فاطمه حمزهلوی: اعتیاد بهعنوان یکی از مهمترین مسائل اجتماعی در جوامع گوناگون شناخته میشود. موضوعی چندوجهی که علت و معلول بسیاری از مسائل اجتماعی دیگر است و از این رو تحقیقات و مطالعات زیادی روی آن صورت گرفته است اما مساله به نسبت جدیدتر، اعتیاد زنان است که افزایش آمار و عوارض آن، سبب جلب افکار عمومی و توجهات به این موضوع اجتماعی شده است. اگرچه در زمینه اعتیاد زنان، آمارهای متفاوتی وجود دارد و بسیاری از زنان به واسطه مسائل فرهنگی و اجتماعی، اعتیادشان را پنهان میکنند اما آمارهای رسمی حاکی از افزایش غیرقابل انکار اعتیاد در بین زنان است.
در بررسی دلایل اعتیاد، مانند هر موضوع اجتماعی دیگری باید نگاه سیستمی را لحاظ کرد. بسیاری از مسائل همچون فقر، بیکاری، طلاق، خشونت خانگی، علت و معلول اعتیادند. در نگاهی کلی میتوان 3 سطح از عوامل را در ایجاد اعتیاد مورد بررسی قرار داد. در سطح خرد، مواردی همچون بیماریهای روحی و جسمی، شخصیت ضداجتماعی، تجربه سوءاستفاده جنسی، اعتماد به نفس پایین، کنجکاوی، تفریح، میل به زیبایی و کاهش وزن را میتوان به شمار آورد. در سطح میانه، توجه به آسیبهای خانوادگی از اهمیت خاصی برخوردار است. در سطح کلان هم میتوان به فقر، بیکاری، محرومیتهای اجتماعی، تاخیر سن ازدواج، تبلیغات نادرست رسانهها، تحول نقشهای جنسیتی و تغییر و کمرنگ شدن ارزشها و هنجارها اشاره کرد.
یکی از دامهای جدید اعتیاد برای زنان، موضوع زیبایی است. در جامعهای که زنانش در قلههای مصرف لوازم آرایشی در دنیا قرار دارند و رقابت برای هرچه زیباتر شدن تنگاتنگ است، روی آوردن به مواد مخدر برای زیباتر شدن عجیب نیست. بهتازگی تبلیغات زیادی در باشگاهها و آرایشگاههای زنانه مبنی بر اثر شیشه بر کاهش وزن و زیبایی صورت میگیرد. زنان بسیاری با این باور غلط در دام اعتیاد گرفتار میشوند.
اعتیاد به طور کلی در 3 سطح فردی، خانوادگی و اجتماعی آثار سویی را بر جای میگذارد. در سطح فردی، میتوان به بیماریهای جسمی، جنسی و روحی اشاره کرد. در سطح خانوادگی، اعتیاد به فروپاشی و از هم گسیختگی خانوادهها میانجامد.
همچنین مطالعات نشان میدهد عوارض اعتیاد درباره زنان از شدت و حدت بیشتری برخوردار است. این موضوع از طرفی به نقش پررنگ و تاثیرگذاری زیاد زنان در خانواده و بالطبع در جامعه و از طرفی به ویژگیهای روحی و جسمی آنها مربوط است. از این رو در بررسی اعتیاد زنان باید مسائل جنسیتی را نیز لحاظ کرد.
با وجود اینکه کارشناسان علوم اجتماعی و رسانهها، همواره از معتاد به عنوان بیمار یاد میکنند این نگاه هنوز در جامعه نهادینه نشده است. اعتیاد در بین عموم مردم، هنوز بهعنوان جرم و انحراف اخلاقی شناخته میشود. این نگاه منفی درباره زنان معتاد از شدت بیشتری برخوردار است و زنان بیش از مردان برچسب میخورند. به همین دلیل در بیشتر موارد، از ترس آبروریزی و از هم گسیختن خانواده، اعتیاد خود را پنهان کرده و برای ترک اقدام نمیکنند.
همچنین احساس شرم و گناه در زنان معتاد به مراتب بیشتر از مردان است. احساسی که عزت نفس آنها را هر چه بیشتر تخریب میکند و به انزوا و دوری آنها از اجتماع میانجامد.