گروه سیاسی: همانگونه که پیشبینی میشد، ظهر دیروز پایان انشای جمعبندی مذاکرات وین اعلام شد. این جمعبندی که به اعتقاد محمدجواد ظریف، یک توافق کامل و بدون نقص نیست؛ 159 صفحه است که روز گذشته از آن رونمایی شد. ظریف، وزیر امور خارجه ایران و فدریکا موگرینی، مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی در پایان مذاکرات طی یک نشست خبری در هتل کوبورگ، بیانیهای مشترک قرائت و این جمعبندی را رسما اعلام کردند. به گزارش «وطنامروز» متن این بیانیه بدین شرح است:
«امروز یک روز تاریخی است. برای ما افتخار بزرگی است که اعلام کنیم به یک توافق درباره موضوع برنامه هستهای ایران دست یافتهایم. با شجاعت، اراده سیاسی، احترام متقابل و مدیریت عالی، ما آنچه را که دنیا بدان امید بسته بود به سرانجام رساندیم: یک تعهد مشترک به صلح، تلاش مشترک برای امنتر کردن دنیایمان. امروز همچنین یک روز تاریخی است، بدان جهت که ما در حال ساخت شرایط لازم برای اعتماد و ایجاد فصل جدیدی در روابطمان هستیم. این دستاورد محصول یک تلاش جمعی است. هیچکس تصور نمیکرد این کار آسانی باشد. تصمیمات تاریخساز هرگز آسان نیستند. ولی بهرغم همه فراز و فرودهای این مذاکرات و تمدیدهای مکرر، امید و اراده، ما را قادر کرد تا بر همه لحظات دشوار فائق آییم. ما همواره واقف بودهایم که در قبال نسل حاضر و نسلهای آینده مسؤولیت داریم. به یمن تعامل سازنده همه طرفها و تعهد و توانایی هیاتهایمان، ما با موفقیت مذاکرات را به انجام رسانده و اختلافی را که بیش از 10 سال به درازا کشیده بود، حل و فصل کردیم. طی دهه گذشته، افراد بسیاری در پیشبرد این مذاکرات دشوار نقش داشتهاند و ما از همه آنها تشکر میکنیم، همانطور که مایلیم از آژانس بینالمللی انرژی اتمی برای نقش اساسی و همکاری نزدیک آن و نیز از دولت اتریش برای حمایت و میهماننوازیاش سپاسگزاری کنیم. ما، نماینده عالی اتحادیه اروپا در امور سیاست خارجی و امنیتی و وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، همراه با وزرای خارجه جمهوری خلق چین، فرانسه، آلمان، فدراسیون روسیه، انگلیس و ایالات متحده آمریکا، پس از ماهها کار فشرده در سطوح و اشکال مختلف، در اینجا در وین گرد هم آمدیم تا درباره متن «برنامه جامع اقدام مشترک» بر مبنای مولفههای اساسی که در تاریخ 13 فروردین ماه در لوزان سوییس مورد موافقت واقع شد، مذاکره کنیم. امروز، ما متن نهایی «برنامه جامع اقدام مشترک» را مورد توافق قرار دادیم. گروه 1+5 و جمهوری اسلامی ایران از این «برنامه جامع اقدام مشترک» تاریخی که ماهیت منحصرا صلحآمیز برنامه هستهای ایران را تضمین کرده و نشانگر تغییر بنیادین در رویکرد آنها نسبت به این موضوع است، استقبال میکنند. آنها انتظار دارند اجرای کامل این برجام نقشی مثبت در صلح و امنیت منطقهای و بینالمللی ایفا کند. ایران مجددا تاکید میکند که تحت هیچ شرایطی در پی سلاحهای هستهای، ساخت یا تحصیل آنها نخواهد بود. برجام دربرگیرنده برنامه بلندمدت ایران مشتمل بر محدودیتهای توافق شده درباره برنامه هستهای ایران بوده و لغو جامع همه تحریمهای شورای امنیت سازمان ملل متحد و نیز تحریمهای چندجانبه و یکجانبه مرتبط با برنامه هستهای ایران، شامل گامهایی برای دسترسی در زمینههای تجارت، فناوری، تامین مالی و انرژی، را موجب خواهد شد. برنامه جامع اقدام مشترک، مشتمل بر