عبدالله عبداللهی*: رهبر انقلاب پنجشنبه گذشته در دیدار اعضای مجلس خبرگان بیانات بسیار مهمی درباره برجام مطرح کردند. نکته آغازین و یکی از کلیدی‌ترین موارد مطرح شده آن بود که «مصلحت نیست مجلس را از این قضیه (برجام) برکنار بگذاریم».
آنچه در ادامه می‌آید مواردی است که از دید نگارنده می‌تواند درباره نقش مجلس در بررسی برجام حائز اهمیت باشد.
1- اولا همان‌گونه که در متن کامل بیانات نیز آمده، تاکید ایشان بر ورود مجلس به بررسی برجام، لزوما به معنای تصویب یا رد متن برجام نیست. مقام معظم رهبری صراحتا می‌فرمایند:«بنده هیچ توصیه‌ای ندارم به مجلس شورای اسلامی که با این چه‌جوری عمل بکند. اولا نوع تصمیم‌گیری چه‌جوری باشد؟ به‌نحو تصویب یا رد باشد، یا به‌نحو دیگری تصمیم‌گیری کنند؟ آیا رد کنند، آیا تصویب کنند؟ بنده هیچ توصیه‌ای ندارم». لذا نباید اینگونه تصور شود که مجلس صرفا به نحو تصویب یا رد متن برجام می‌تواند در این ماجرا به شکل موثر و کارآمد وارد شود. در این موضوع نکته‌های مهمی در عمل نهفته است.
2- نکته دیگر آنکه اساسا مجلس هیچ نیازی به ارائه برجام به صورت لایحه توسط دولت ندارد. افتادن در مسیر گفت‌وگو با دولت بر سر درخواست لایحه، به نظر می‌رسد عایدی‌ای جز تلف کردن وقت نداشته باشد. با توجه به اهمیت مساله و چاره‌هایی که می‌توان برای آن در نظر گرفت-که بخشی از آن در ذیل پیشنهاد خواهد شد- همین امروز نیز «دیر» است و کارهای بسیاری است که باید مجلس انجام دهد. خاصه آنکه تکلیف برجام در کنگره آمریکا تا حد بسیار قابل توجهی مشخص شده و این ایران است که باید تصمیمی کلیدی در این‌باره اتخاذ کند.
3- همان‌گونه که پیش از این نیز برخی کارشناسان پیشنهاد کرده‌اند، بهترین تصمیم آن است که مجلس اساسا متن و محتوای برجام را نه تصویب و نه رد کند؛ بلکه صرفا درباره جواز به دولت برای «اجرا» یا «عدم اجرا»ی برجام اتخاذ موضع کند. در صورتی که بنا بر بررسی‌های موشکافانه و دقیق، مجلس به این نتیجه رسیده باشد که متن برجام دارای معضلات بسیار جدی است که تحت هر شرایطی هزینه اجرای آن از هزینه عدم‌اجرایش بالاتر است، صراحتا تصمیم به عدم صدور مجوز اجرا به دولت بگیرد؛ در غیر این‌صورت صرفا جواز اجرای برجام را به دولت داده و از تصویب متن برجام خودداری کند. چند حسن مهم در این حالت نهفته است؛ اولا: در این شکل، هیچ نیازی به لایحه نیست، ثانیا: مجلس شورای اسلامی هیچ کدام از مفاد متن برجام را تبدیل به قانون داخلی نکرده و صرفا اجازه اجرای آن را به دولت داده است و ثالثا و مهم‌تر از همه آنکه برخی ان‌قلت‌های تیم مذاکره‌کننده مبنی بر اینکه وقتی هیچ یک از مجالس کشورهای عضو 1+5 متن برجام را تصویب نمی‌کنند پس نیازی به تصویب آن در مجلس شورای اسلامی ایران هم نیست نیز خودبه‌خود مرتفع و سالبه به انتفای موضوع می‌شود.
4- هرچند از بند 3 معمولا با عناوینی همچون ارائه «فکت‌شیت» یا «گزاره‌برگ» برای برجام یاد می‌شود، با این حال با توجه به اینکه جناب آقای ظریف در نشست خبری در اصفهان فرموده بودند اساسا اسم «فکت‌شیت» اسم خوبی نیست، می‌توان برای در نظر گرفتن خوشایند همگان حتی اسم را هم به طرز بسیار ساده‌ای تغییر داد، چرا که اساسا در این زمینه محتوا مهم است و اسامی هیچ تاثیری نخواهد داشت. راهکار بسیار ساده برای تحقق بند 3 آن است که مجلس شورای اسلامی ماده‌واحده‌ای را به این شرح تصویب کند: «اگر دولت محترم بر مبنای منافع ملی قصد دارد برجام را اجرا کند، الزاما باید موارد ذیل را رعایت کند:» و در ذیل ماده‌واحده، مجلس فهرستی از موارد بسیار مهمی که دولت باید حین اجرای برجام بدان‌ها توجه کند را لیست کند.
