گروه اقتصادی: هیچ‌کس نمی‌داند نتیجه و برآیند سفر هیأت‌های تجاری و سیاسی که به ایران می‌آیند و عمدتا از کشورهای غربی هستند چیست. به گزارش «وطن‌امروز»، چیزی که واضح و مبرهن است اینکه بسیاری از مقامات اقتصادی و سیاسی کشورهای غربی که وارد ایران شده‌اند در جریان تحریم‌های ایران پیشقدم بوده‌اند و قطعا برای منافع اقتصادی ایران حاضر به سرمایه‌گذاری نیستند. روزهای نخست فصل پاییز در شرایطی آغاز شده است که اقتصاد ایران با 2 مساله مهم مواجه است. یکی از این مسائل  رکود بی‌سابقه‌ای است که در 6 ماه اخیر بشدت عمیق شده است. براساس اعلام وزارت صنعت، معدن و تجارت، تولیدات ۱۹ گروه از ۳۰ گروه کالایی منتخب صنعتی اعلام شده توسط این وزارتخانه نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۴۸ درصد کاهش یافته‌‌ است. نمونه این کاهش تولید در سال‌های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی کمتر مشاهده شده و گمان می‌رود با ادامه روند کنونی رکودی در کشور، اتفاقات ناخوشایندی از جمله تعطیلی بنگاه‌های تولیدی رخ دهد. از طرف دیگر بعد از توافق هسته‌ای برجام، میان ایران و کشورهای 1+5، هیات‌های تجاری متعددی از کشورهای مختلف جهان برای بهره‌مندی از شرایط اقتصاد ایران به کشورمان آمدند. در 70 روز اخیر که توافق برجام میان ایران و کشورهای 1+5 منعقد شده، چندین کشور از جمله آلمان، فرانسه، ایتالیا، صربستان، انگلستان، جمهوری چک، اسپانیا، اتریش، هلند، پرتغال، برزیل، آفریقای جنوبی، لهستان، ژاپن و کره جنوبی، هیات‌های تجاری خود را به ایران فرستادند که این ترافیک سفر هیات‌های تجاری کشورهای مختلف به ایران در طول تاریخ کم‌سابقه بوده است.
چرا کشورهای مختلف برای حضور در ایران سر و دست می‌شکنند؟
اقتصاددانان و فعالان اقتصادی دلایل مختلفی را برای این حجم از سفرهای بی‌سابقه از سوی کشورهای مختلف به ایران عنوان می‌کنند. شاید مهم‌ترین مساله‌ای که در گفته‌های آنها می‌توان مشاهده کرد، تلاش این کشورها برای تبدیل کردن ایران به بازار کالاهای مصرفی خود در منطقه است. به نظر می‌رسد با توجه به توافق برجام که طبق آن فعلا قرار نیست هیچ‌گونه تحریمی برداشته شود و فاصله‌ای که از امضای برجام تا اجرای آن و برداشته شدن کامل تحریم‌ها  وجود دارد، کشورهای مختلف بویژه کشورهای اروپایی، به دنبال این هستند که حداکثر استفاده را از فرصت موجود ببرند و کالاهای مورد نظر خود را به ایرانی‌ها بفروشند. همچنین ممکن است در فاصله امضای برجام تا اجرای آن مشکلاتی به وجود بیاید که توافق هسته‌ای را با مشکل روبه‌رو کند، بنابراین این شرایط ناپایدار و بحران اقتصادی که کشورهای مختلف دنیا با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، شرایطی فراهم کرده که هیات‌های تجاری برای ورود به بازار ایران تعجیل کنند! دکتر بهنام ملکی، اقتصاددان و استاد دانشگاه در این‌باره به «وطن‌امروز» گفت: «هیات‌های تجاری بیشتر به دنبال منافع خود هستند نه اینکه دلسوزانه بخواهند با سرمایه‌گذاری مشترک به ارتقای ایران کمک کنند. کشورهای غربی ایران را کشوری با درآمد بالای نفتی و بازاری تشنه و همچنین تولید کم‌کیفیت می‌شناسند و سرمایه‌گذاری در آن را غنیمت می‌دانند. آنها به‌خوبی می‌دانند که ایران کشوری مصرف‌کننده است که وابستگی زیادی به واردات دارد و قطعا حضورشان با نیت تصرف بازار ایران است». وی افزود: «اگر هوشمندانه نسبت به این موضع توجه نشود زیان حضور خارجی‌ها در ایران بیشتر از مزایای آن خواهد بود. در مقابل اگر سرمایه‌گذاری مشترک سرمایه‌گذاران خارجی و ایرانی به انتقال فناوری و اشتغالزایی منجر شود اتفاق خوبی در اقتصاد خواهد افتاد. خروجی آمدن هیات‌های تجاری اروپایی باید دانش فنی و واردات تکنولوژی مدرن شود نه واردات کالاهای غیرضرور. در چند روز گذشته در رسانه‌ها آمده بود که کره‌جنوبی برای سرمایه‌گذاری مشترک در ایران شرط گذاشته و قطعا در چنین شرایطی نمی‌توان تصور کرد که هیات‌های خارجی برای منافع مشترک حاضر به سرمایه‌گذاری شده‌اند. تجربه نشان داده که خارجی‌ها چه آسیایی، چه اروپایی تمایلی به انتقال دانش و تکنولوژی به ایران ندارند». دکتر ملکی در پایان گفت: «آنها دوست دارند ایران فقط یک مونتاژکار باشد. اگر مدیریت سیاسی و اقتصادی در قبال ورود سرمایه‌گذاران برنامه مشخص و استراتژی کلان نداشته باشد، رانت‌ها بیشتر خواهد شد و تولید ملی آسیب می‌بیند و در نهایت هدف انتقال تکنولوژی محقق نخواهد شد. بدین ترتیب مسؤولان باید به این مساله دقت کنند که دیدار با هیات‌های تجاری باید منجر به واردات تکنولوژی و ماشین‌آلات روز دنیا شود نه اینکه واردات کالاهای مشابه را شاهد باشیم».