یک متن اصلی و 5 پیوست فنی درباره موضوعات هستهای، تحریمها، همکاری در زمینه انرژی هستهای صلحآمیز، تاسیس کمیسیون مشترک و برنامه اجرایی است. این اسناد با ذکر جزئیات و بسیار دقیق و پیچیده هستند بنابراین نمیتوان خلاصه کاملی از آنها در اینجا ارائه کرد. متن کامل و پیوستهای آن همین امروز در دسترس عموم قرار خواهد گرفت و ظرف چندروز آینده توسط گروه 1+5 برای تایید توسط شورای امنیت به آن شورا تسلیم خواهد شد. ما میدانیم که این توافق مورد موشکافی و تامل ژرف قرار خواهد گرفت اما آنچه که ما امروز اعلام میکنیم تنها یک توافق نیست، بلکه یک توافق خوب است؛ توافقی خوب برای همه طرفها و برای کل جامعه بینالملل. این توافق فرصتهای جدیدی را خواهد گشود و گامی است رو به جلو برای پایان دادن به بحرانی که بیش از 10 سال به طول انجامیده است. ما متعهدیم تا اطمینان حاصل کنیم که این برنامه اقدام به طور کامل اجرا شود و روی کمک آژانس بینالمللی انرژی اتمی، حساب میکنیم. این پایان مذاکرات ماست اما پایان کار مشترک ما نیست. ما همچنان این وظیفه خطیر را مشترکا دنبال خواهیم کرد و از جامعه بینالملل میخواهیم که از اجرای این تلاش
تاریخی حمایت کند».
روایتهای متناقض
بلافاصله پس از قرائت بیانیه مشترک توسط ظریف و موگرینی، باراک اوباما رئیسجمهور آمریکا طی یک نطق تلویزیونی درباره متن توافق صورتگرفته اظهارنظر کرد. وی طی این سخنرانی گفت: ایران دیگر رآکتور آب سنگین نخواهد داشت. اوباما اظهار داشت: بیایید هرگز از روی ترس مذاکره نکنیم اما هرگز از مذاکره نترسیم. وی گفت: توافق هستهای مانع دستیابی ایران به سلاح هستهای و باعث امنتر شدن دنیا خواهد شد. وی در ادامه گفت: ایران 98 درصد از اورانیوم غنیشده خود را کنار خواهد گذاشت. اوباما افزود: به خاطر این توافق، جامعه بینالملل توانست اطمینان حاصل کند که جمهوری اسلامی سلاح هستهای تولید نخواهد کرد. رئیسجمهور آمریکا با بیان اینکه این توافق براساس اعتماد نیست بلکه براساس راستیآزمایی است، گفت: 5 سال محدودیت مربوط به سلاح و 10 سال سلاحهای هستهای در مورد ایران اعمال خواهد شد. وی ادامه داد: بدون این توافق هیچ محدودیتی بر برنامه هستهای ایران اعمال نمیشد. اوباما افزود: بازرسان قادر به بازرسی از هر سایت مشکوک ایران خواهند بود. آژانس به هر مکان مورد نیاز در هر زمان لازم دسترسی خواهد داشت. وی خطاب به کنگره گفت: این توافق امنیت ملی ما را تأمین میکند. من هر قانون و مصوبهای را که مانع اجرای این توافق شود وتو خواهم کرد. حسن روحانی نیز در نطق تلویزیونی خود درباره متن این جمعبندی مطالبی را مطرح کرد که در برخی موارد با ادعاهای اوباما اختلاف داشت. حسن روحانی در این نطق تلویزیونی گفت: ما در این مذاکرات 4 هدف را دنبال میکردیم، هدف اول آن بود که توانمندی هستهای و فناوری هستهای و حتی فعالیت هستهای را بتوانیم در داخل کشور ادامه دهیم، هدف دوم این بود که تحریمهای غلط، ظالمانه و ضدانسانی را لغو کنیم، هدف سوم این بود که همه قطعنامههایی که از دید ما قطعنامههای غیرقانونی بود را در شورای امنیت سازمان ملل لغو کنیم، هدف چهارم این بود که پرونده هستهای ایران را از فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد و اساساً از شورای امنیت خارج کنیم. در توافق امروز [دیروز] و در این برنامه جامع اقدام مشترک هر 4 هدف حاصل شده