5- در صورت رأی مثبت مجلس به مجوز اجرای برجام توسط دولت، یکی از بهترین منابع برای تهیه فکت‌شیت یا فهرست ذیل ماده‌‌واحده فوق‌الذکر، اظهارات شفاهی آقایان روحانی، ظریف، عراقچی و تخت‌روانچی در صحن علنی مجلس، صفحه تلویزیون و سخنرانی‌های متعدد است. به عنوان مثال هرچند در متن برجام به صورت شفاف و مشخص «عدم اجازه بازرسی از اماکن غیرهسته‌ای» کشورمان وجود ندارد و بلکه تفاسیر موسع از برجام گویای آن است که هر یک از اعضای 1+5 می‌تواند درخواست بازرسی از اماکن غیرهسته‌ای کشورمان را نیز بدهد، اما جناب آقای دکتر ظریف در صحن علنی مجلس شورای اسلامی به صراحت تاکید کردند: «خودداری از پذیرش بازرسی و یا قبول ممنوعیت در حوزه دفاعی و موشکی از دیگر خطوط قرمز تعیین شده بود که به طور کامل در توافق حاصل شد و حتی در قطعنامه به صورت قابل قبولی تامین شده و به محضر رهبری نیز گزارش شد». لذا همین مساله باید به صورت صریح و شفاف در گزاره‌برگ تهیه شده توسط مجلس قید شود که تحت هیچ شرایطی چنین اجازه‌ای به بازرسان اعطا نخواهد شد. حتی اگر به قیمت به‌هم زدن کل برجام باشد.
6- موارد بسیار زیادی از نقاط آسیب‌پذیر در برجام وجود دارد که مجلس در صورت مجوز به دولت برای اجرای آن، حتما باید چاره‌ای بیندیشد، با این حال «تعلیق در برابر تعلیق» در صدر مسائلی است که باید  در این گزاره‌برگ احتمالی مورد توجه قرار گیرد. درباره این مساله 2 نکته مهم وجود دارد؛ اولا: در این باره نیز رویارویی خاصی بین مجلس و دولت صورت نخواهد گرفت؛ جناب آقای ظریف در صحن علنی مجلس شورای اسلامی رسما فرمودند که در هیچ جای برجام تعلیق وجود ندارد و تماما صحبت از لغو است؛ لذا مجلس نیز بنای سنگ‌اندازی در مقابل دولت را نخواهد داشت بلکه همین گفته آقای ظریف را می‌تواند تبدیل به قانون لازم‌الاجرا توسط دولت در صورت اجرای برجام کند.
اما نکته دوم و بسیار حیاتی آنجاست که در صورت درج چنین گزاره‌ای در گزاره‌برگ احتمالی صادره توسط مجلس، یک اتفاق بسیار بزرگ رخ خواهد داد. نگارنده پیش از این نیز در یادداشتی که با عنوان «برای کجای این برجام جشن بگیریم» در «وطن امروز» منتشر شد، تاکید کرده بود یکی از مهم‌ترین اهداف آمریکا در برجام آن است که زیرساخت‌های راهبردی خود علیه ایران یعنی تحریم‌ها را حفظ و در مقابل تمام زیرساخت‌های تامین‌کننده گزینه‌های روی میز ایران را از روی زمین برچیند. لذا در صورتی که ایران تمام تعهدات بازگشت‌ناپذیر خود را انجام و آمریکا و کشورهای دیگر صرفا به تعلیق بخشی از تحریم‌ها تا 10 سال آینده اقدام کنند، اتفاقی که خواهد افتاد آن است که ایران بعد از مدتی عملا هیچ گزینه‌‌ قابل توجهی(داشته‌های قابل معامله و دادوستد) در مساله هسته‌ای برای مقابله و مذاکره نخواهد داشت و راه برای هرگونه شیطنت و خصومت آمریکا علیه ایران هموارتر از قبل خواهد بود.
بنابراین قید 2 گزاره «ممانعت از هرگونه بازرسی از اماکن غیرهسته‌ای» و «تعلیق در برابر تعلیق» که هر دوی آنها از اظهارات آقایان روحانی و ظریف نیز قابل استخراج است، یکی از مهم‌ترین کارهایی است که می‌تواند توسط مجلس شورای اسلامی در رابطه با برجام صورت گیرد.
* مدیرکل سیاسی خبرگزاری تسنیم