گروه بین‌الملل: با گذشت 4 روز از فاجعه روز عید قربان در منا، دولت سعودی به عنوان مسبب این حادثه به خاطر بی‌کفایتی و سوءمدیریت اداره مراسم حج، هنوز رفتاری غیرمسؤولانه دارد. در حالی که منابعی مانند خبرگزاری فرانسه و روزنامه گاردین از روز جمعه آمار کلی قربانیان فاجعه ازدحام در منا را حدود2000 حاجی برآورد کرده‌اند و آمار رسمی سازمان‌های بهداشتی و حقوق بشری هم دست‌کم 1300 قربانی را گزارش می‌دهد اما دولت ریاض هنوز از رقم 769 کشته فراتر نرفته است.  در همین حال برخی خبرها و تصاویر منتشر شده از نحوه مدیریت این بحران توسط مسؤولان عربستانی احساسات مسلمانان جهان را جریحه‌دار کرده است. از جمله جلوگیری از دسترسی هیات‌های پزشکی کشورهای مصیبت دیده به مجروحانشان در بیمارستان‌ها.  در همین رابطه پایگاه خبری الجدید لبنان، آمار برخی کشورها از اتباع قربانی خود در این فاجعه را به تفکیک منتشر کرده است. بر این اساس در منا دست‌کم 136 حاجی ایرانی، 87 تبعه مراکشی، 20 تبعه کامرونی، 19 تبعه نیجری، 14 تبعه هندی، 14 تبعه مصری، 11 تبعه چادی، 8 تبعه سومالیایی، 7 تبعه پاکستانی، 5 تبعه سنگالی، 4 تبعه تانزانیایی، 4 تبعه الجزایری، 3 تبعه نیجریه‌ای، 3 تبعه اندونزیایی، 3 تبعه کنیایی، یک تبعه هلندی، یک تبعه بورکینافاسویی و یک تبعه بروندی کشته شده‌اند و کشور بنین نیز اعلام کرده تعدادی از اتباعش در ازدحام جمعیت منا کشته شده‌اند. اگرچه آمار تفکیکی این فاجعه حدود یکهزار و 300 قربانی و بیش از 2 هزار زخمی را نشان می‌دهد اما بسیاری از کشورها آمار مفقودان (تنها بیش از 300 مفقود ایرانی هستند) خود را در زمره قربانیان محسوب نکرده‌اند. این در حالی است که رسانه‌های سعودی کماکان تعداد کشته‌شدگان را 769 نفر و تعداد زخمی‌ها را 934 نفر
اعلام می‌کنند.
مفتی اعظم سعودی: حاجیان خودکشی کردند!
اما اظهارنظر وقیحانه مفتی اعظم سعودی‌ها بیش از پیش به جریحه‌دار شدن احساسات جهان اسلام منجر شده است و نتیجه‌ای جز افزایش تنفر از وهابیت و آل‌سعود به دنبال نداشته است. عبدالعزیز بن عبدالله بن محمد آل‌شیخ، رئیس شورای موسوم به علمای ارشد و اداره پژوهش‌های علمی و فتوای سعودی و مفتی کل عربستان در گفت‌وگو با روزنامه عکاظ، ضمن توجیه اهمال و قصور مسؤولان برگزاری حج و همچنین نقش پسر پادشاه سعودی در مختل کردن حرکت عادی حجاج در مسیرهای منتهی به محل رمی جمرات که منجر به بروز فاجعه هولناک در مشعر منا شد، حج‌گزاران و قربانیان این فاجعه را مسؤول و عامل اصلی بروز آن دانست. مفتی اعظم وهابی‌ها نه تنها همسو با مسؤولان سعودی، تقصیر بروز فاجعه را به گردن حجاج قربانی شده می‌اندازد و آنها را به عدم پایبندی به قوانین مبهم حج درعربستان‌سعودی متهم می‌کند بلکه با حرف‌هایی مشمئزکننده درباره ماهیت مرگ حاجیان در منا، ماهیت ضدبشری وهابیت و آل‌سعود را به نمایش می‌گذارد. مفتی کل سعودی مدعی شده است برخی حجاج اعتقاد دارند مردن در اماکن مقدسه اجر و پاداش دارد به همین علت در پی مرگ در این اماکن مقدسه هستند. او سپس در توجیه بی‌کفایتی و اهمال آل‌سعود در مدیریت مراسم حج به جای طلب مغفرت برای حاجیان در گذشته که شهید محسوب می‌شوند بی‌شرمانه آنها را به گناه خودکشی متهم کرده است: «این نوع مرگ بسیار بد و به مثابه خودکشی است و هرکس به این جنایت (تخطی از قوانین عربستان) دست بزند، قاتل خویش است». آل‌شیخ بدون آنکه حتی به خانواده‌های داغدار قربانیان این فاجعه تسلیت بگوید، در ادامه خوش‌خدمتی‌های خود برای آل‌سعود و در واکنش به انتقادات گسترده جهان اسلام، از بی‌کفایتی مسؤولان حج سعودی، منتقدان سوءمدیریت برگزارکنندگان مراسم حج را کینه‌توز و حسود خواند و مدعی شد: فکر و دل‌ این افراد دچار مرض است!