است. وی افزود: روزهای اولیه مذاکره طرف مقابل به ما میگفت در دوران محدودیت که این دوران امروز 8 سال در این توافق تعیین شده است، ایران فقط 100 سانتریفیوژ داشته باشد، بعد از بحثهای فراوان رسیدند به 1000 تا و بعد از مقاومتهای فراوان آخرین حرفی که میگفتند دیگر قابل تغییر نیست 4000 سانتریفیوژ بود و امروز در شرایطی توافق انجام شده است که بیش از 6 هزار سانتریفیوژ که بیش از 5 هزارتای آن در نطنز و بیش از یکهزار آن در فردو خواهد بود باقی میماند و همه سانتریفیوژهای نطنز به غنیسازی ادامه میدهند. روحانی ادامه داد: آنها میگفتند دوران محدودیت شما 20 سال بهعلاوه 25 سال باشد. بعدها میگفتند 20 سال و 10 سال و گفتند حرف آخر 20 سال است و کوتاه نمیآییم ولی در مذاکرات روزهای آخر به 8 سال تقلیل یافت. رئیسجمهور اظهار داشت: درباره تحقیق و توسعه میگفتند فقط راجع به IR1 برای ایران امکانپذیر است. حرفی بود مضحک و غیرمعقول چون این را که داشتیم و تحقیق و توسعه معنایی دربارهاش نداشت. بعدها گفتند حداکثر IR2. توافقی میخواستیم که در روز اجرای توافق تزریق گاز به IR8 آغاز شود و ما امروز به همین دست یافتیم. به گفته روحانی، راجع به اراک میگفتند رآکتور باقی بماند ولی آب سنگین معنا ندارد و خط قرمز قطعی ماست. امروز در شرایطی توافق شده است که در توافق مشترک به صراحت از آب سنگین رآکتور اراک یاد شده است و این رآکتور با همان ماهیت آب سنگین با ویژگیهایی که در توافق آمده تکمیل میشود. روحانی در ادامه گفت: نسبت به فردو میگفتند نام از فردو بردن هم سخت است و شنیدنش سختتر. نه شما بگویید و نه ما میشنویم، بعد گفتند در فردو هیچ سانتریفیوژی نباشد و مرکز تحقیقات ایزوتوپ خواهد بود. بعد از ماهها رایزنی گفتند فقط یک آبشار 164تایی باشد. خلاصه کنم امروز در فردو بیش از هزار سانتریفیوژ استقرار خواهد داشت؛ بخشی از فردو درباره تحقیق و توسعه درباره ایزوتوپهای پایدار خواهد بود. روحانی درباره تحریمها نیز اظهار داشت: درباره تحریمها میگفتند باید ماهها بگذرد و اعتماد یابیم تا به تدریج بعدش تحریمها را نه لغو که تعلیق کنیم، اسم لغو را نبرید. در سالهای بعد اگر آژانس گزارش مثبت داد و اعتماد کردیم قدم به قدم لغو شود. امروز به ملت شریف ایران اعلام میکنم طبق این توافق در روز اجرای توافق تمام تحریمها، حتی تحریمهای تسلیحاتی و موشکی و اشاعهای هم به صورتی که در قطعنامه بوده لغو خواهد شد. تمام تحریمهای مالی و بانکی و مربوط به بیمه و حملونقل و مربوط به پتروشیمی و فلزات گرانبها و تمام تحریمهای اقتصادی به طور کامل لغو و نه تعلیق خواهد شد، حتی تحریم تسلیحاتی هم کنار گذاشته میشود؛ برای 5 سال نوعی محدودیت و پس از آن لغو میشود. روحانی افزود: در زمینه اشاعهای هم کالاهای دومنظوره در کمیتهای مورد بررسی قرار میگیرد. نسبت به لغو قطعنامههای سازمان ملل میگفتند قطعنامهای که اجرا نکردید را چطور لغو کنیم؟ لااقل برای 6 ماه اجرا کنید. طبق توافق که در روزهای آینده در شورای امنیت سازمان ملل به تصویب میرسد تمام 6 قطعنامه قبلی لغو خواهد شد. همچنین در زمینه اینکه پرونده ایران به طور کامل از شورای امنیت برای همیشه خارج شود میگفتند باید آژانس گزارش دهد و اول 20 سال و بعد 15 سال. امروز بدون در نظر گرفتن آژانس بعد از اجرای توافق 10 سال بعد به طور کامل پرونده در شورای امنیت نخواهد بود.
