گروه اقتصادی: با پایان مذاکرات هسته‌ای و توافق ایران با 1+5 موضوعی که بیش از همه مورد توجه قرار می‌گیرد آینده اقتصاد و تاثیر رفع تحریم‌ها بر اقتصاد است. بدیهی است با رفع تحریم‌ها برداشته شدن موانع اقتصادی در کشور آسان‌تر خواهد شد اما نداشتن برنامه جامع اقتصادی در این باره آثار منفی زیادی را به جامعه تحمیل خواهد کرد.
وحید شقاقی‌شهری، اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشگاه تهران به آثار اقتصادی ایجاد شده پس از لغو تحریم‌ها پرداخت و اظهار داشت: اقتصاد ما در کل مشکلات ساختاری و بنیادین دارد که این مشکلات ربطی به تحریم‌ها نداشته و نخواهد داشت. چه بسا اگر این مشکلات حل نشود، با برداشته شدن تحریم‌ها اثرات و تبعات بدی را نیز به جا بگذارد. دولت‌های ما هیچ وقت برای حذف مشکلات، اصلاحات ساختاری و نهادی انجام نداده‌اند بلکه با مکانیسم‌های درآمدهای نفتی و واردات این مشکلات را به تعویق انداخته‌اند. شقاقی‌شهری بیان داشت: وابستگی اقتصاد ما به نفت، مشکلات ساختاری در نظام بانکی و بازار بورس و همچنین گسترش بخش‌های غیرمولد و اقتصاد سوداگرانه از جمله این مشکلات است. این مشکلات همیشه بود اما درآمدهای نفتی اجازه نمی‌داد آنها خود را نمایان کنند. وی افزود: به عبارتی دولت یک منابع نفتی و یک آزادی عمل در حوزه صادرات و واردات در اختیار داشت و هر زمان که حس می‌کرد به مشکل برخورد کرده است از درآمدهای نفتی به آن حوزه مشکل‌زا تزریق می‌کرد یا از کانال واردات جلوی آن مشکل را می‌گرفت. وی تصریح کرد: تحریم‌ها زمانی که بویژه در حوزه نفت و پول یعنی بانک اعمال شد، موجب شد درآمدهای دولت کاهش پیدا کند. از طرفی نیز هزینه تولید افزایش و حاشیه سود بنگاه‌های تولیدی نیز کاهش یافت. عضو هیات علمی دانشگاه تهران به نسیم گفت: در زمان تحریم ما روزانه به طور متوسط یک میلیون بشکه نفت صادر می‌کردیم در صورتی که این عدد قبل از تحریم نزدیک به 5/2 میلیون بشکه بود. یعنی به یکباره به ما اجازه ندادند 5/1 میلیون بشکه نفت صادر کنیم و درآمدهایمان بسیار کم شد. فرض کنیم با به نتیجه رسیدن توافقات به جایگاه پیش از تحریم‌ها بازمی‌گردیم و بنابراین بار دیگر درآمدهای نفتی افزایش پیدا می‌کند. وی اظهار داشت: عملا چند اتفاق دیگر نیز خواهد افتاد، یک نگاه این است که این هیجانات باعث می‌شود تکانه مثبتی در بازار ایجاد شود، البته این تکانه مشکلاتی را هم فراهم می‌کند و باعث می‌شود نرخ ارز شکسته شود.
وی خاطرنشان کرد: درست است که پس از رفع تحریم‌ها درآمدهای نفتی دوباره به پیش از تحریم بازمی‌گردد اما این اتفاق اثر دیگری نیز خواهد داشت و آن اینکه ممکن است دولت باز هم نتواند از این درآمدها دل کنده و دستش را بار دیگر به سمت این درآمدها دراز کند حتی ممکن است در این برهه نیز سیل واردات صورت بگیرد. تمام این مسائل و آثار آن بسته به توان دولت در ایستادن در برابر جذابیت‌های ایجاد شده دارد زیرا ممکن است این جذابیت‌ها دولت را فریب دهد تا بار دیگر به منابع نفتی متکی شود. وی گفت: باز تأکید می‌کنم که تمام این اتفاقات گذرا و مشکلات ساختاری و نهادی سر جای خود خواهد بود و دولت‌های ما توان یا انگیزه لازم برای از بین بردن این مشکلات را از خود نشان نمی‌دهند. ترس ما هم این است که با پمپاژ درآمدهای نفتی بار دیگر این درآمدها به واسطه واردات، وارد اقتصاد شود یا اینکه بار دیگر اقتصادهای رانتی توسعه یابد و این درآمدها را به سمت بخش‌های غیرمولد هدایت کند. وی با بیان این مطلب که قبل از هر چیز دولت باید در این زمان یک برنامه منسجم برای اصلاحات ساختاری در نظر بگیرد تا درآمدهای سرشار را هدایت کند، به نسیم اظهار داشت: دولت نباید اجازه