از اراضی آن را در آینده جهت تاسیس این دولت تصاحب کند.  همان‌گونه که داعش پس از اشغال شهرهای «موصل» در عراق و «الرقه» در سوریه، به آن اقدام کرد و مرزهای مشترک این دو کشور را از میان برداشت. سوم: شکست حزب «عدالت و توسعه» در کسب اکثریت کرسی‌های پارلمان در انتخابات اخیر و مجبور شدن آن برای تشکیل دولت ائتلافی با یکی از احزاب معارض، معادله سیاسی در ترکیه را دگرگون کرد و رئیس‌جمهور اردوغان و دولت او را مجبور کرد با تایید تلاش‌های بین‌المللی و منطقه‌ای، گام‌های جدی را برای مبارزه با داعش بردارد و اتهام «بی‌طرف بودن» را از خود دور کند. چه بسا، اتفاقی نیست که نیروهای امنیتی ترکیه عملیات بازداشت علیه عناصر تندروی داعش را پس از یک هفته از سفر هیات بلندپایه آمریکایی، صورت می‌دهند. این هیات آمریکایی شامل ژنرال جان آلن، نماینده ویژه رئیس‌جمهور در ائتلاف جهانی ضدداعش و برخی درجه‌داران ارتش و سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) بود. این نشست سه‌شنبه هفته گذشته در آنکارا انجام شد و ترکیه و آمریکا در زمینه توافق بر سر مسائل مهم به پیشرف‌هایی دست یافتند که استفاده آمریکا از پایگاه هوایی «اینجرلیک» در «اضنه» واقع در شرق ترکیه برای انجام حملات هوایی ائتلاف علیه مواضع داعش در عمق سوریه و فعال کردن نقش ترکیه در این زمینه، از جمله موارد توافق شده بین این دو کشور است.  ناظران معتقدند مذاکرات و متعاقب آن، توافق‌های حاصل شده تاکنون یکی از قوی‌ترین سیگنال‌ها برای آمادگی آنکارا برای ایفای نقشه منطقه‌ای عمیق به شکل خاص در سوریه و در حالت کلی در منطقه و نیز متوقف کردن خطوط امدادرسانی به داعش از خاک ترکیه بوده است.  قدر مسلم آنکه ممکن نیست دولت ترکیه به چنین اقدام بزرگی دست بزند مگر آنکه قبل از آن، درباره پیامدهای آن بویژه احتمال حملات تلافی‌جویانه داعش و عناصر آن در داخل خاک ترکیه و مشخصا صنعت گردشگری که سالانه بیش از 30 میلیارد دلار را به خزانه این کشور واریز می‌کند، بررسی‌های دقیقی انجام دهد.  در هر صورت، این خطر وجود دارد که ترکیه با حملات تروریستی که ثبات داخلی آن را بر هم زند، مواجه می‎شود بدون اینکه سقوط نظام سوریه که در رأس اولویت‌های آن یا بهتر بگوییم در رأس اولویت‌های آقای اردوغان قرار دارد، تضمین شود.
*تحلیلگر برجسته مسائل منطقه