تناقض در روایت طرفین از توافق البته زمانی مشهودتر شد که جان کری نیز به میان خبرنگاران رفت و درباره تعهدات ایران در این جمعبندی نهایی ادعاهایی را مطرح کرد. کری در نشست خبری اعلام کرد: این توافق، همان توافق خوبی است که به دنبال آن بودیم. حرف مرا باور کنید، اگر قرار بود به توافق بد برسیم، مدتها پیش توافق حاصل میشد. کری گفت: ایران برای دستکم 15 سال، نه میتواند به غنیسازی اورانیوم بپردازد و نه اورانیوم غنیشده را دریافت کند. همچنین 15 سال رآکتور آب سنگین نمیسازد. همچنین ذخائر اورانیوم ایران با غنای پایین(LEU) به مدت 15 سال در حجم 300 کیلوگرم باقی خواهد ماند. حرف مرا باور کنید، اگر قرار بود به چیزی کمتر از این توافق دست یابیم، این مذاکرات مدتها پیش به پایان رسیده و تکلیف آن تمام شده بود. وی افزود: بیاعتمادی میان طرفین، یکشبه بهوجود نیامده است. مشکل با ایران هرگز با مردم این کشور نبوده است. توافق هستهای بزرگترین تضمین را در اختیار ما خواهد گذاشت... که ایران بهدنبال سلاح هستهای نخواهد رفت. اگر ایران در عمل نتواند به تعهدات خود پایبند باشد، همه تحریمها به جای خود برخواهند گشت. اگر این توافق حاصل نمیشد، ایران در آینده ذخائر اورانیوم خود را 2 برابر میکرد. کری گفت: بدون این توافق آژانس نمیتوانست به مراکز مشکوک دسترسی پیدا کند اما با این توافق چنین امکانی فراهم شده است. بدون شک این توافق ابزارهای لازم را برای نظارت بر برنامه هستهای ایران فراهم کرده است. وی افزود: این توافق بهتر از هر چیز دیگری است که میتوانست جانشین آن باشد. هیچ خطری برای منطقه بدتر از این نبود که ایران به سلاح هستهای دست پیدا کند. این توافق خطر هستهای شدن ایران را از بین میبرد. کری تصریح کرد: کاهش تحریمهای ایران زمانی شروع میشود که ایران به تعهدات خود عمل کند. او همچنین درباره گنجانده شدن ابعاد نظامی احتمالی در این جمعبندی گفت: تهران ملزم شد در 3 ماه به سوالات درباره PMD پاسخ دهد.