دهد این درآمدها به بخش‌های غیرمولد و سوداگری وارد شود زیرا متأسفانه اقتصاد ما یک اقتصاد بیمار از حوزه فساد و رانت است. در حقیقت اقتصاد ما اقتصاد رانتی است که با فساد آلوده است بنابراین امکان دارد اگر پولی هم وارد اقتصاد شود، به خاطر راحتی سودآوری در حوزه‌های سوداگری این پول‌ها به سمت اقتصاد غیرمولد از جمله مسکن هدایت شود. شقاقی ادامه داد: این پول ممکن است در حوزه‌های دیگری نیز وارد شود، یکی از این بخش‌ها واردات است که درآمدهای سرشار برای یک گروه خاص دارد که از رانت برخوردار هستند. وی با تأکید بر این مطلب که دولت بارها این موضوع را بیان کرده بود برای اصلاحات ساختاری و نهادی کمبود منابع مالی دارد، گفت: حالا که این تحریم‌ها برداشته می‌شود دولت باید اصلاحات را در دستور کار خود قرار دهد. عضو هیات علمی دانشگاه تهران بیان داشت: ما اگر نتوانیم از اقتصاد نفتی و رانتی خارج شویم، آن زمان مسلما درآمدهای نفتی نه‌تنها اثر خوبی نخواهد داشت، بلکه آثار بدی نیز به جا خواهد ماند. وی افزود: سیل واردات کالاهایی خاص که به نفع گروهی خاص است، سوداگری در حوزه‌هایی مانند بازار مسکن و ایجاد حباب‌های قیمتی عجیب، از جمله این آثار بد احتمالی لغو تحریم‌های اقتصادی خواهد بود. این استاد دانشگاه تصریح کرد: اتفاق دیگری که ممکن است صورت بگیرد سردرآوردن این درآمدها از بخش‌های غیرمولد سوداگری است که نه‌تنها اثر مثبتی نخواهد داشت بلکه باعث می‌شود فاصله طبقاتی نیز بیشتر از گذشته شود. وی گفت: در صورتی که دولت مدیریت و کنترل درستی در این مدت نداشته و اقتصاد ما نیز همچنان دارای 3 مؤلفه نفتی، رانتی و همراه با فساد باشد، در چنین شرایطی هر چقدر که پمپاژ درآمد صورت بگیرد حاصلی جز گسترش بخش‌های غیرمولد، شکاف طبقاتی بیشتر، عدم رونق تولید و عدم اشتغال نخواهد داشت. این اقتصاددان اضافه کرد: در سنوات گذشته نیز در برهه‌ای که قیمت نفت بالا رفت به جای اینکه وضع ما بهتر شود، بدتر نیز شد. الان نیز مسلما همین طور است. شقاقی‌شهری در پایان خاطرنشان کرد: اگر اقتصاد ما دارای 3 مؤلفه یاد شده باقی بماند، ناگهان چشم باز می‌کنیم و می‌بینیم ابرطبقه‌ای ایجاد شده که ثروت‌های افسانه‌ای مفت و بدون تولید نصیبشان شده است.
آمادگی برای مدیریت مطالبات انتظاری
وزیر امور اقتصادی و دارایی با اشاره به دستیابی به توافق هسته‌ای کشورمان با 6 قدرت جهانی، خواستار آمادگی مسؤولان برای مدیریت مطالبات انتظاری جامعه شد. علی طیب‌نیا که در مراسم معارفه معاون جدید امور حقوقی و مجلس وزارت اقتصاد و رئیس جدید سازمان جمع‌آوری و فروش اموال تملیکی سخن می‌گفت، اظهار داشت: اگر چه هنوز شرایط رکودی برطرف نشده و با وضعیت مطلوب، فاصله نسبتا زیادی داریم، اما مقاومت ما و مدیریت تحریم‌ها به دشمنان فهماند که دیگر نمی‌توانند از طریق تحریم به اهداف خودشان برسند. وزیر امور اقتصادی و دارایی گفت: بعد از توافق، چند ماه زمان نیاز داریم تا پس از طی مراحل اجرایی از سوی ایران و غرب، آثار برداشته شدن تحریم‌ها به طور کامل خود را نشان دهد، این در حالی است که مردم خسته از فشارهای چند سال اخیر، انتظار دارند به سرعت مشکلات اقتصادی کشور مرتفع شود. وی گفت: از سویی همان طور که قبلا هم بارها گفته شده، اقتصاد ما، با و بدون تحریم از مشکلات ساختاری نظیر بهره‌وری پایین و... رنج می‌برد که از این پس باید جدی‌تر از قبل به درمان این مشکلات پرداخت. وزیر اقتصاد گفت: البته اتفاق بسیار مبارکی که هم‌اکنون می‌افتد این است که قیود و محدودیت‌های تحمیلی از اقتصاد ما برداشته می‌شود و دیگر بسته به هنر ما است که چطور بتوانیم از این شرایط مساعد، برای شکوفایی اقتصاد کشور بهره ببریم.