عبدالباری عطوان: 2 هفته بعد از فاجعه سقوط جرثقیل بر سر حجاج در مکه مکرمه و جان‌باختن 110 تن از حجاج، بامداد پنجشنبه فاجعه بزرگ‌تری روی داد که در نتیجه آن حدود 2هزار  تن از حجاج در نزدیکی منطقه رمی جمرات جان باختند و صدها تن نیز زخمی شدند.  ما به اراده خداوند و قضا و قدر ایمان داریم اما به این نیز ایمان داریم که تکرار چنین فاجعه‌هایی دلیل قاطع بر بی‌کفایتی مسؤولان برگزاری مراسم حج از عالیرتبه‌ترین مسؤول سعودی گرفته تا پایین‌ترین سرباز انتظامی آن است. اینکه برخی مسؤولان عربستان‌سعودی و دستگاه‌های امنیتی و اداری آن در مقام دفاع از ناتوانی و بی‌کفایتی خود، حجاج را متهم به جهل و بی‌انضباطی می‌کنند و در نتیجه مسؤول این فاجعه می‌دانند اهانتی بدتر از خود این فاجعه است. چنین توجیه‌ها و بهانه‌هایی است که سبب تکرار چنین حوادثی طی چند سال به علت بی‌مبالاتی و  بی‌وجدانی [مسؤولان سعودی] می‌شود و هزاران نفر از زائران بی‌دفاع جان می‌بازند. موسم برگزاری مراسم حج به دغدغه و نگرانی برای حجاج و خانواده‌های آنها تبدیل شده است و اینکه مبادا چنین فاجعه‌هایی روی دهد زیرا هیچ تضمینی وجود ندارد که عزیزانشان پس از انجام مناسک حج سالم به آغوش خانواده بازگردند. 9 سال پیش در سال 2006 در حادثه‌ای به علت ازدحام هنگام رمی جمرات 346 تن از حجاج جان باختند. پس از آن اعلام شد مشکل با ساخت پل‌های چند طبقه حل شده است اما این حادثه نشان می‌دهد مشکل به علت بود و نبود پل نیست بلکه فقط به علت سوءمدیریت و نبود برنامه اجرایی است البته ما در اینجا از آتش‌سوزی، شیوع بیماری یا سوء‌خدمات سخن نمی‌گوییم. دولت عربستان‌سعودی اعلام کرد  بیش از یکهزار سرباز و ده‌ها هزار نیروی دفاع مدنی (آتش‌نشانی) برای تامین امنیت حجاج در برابر اقدامات تروریستی به‌کار گرفته است اما امروز غافلگیر شدیم که حجاج به علت اقدامی به‌ مراتب خطرناک‌تر از اقدام تروریستی جان باخته‌اند که همان سوءمدیریت، بی‌برنامگی و بی‌توجهی است. توجیهات و بهانه‌تراشی‌هایی که برخی مسؤولان عربستان‌سعودی در شبکه‌های اجتماعی یا در شبکه‌های تلویزیونی ارائه می‌کنند درباره یک مساله اساسی است و آن اینکه عربستان‌سعودی در مدیریت ازدحام بیش از 2 میلیون حجاج و ورود همزمان آنها به منطقه رمی جمرات تجربه لازم را ندارد. این توجیه‌ها و بهانه‌ها انکار بی‌سابقه و غیرقابل پذیرش است و مجاب‌کننده نیست. اگر عربستان پس از 80 سال نظارت بر موسم حج، در اداره ازدحام جمعیت تجربه لازم را ندارد، چه کسی باید چنین تجربه‌ای داشته باشد؟ اگر واقعا چنین است که می‌گویند، چرا از کارشناسان مسلمان و غیرمسلمان برای این امر کمک نگرفتند، در حالی‌که در زمینه‌های مختلف ارتشی از آنها [بیگانگان] تشکیل داده است. علاوه بر این، براساس آمار رسمی عربستان، حجاج و زائران اماکن مقدس سالانه 8 میلیارد و 500 میلیون دلار به خزانه این کشور واریز می‌کنند.  در سراسر جهان مسابقات ورزشی و جشنواره‌ها و همایش‌های هنری و دینی برگزار می‌شود که صدها هزار تن از دوستداران این برنامه‌ها همگی همزمان با هم وارد ورزشگاه‌ها و میدان‌ها می‌شوند و در یک زمان نیز این مکان‌ها را ترک می‌کنند اما چنین حوادثی- مگر در مواقع نادر- روی نمی‌دهد پس بنابراین چرا نباید از آنهایی که این مراسم و مسابقات ورزشی را برگزار می‌کنند کمک گرفت؟ چرا مسؤولان و مهندسان عربستانی برای فراگیری چنین دانشی به خارج از عربستان اعزام نمی‌شوند؟ هزاران نفر از جوانان عربستان‌سعودی باهوش و برای چنین امری مستعد هستند بنابراین پاسخ این پرسش‌ها همان اهمال و بی‌مبالاتی و نبود مدیریت هوشمندانه، بی‌برنامگی، نبود تحقیقات شفاف و در نتیجه به فراموشی سپردن چنین حوادثی با توسل به ناتوانی و انکار است زیرا مسؤولان عربستانی در این خصوص در بیشتر مواقع به طور مستقیم یا غیرمستقیم از خاندان حاکم هستند.  ما بر همه قربانیان این حادثه رحمت می‌فرستیم و آنها را نزد خداوند شهید می‌دانیم اما نمی‌توانیم و نباید به‌عنوان یک عرب و مسلمان از مسؤولان این حوادث فاجعه‌بار هر چقدر که مقام آنها بالا باشد، گذشت کرد. از این‌رو، ما خواهان تحقیق جدی، علمی و شفاف برای روشن شدن ابعاد این حادثه و مجازات همه مسؤولان مرتبط هستیم. کاسه صبر ما و بیشتر مسلمانان به‌سر آمده است. این حوادث باید متوقف شود و مکان برگزاری مراسم حج باید به مکانی امن تبدیل شود.