حجت‌الاسلام و المسلمین سید سعید لواسانی*: محیط جامعه اسلامی طبق کریمه «رُحَماءُ بَیْنَهُم» [فتح: 29] محیط رأفت، رحمت، برادری و رفاقت است، به این دلیل در این محیط غضب و انتقام جایی ندارد. پیامبر خدا(ص) می‌فرمایند:  «إِنْ ظَلَمَکَ إِنْسَانٌ فَلَا تَشْکُهُ وَ لَا تُجَاوِبْهُ فَتَکُونَ أَنْتَ وَ هُوَ سَوَاءً؛ اگر انسانی به تو ستم کرد، از او شکایت مبر و به او پاسخ نده، زیرا با او همسان خواهی بود». [همان: 2/155] دلیل این امر آن است که در انواع انتقام، شیطان حضور پیدا می‌کند و صحنه‌گردان می‌شود و طبعاً در چنین جامعه‌ای، فرشتگان الهی حضور ندارند و برکت از آن رخت برمی‌بندد. به تعبیر دیگر اگر کسی اشتباهی کرد و از ما غیبت کرد، یا تهمت زد، یا فحش داد یا اقدام ناشایست زبانی دیگری مرتکب شد و ما برای خدا و برای دوری‌کردن از جاهلیت، به او پاسخ ندادیم، خدا مدافع ماست و ما را یاری می‌رساند: «إِنَّ الله یُدافِعُ عَنِ الَّذِینَ آمَنُوا» [حج: 38] و فرشتگان خود را برای یاری ما بسیج می‌فرماید. اما اگر مقابله به مثل کردیم، شیطان پا به میدان می‌گذارد، زیرا اینجا جایگاه خودیت و منیت و انانیت است و جایی برای فرشتگان الهی نیست بنابراین فکر نکنیم اگر در مقابل اینگونه حرکات جاهلانه و نابخردانه از خود دفاع نکنیم، حقی از ما ضایع شده است و به ما لطمه‌ای وارد می‌شود. لطمه آنجاست که شیطان حضور داشته باشد و خدا و رسول خدا(ص) ما را ترک کنند که ترک دردناکی است. کسی در محضر رسول خدا(ص) به دیگری توهین کرد و فحش داد و او پاسخ نداد اما توهین او ادامه یافت تا اینکه طرف هم مقابله به مثل کرد، رسول خدا(ص) بلند شدند و مجلس را ترک فرمودند و بیان داشتند: تا زمانی که ساکت بودی، فرشته‌ای پاسخ او را می‌داد اما همین‌که تو پاسخ او را دادی، شیطان آمد و جایی که شیطان باشد، من نیستم. [جامع السعادات: 1/300]  هرجا انانیت آمد، دیگر جای خدا و رسول خدا و امام معصوم و فرشتگان الهی صلوات الله علیهم اجمعین نیست. کاش این معنا را درک کنیم.
اما خواهیم گفت: اگر کسی ما را اذیت کرد، توهین کرد و ما مقابله به مثل نکنیم،  بیشتر جرات می‌کند و آبروی ما را می‌برد. خب! انتقام نگیریم اما هیچ اقدامی هم نکنیم؟
اینگونه موارد، اگر سخن طرف در حدی بود که سکوت شما موجب جرأت بیشتر او یا آبروریزی شما بود، باید اقدام مناسب انجام داد اما اقدام مناسب، انتقامجویی نیست. بی‌اعتنایی به هتک حرمت هم شرعاً جایز نیست. عرض بنده این است که ما حق نداریم بداخلاقی کنیم، فحش بدهیم و توهین کنیم و مبتلا به گناه شویم اما باید به گونه‌ای صحیح که در آن گناه نباشد، نشان دهیم کار او غلط و گناه است و این سخنان دون شأن ما به‌عنوان یک مومن است. مثلاً اگر فحش می‌دهد، پاسخ او فحش نیست، بلکه آن است که این سخنان بی‌حیایی و پررویی است، یا به او بگوییم: شما را به خدا واگذار می‌کنم. خداوند متعال به پیامبر اکرم(ص) دستور می‌دهد: «خُذِ الْعَفْوَ وَ أْمُرْ بِالْعُرْفِ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْجاهِلِین» [اعراف: 199] و این دستور جامع برای همه ما در روابط اجتماعی است که در امور شخصی- نه دین خدا و نه حق مردم - گذشت را در پیش گیر و از کسی انتقام مگیر و به نیکى فرمان ده و از بدی و گناه روی‌گردان باش و از نادانان روى بگردان! و با این کار اجازه نده سخنان خود را ادامه بدهند، با آنان دهان به دهان مگذار. این معنای عفو است که در برابر اذیت دیگران، گذشت داشته باشیم تا نادانی در جامعه گسترش پیدا نکند بلکه خوبی‌ها ترویج شود. این همان امری است که بنای جامعه را مستحکم می‌کند. بدانیم و باور کنیم انتقام مانع بزرگی برای تحقق اهداف اسلامی است، زیرا جامعه اسلامی، رنگ خدا دارد، مومنان هم باید رنگ خدا را بگیرند: «صِبْغَه‌00 اللَّهِ وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَه؛ رنگ خدا را پذیرید، و خوش‌رنگ‌تر از خدا چیست؟»
[بقره: 138]  منظور از پذیرفتن رنگ خدا آن است که ما به اوصاف الهی مزین شویم و یکی از اسمای نیکوی خدا، «عَفُوّ» است. در دعا می‌خوانیم: «اللَّهُمَّ إِنَّکَ عَفُوٌّ تُحِبُّ الْعَفْوَ فَاعْفُ عَنِّی؛ خدایا! تو بخشنده‌ای و از گناهان درمی‌گذری و با محبت هم درمی‌گذری، مرا عفو فرما». [بحارالانوار: 83/87] ما هم باید عفو را دوست داشته باشیم و از روی محبت از مردم درگذریم و نادانی‌ها را با خوبی‌ها جبران کنیم.‏ جامعه اسلامی با انتقامجویی قوام نمی‌گیرد و جان ما هم در انتقام، همواره در اضطراب است. بیاییم با گذشت و مهربانی جان خود و جامعه را خوش‌رنگ و زیبا کنیم که خوش‌رنگ‌تر و زیباتر از خدا چیست؟ این اخلاق الهی است که خداوند ما را به آن سفارش می‌کند.
*امام جمعه شمیرانات