تشکر سازمان همکاری اسلامی از خدمت‌ سعودی به حجاج!
ابعاد فاجعه وقتی گسترده‌تر می‌شود که دبیرکل سازمان همکاری اسلامی- یعنی مهم‌ترین مرجعی که کشورهای اسلامی برای تخطئه بی‌کفایتی عربستان در اداره حج به آن امید بسته‌اند- از مسؤولان سعودی تشکر می‌کند.
«ایاد امین مدنی» با ابراز حزن و اندوه شدید، جان باختن تعدادی از حجاج در حادثه منا را تسلیت گفته سپس با بی‌توجهی به سوءمدیریت مسؤولان حج عربستان و نقش آنان در بروز چنین حادثه عظیمی، پادشاه عربستان را «خادم حرمین شریفین» خطاب و از تلاش‌های حکومت عربستان در توسعه «عرفه» و «منا» تشکر کرده است!
او همچنین نسبت به عدم سوءاستفاده از حادثه در حج ابراز امیدواری کرده است: «هیچ جهتی سعی نکند تا جمعیت میلیونی حجاج را در جهت ایجاد اختلاف و تفرقه به کار گیرد، زیرا این اقدام با عمل حج که در آن فرد مسلمان با ایستادن در برابر خالق خویش، استقلال فردی و با قرار گرفتن در جمعیت مسلمانان بدون توجه به تفاوت‌های نژاد، رنگ پوست، جنسیت و مقام اجتماعی، امت اسلامی را احساس می‌کند، تناقض دارد»!
افشاگر مشهور: مسؤولان امنیتی سعودی مقصرند
اما مجتهد، افشاگر مشهور عربستانی بار دیگر در موقع مقتضی اسرار مگوی خاندان حاکم را برملا ساخته و مسؤولیت حادثه تلخ منا را متوجه آل‌سعود دانست. او 48 ساعت پس از فاجعه، دقیق‌ترین روایت را از زبان منابع خود در داخل حکومت در حساب توئیتری‌اش فاش کرد: «جمعیت زیاد حجاج در منا در دوربین‌های مداربسته 2 ساعت قبل از وقوع فاجعه مشاهده شده و هشدار به نیروهای امنیتی فرستاده شده بود اما اقدامی صورت نگرفت و نیروهای امنیتی پس از فاجعه وارد عمل شدند. برخی مسؤولان نظارت بر دوربین‌های مداربسته پس از رسیدن جمعیت حجاج به حد غیرقابل کنترل، از طریق بی‌سیم درخواست کمک کردند اما پاسخی دریافت نکردند. در حال حاضر محمد بن نایف، ولیعهد عربستان، شخصا برای جلوگیری از دسترسی به تصاویر دوربین‌های مداربسته و تماس‌های تلفنی که مسؤولیت و قصور نیروهای امنیتی را ثابت می‌کند، تدابیری جدی اتخاذ کرده است».
این شاهزاده ناشناس ناراضی همچنین نامه یکی از اعضای خاندان آل‌سعود با عنوان «هشدار فوری به همه آل‌سعود» را در صفحه کاربری خود منتشر کرد؛ این نامه 14 شهریور برای خاندان آل‌سعود ارسال شده است و حکایت از آن دارد که ملک سلمان، در اداره امور کشور ناتوان است. او همچنین مقام‌های عربستان را از بی‌توجهی و سهل‌انگاری برحذر داشته و می‌افزاید که حذف افراد با تجربه از دولت و عدم مشورت با آنها کشور را به نابودی خواهد کشاند.
فریاد تظلم آفریقا
در شرایطی که شاهزاده خالد الفیصل، رئیس کمیته مرکزی حج عربستان‌سعودی با متهم کردن «برخی حجاج با ملیت آفریقایی» در این فاجعه منجر به شلعه‌ورتر شدن خشم و ناراحتی‌ها از این حادثه شد، «محمد سنونسی»، فرماندار ایالات کانو نیجریه سخنان وی را رد کرده و گفت حجاجی که در حال عزیمت به سوی جمرات بودند نباید در همان مسیر که حجاجی که مناسک خود را انجام داده و در حال برگشت بودند، هدایت می‌شدند. «بار عبدالله مختار محمد»، رئیس کمیسیون ملی حج نیجریه نیز گفت در این عصر الکترونیک و دوربین‌های مداربسته که در مکه و محیط اطراف آن نصب شده است، نتایج تحقیقات مشخص می‌کند که حجاج نمی‌توانند مقصر شناخته شوند.
اسحاق صالح، یک کنیایی بازمانده از این فاجعه نیز گفت: «من دولت سعودی را مقصر می‌دانم، زیرا آنها وضعیت را کنترل نکردند». همچنین شایجا پاتل، شاعر، نمایشنامه‌نویس و فعال سیاسی کنیایی در صفحه توئیتر خود نوشت اظهارات این شاهزاده «وقیحانه» است. «این یک تهییج و تحریک خشونت ضد سیاهپوستان است».