چرا هیأت‌های تجاری ایرانی به خارج نمی‌روند؟
در این میان مشکل اصلی کشور ما در حوزه تولید و رکود، عدم بازار مصرف و کاهش تقاضا در کشور است. در حال حاضر انبار اکثر بنگاه‌های بزرگ اقتصادی کشور از جمله خودرو، سیمان و فولاد گرفته تا صنایع کوچک مانند لاستیک و...  مملو از محصولاتی است که شرکت‌های تولیدکننده نتوانسته‌اند بازاری برای آنها پیدا کنند. بنابراین برجام و تحولات بعد از آن علاوه بر اینکه برای کشورهای دنیا فرصتی جهت فروش کالاهایشان به ایران است، برای تولیدکنندگان داخلی هم فرصتی است که با حضور در سایر کشورها، تولیدات خود را به آنها بفروشند. اما متاسفانه در 70 روز اخیر که از برجام گذشته است جز چند مورد محدود هیات‌های تجاری ما رنگ هیچ کدام از این کشورها را هم ندیده‌اند و شاهد هیچ سفر تجاری از سوی کشورمان به کشورهای دیگر نیستیم. در معدود سفرهایی هم که مقامات اقتصادی کشور یا بازرگانان ایرانی به خارج داشته‌اند، رویکردها بیشتر جذب سرمایه خارجی بوده است تا پیدا کردن بازار صادراتی. بنابراین متاسفانه به نظر می‌رسد که دولت قصد استفاده از فرصت برجام برای خروج کشور از رکود را ندارد. همچنین نسیم گزارش داد که  کشور ما بعد از برجام بیشتر «پذیرنده» کشورهای مختلف بوده است. در ادبیات تجاری دنیا، پذیرنده بودن بیشتر به معنای واردات و اعزام هیات تجاری به کشورهای مختلف هم نشان‌دهنده صادرات است. در حال حاضر در مبادلات تجاری بعد از برجام کفه ترازوی واردات به صادرات سنگینی بیشتری می‌کند، کما اینکه شاهد این هستیم که در این 2 ماه تقریبا هیچ قراردادی میان ایران و کشورهایی که از آنها میزبانی کرده‌ایم، منعقد نشده است و به گفته محمد خزاعی، رئیس سازمان سرمایه‌گذاری خارجی این سفرها بیشتر برای عادی‌سازی روابط بوده و پروژه‌ای برای سرمایه‌گذاری در این سفرها مورد بحث واقع نشده است. شنیده‌های خبرنگار نسیم حاکی از این است که در دیدارهای دیپلماتیک 70 روز اخیر بعضی کشورها از جمله اتریش و آلمان وقتی از ظرفیت‌های کشور ما برای سرمایه‌گذاری از مسؤولان سوال کرده‌اند، آنها هیچ حرفی برای گفتن نداشتند که این نشان می‌دهد دولتمردان ما کاملا بدون برنامه پا به این دیدارهای دیپلماتیک گذاشته‌اند. بنابراین به نظر می‌رسد که توافق برجام میان ایران و کشورهای 1+5 هر سرنوشتی را طی ماه‌های آتی داشته باشد، بازنده اصلی اقتصادی آن، ایران است. زیرا نه‌تنها از این فرصت بهره‌ای برای خروج از رکود و پیدا کردن بازارهای صادراتی نبرده، بلکه تبدیل به بازار مصرف کشورهایی شده که هر کدام از آنها در کشور خود بعضا با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند و به ایران به چشم یک نمایشگاه برای عرضه تولیداتشان نگاه می‌کنند.