روز 28 مرداد یادآور کودتای ننگین و سیاهی است که شیرینی نهضت ملی شدن صنعت نفت را در کام ملت ایران تلخ کرد. کرمیت روزولت، رئیس اداره خاورنزدیک سازمان سیا به فرماندهی عملیات انتخاب شد و آمریکا و انگلیس، ستاد مشترکی را در ایستگاه اطلاعاتی انگلیس در قبرس تشکیل دادند و عملیات کودتا را طرحریزی کردند. کتاب «سیا در ایران» که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی ترجمه و چاپ شده است، به بررسی طرح عملیاتی کودتای 28 مرداد میپردازد که بخشی از آن را میخوانید:
عصر روز 9 جولای [19 خرداد] تمام کسانی که قرار بود در مذاکرات شرکت کنند، وارد بیروت شدند؛ آقای کرمیت روزولت، رئیس بخش خاورنزدیک و آفریقا و رئیس پروژه در طول عملیات با هواپیما از لندن آمد، کارول با هواپیما از قبرس آمد، راجر گویران، رئیس ایستگاه تهران با ماشین از دمشق وارد شد و ویلبر از طریق هوایی از قاهره آمد.
صبح 10 جولای [20 خرداد] گفتوگوها آغاز شد و تا 4 روز ادامه یافت. روال این بود که گفتوگوها خیلی زود شروع میشد و تا ساعت 2 ادامه مییافت و عصر دوباره دور هم جمع میشدند. اولین دستور کار، بررسی مجدد همه عوامل و عناصر صحنه سیاسی ایران با توجه به اطلاعات روزمره و جامعی بود که توسط رئیس ایستگاه تهران تهیه شده بود. پس از آنکه تمام اصول اولیه طرح پیشنویس پذیرفته شد، اعضای جلسه به بررسی تفصیلی طرح پرداختند. موضوع جلسات این بود که مشخص شود چگونه میتوان به هر بخش یا جزئی، حداکثر ساختار و تأثیرگذاری را داد. اولین تغییری که در چشمانداز کلی صورت گرفت در همه تفکرات و تصمیمات بعدی بیشترین تأثیر را داشت. طرح پیشنویس حاکی از آن بود که اقدام قاطع متقابلی در قبال برخی از قویترین عناصر حامی مصدق مانند رهبران ایل قشقایی آغاز شود اما اینک تصمیم گرفته شد تمام تلاشها باید معطوف به افزایش میزان و تأثیرگذاری نیروهای ضدمصدقی گردد؛ با این فرض که عناصر طرفدار مصدق زمانی که رهبرشان از صحنه کنار برود، واکنشی نشان نخواهند داد. رئیس ایستگاه تهران پیشنهاد داد طرحی جایگزین برای سرنگونی مصدق تهیه شود. این همان طرح امینی/ قشقایی بود که ایستگاه تا حصول نتیجه موفقیتآمیز آژاکس، آن را بهعنوان یک جایگزین احتمالی حفظ کرد. بعدازظهر شنبه جلسه نهایی گروه برگزار شد و صبح روز بعد یعنی 14 جولای [24 خرداد]، اعضای گروه با هواپیما به مقاصد چندگانه خود پرواز کردند. روزولت و ویلبر در 15 جولای [25 خرداد] وارد لندن شدند و در خیابان 54 برادوی به اداره مرکزی اینتلیجنس سرویس گزارش دادند. آنها نسخه بازبینیشده بیروت را تحویل دادند. هیچ نسخه کپی از پیشنویس اصلی بیروت موجود نیست، زیرا این نسخه برای تنظیم پیشنویس نهایی «لندن» جرح و تعدیل شد. مذاکرات لندن در یکی از اتاقهای کنفرانس خیابان 54 برادوی برگزار شد. تنها نکته قابل توجه تابلوی بزرگی بود که روی آن با رنگ قرمز نوشته شده بود: «میهمانان خود را مهار کنید». به نمایندگی از اینتلیجنس سرویس، فرمانده موریس امفیرث و نورمن دربیشایر که از طریق ژنو از نیکوزیا آمده بودند همیشه حضور داشتند. سرگرد پی(پدی) جی کین که به نظر میرسید افسر میز چند کشور خاورمیانهای باشد نیز برخی اوقات شرکت میکرد. مونتاگ وودهاوس که مسلما یکی از افسران بلندپایه آنها بود، فقط در یک جلسه شرکت کرد اما مطلب چندانی برای ارائه نداشت. از وقتی مذاکرات آغاز شد، روشن بود که اینتلیجنس سرویس پیشنهاد و نظر خاصی روی طرح پیشنویس ندارد. آنها روی نسخه بیروت هم به جز برخی ملاحظات دقیق در جملهبندی و عبارات، حرف خاصی نداشتند. در نیکوزیا نیز معلوم بود قصدشان این است که دل آمریکاییها را به دست آورند و به آنها اجازه دهند آنطور که دوست دارند کارها را پیش ببرند. به نظر میرسید آنها اطمینان فراوانی به طرح و نتیجه موفقیتآمیز عملیات دارند و به برادران رشیدیان دستور دادند از اوامر ایستگاه سیا در تهران کاملا اطاعت کنند. حاضران در جلسه نهایی، اداره امور آینده را مورد بررسی قرار دادند. مأموران اینتلیجنس سرویس گفتند اتخاذ تصمیم قاطع از سوی دولتشان جهت تایید یا عدم تایید طرح، زمانبر خواهد بود. روزولت و ویلبر در 17 جولای [27 خرداد] لندن را ترک کردند و روزولت ظهر روز هجدهم به دفترش بازگشت. در آنجا طرح به سرعت بازنویسی و تایپ شد. این طرح در ضمیمه «ب» آورده شده است.