همزمان با ورود قوای متفقین به ایران، از اوایل دهه 1320، آمریکایی‌ها نیز به ایران گسیل شدند. «عبدالرضا هوشنگ‌مهدوی» در این باره می‌گوید: «به محض اینکه سربازان آمریکایی در اواخر 1320 به منظور فرستادن محموله‌های جنگی به شوروی وارد خاک ایران شدند، توجه ایالات متحده به ایران جلب شد. حتی در شهریور 1321 وسایل اعمال نفوذ بر دولت ایران، در سفارت آمریکا در تهران مورد بررسی قرار گرفت. در یکی از گزارش‌های سفارت، از به مصلحت بودن گمارده شدن فوری آمریکاییان در مواضع استراتژیک دولت ایران بویژه لزوم اعزام یک هیأت نظامی به منظور نظارت و در صورت امکان، خنثی کردن هرگونه توطئه داخلی در ارتش ایران، سخن رفته بود. هیأت‌های آمریکایی، مقاماتی را در وزارتخانه‌‌های دارایی، کشور و جنگ احراز کردند. به موجب موافقتنامه‌ای که در آبان 1322 با دولت آمریکا امضا شد، به رئیس هیأت مستشاران نظامی آمریکایی که تحت فرماندهی وزارت جنگ ایالات متحده باقی مانده بود، اجازه دسترسی به همه پرونده‌ها، مکاتبات و طرح‌های مربوط به اداره ارتش که احتیاج داشت، داده شده بود همچنین از اختیار بازجویی، احضار و تحقیق از هر یک از کارمندان ارتش در اموری که او را در اجرای وظایفش یاری می‌داد برخوردار بود و حق پیشنهاد انتصاب، ترفیع، تنزل درجه، انتقال یا اخراج افسران ارتش را به شاه داشت».
« جان‌دی استمپل» درباره تسلط آمریکا بر ایران می‌نویسد: «در سال 1977[1356] شاه،‌ آنقدر به ایالات متحده نزدیک شده بود که به نظر می‌آمد بیشتر برای مقاصد آمریکا فعالیت می‌کند تا هدف‌های ایران. آنان که پرداختن بیش از حد به ارتش را غیرضرور می‌دانستند، می‌پرسیدند چرا باید چنین باشد؟ پاسخ مخالفان این بود: شاه دست‌نشانده بنده‌وار مجری هوس‌های امپریالیسم آمریکاست. شاه در جاه‌طلبی‌های منطقه‌ای، دیگر توجهی به مصالح و منافع کشور خود نداشت».
آنچه باعث شد این نقل‌قول‌ها به‌عنوان «مشت، نمونه خروار» در بالا آورده شود، سندی است که در ذیل به مطالعه آن خواهید نشست. در این سند به نقش آمریکا در تغییر دولت ایران اشاره شده است.
 سند اصل گزارش:
شماره: 607/300 تاریخ: 10/9/44
موضوع: وضع دولت
در حال حاضر وضع دولت از نظر داخلی بویژه وضع آقای هویدا، نخست‌وزیر از نظر افکار عمومی و مردم بسیار خوب می‌باشد و عصبانی کردن مردم که در گذشته وجود داشت به کلی از بین رفته و هر روز که می‌گذرد دولت آقای هویدا [و] وضع او ثابت‌تر می‌شود. اخیرا پس از چند ماه در بعضی از محافل مجددا شایع شده که آقای دکتر آموزگار رئیس دولت می‌شود و دولت غیرحزبی تشکیل می‌دهد. بین وزرای کابینه اختلاف وجود دارد و دکتر آموزگار وزیر دارایی و دکتر عالیخانی وزیر اقتصاد و دکتر هدایتی وزیر آموزش‌وپروش با آ‌قای هویدا شروع به مخالفت نموده، مشغول تدارک برای تشکیل دولت آینده هستند و به اعضای حزب مردم و فراکسیون پارلمانی آن نزدیک شده و ارتباطات محرمانه‌ای دارند و اخیرا هم در اثر توصیه آقای کیهان یغمایی نماینده مجلس شورای ملی، وزیر آموزش‌وپرورش، میرهاشمی مدیرکل سابق بازرسی آن وزارتخانه را که در زمان وزارت دکتر جهانشاهی به علت سوء‌استفاده و دزدی‌های زیاد منتظر خدمت شده بود به ریاست شورایعالی اداری گمارده است و در بقیه انتصابات نیز نظر نمایندگان حزب مردم را از هر جهت رعایت می‌کند که شاید بتوانند با جلب نظر آنها از کمکشان استفاده کنند.
نظریه منبع: آنچه مسلم است با رفت‌وآمدهای زیاد گروه‌های آمریکایی و دیپلمات‌های آمریکایی به ایران تصمیمی درباره دولت آینده ایران اتخاذ نشده و اگر قرار باشد دولت نیز تغییر کند در بهار آینده صورت خواهد گرفت که مطالعات آمریکایی‌ها تمام شده باشد.
منبع: ماهنامه «گزارش تاریخ» سال هشتم، شماره 90، آبان 1384