روحانی در ادامه اظهارات خود همچنین گفت که روز توافق نهایی حدود 2 ماه بعد خواهد بود. وی اظهار داشت: پس از پایان مراحل در روزی که نامش روز توافق است، در واقع امروز[دیروز] روز بیانیه مشترک بود، چند روز بعد آن زمانی که سازمان ملل تصویب میکند میشود روز نهایی شدن. بعد از حدود بیش از 2 ماه به روزی میرسیم که روز توافق است. روز توافق روزی است که اروپا و آمریکا لغو همه تحریمها را به صراحت اعلام میکنند و تصمیم خود را ابراز میدارند و از آن زمان است که تازه اقدامات ایران آغاز میشود و با اقدامات اجرایی آنها برای لغو تحریمها خواهد بود که زمانی به طول میانجامد. ممکن است آن زمان هم بیش از 2 ماه به طول بینجامد، آن روز میشود روز اجرای توافق. یعنی چند ماه دیگر روز اجرای کامل توافق خواهد بود. روحانی همچنین در اظهارنظری هشدارگونه گفت: در اینجا اعلام میکنم کسی بخواهد نقد کند، نقد دلسوزانه آزاد است اما اجازه نمیدهم امید مردم برای آینده درخشان این کشور، امید مردم برای رونق اقتصادی و امید مردم برای صلح و امنیت در کشور ما و منطقه کسی بخواهد با دروغی، اتهامی و سخن ناروایی به امید مردم، به اعتماد مردم صدمه بزند. او خاطرنشان کرد: در اینجا لازم میدانم از همه آنها که برای رسیدن به این روز مهم و تاریخی نقش خود را ایفا کردند تشکر و سپاسگزاری کنم. از ملت بزرگ ایران به خاطر ایستادگی و مقاومت 12 سالهشان در برابر انواع فشارهای غلط و نابهجا. از مقام معظم رهبری بهعنوان راهبری که همواره در شرایط سخت با دستان پرتوان و هدایتهایش به ملت، کشور، نظام و دولت کمک کرد و در این مسیر نیز با ارشادات، نظارتها و دقتهایشان بار سنگینی را بر دوش داشتند. به گزارش تسنیم، روحانی افزود: از مجلس شورای اسلامی و رئیس مجلس و قوه قضائیه و از ریاست آن و از همه نیروهای مسلح که همواره پشتیبان ملت و نظام و دولت بودهاند، از مجمع تشخیص مصلحت نظام، مجلس خبرگان رهبری، حوزههای علمیه، مراجع تقلید، دانشگاهها، فرهیختگان، جوانان، بانوان و همه مردم گوشه و کنار کشور که لبخند آنها همواره به ما امید داده و تصمیم و ارادهشان به ما قدرت بخشیده، تشکر میکنم.
همه در انتظار نظر تصمیمگیران
آنچه در وین رونمایی شده است اکنون باید در معرض تصمیمگیری شورایعالی امنیت ملی و مجلس شورای اسلامی قرار گیرد. از روز گذشته به مدت 15 روز شورایعالی امنیت ملی و مجلس شورای اسلامی نظر نهایی خود را درباره این جمعبندی مکتوب اعلام خواهند کرد. محمد دهقان، عضو هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی در اینباره گفت: بعد از جمعبندی مذاکرات، فرصتی 15 روزه در اختیار پایتختهای 7 کشور حاضر در مذاکرات هستهای قرار میگیرد تا ضمن بررسی جمعبندی مذاکرات، نظرات خود را اعلام کنند. بر این اساس اکنون این پایتختهای 7 کشور هستند که نظر نهایی خود را درباره این توافق اعلام خواهند کرد. صادق خرازی از دیپلماتهای نزدیک به دولت در اینباره میگوید بدون اخذ نظر از رهبری، مجلس و شورایعالی امنیت ملی نمیتوان درباره جمعبندی مذاکرات صحبت کرد. صادق خرازی اظهار داشت: مفاد جمعبندی مذاکرات باید به کشور بیاید و هم شورای امنیت ملی آن را بررسی کرده و نظر دهد و هم مقام معظم رهبری باید موافقت کند. مطمئن هستم شورای امنیت ملی و مقام معظم رهبری باید روی جمعبندی نهایی نظر دهند و بدون نظرخواهی از شورای امنیت و مجلس، نمیتوان درباره جمعبندی مذاکرات صحبت کرد.