دکتر فواد ایزدی*: بعد از 2 سال مذاکره، دولت از «وین» چیزی را برای ملت سوغات آورده که یقینا بدون تغییرات عمیق، به زیان مملکت تمام خواهد شد. گزارش کمیسیون ویژه برجام نیز چنین ادعایی را اثبات کرد. متأسفانه دولت یازدهم نه به مصوبات قبلی مجلس شورای اسلامی و قانون جاری کشورمان توجهی کرده و نه به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. ضمن اینکه در ارتباط با پروتکل الحاقی مصوبه‌ صریحی در مجلس شورای اسلامی وجود دارد که هنوز هم برقرار است. در ارتباط با حفظ و صیانت از دستاوردهای هسته‌ای کشورمان نیز مصوبه‌ مشخصی وجود دارد که آخرین مورد آن در تیرماه سال جاری بوده و با اینکه جناب آقای دکتر روحانی قانون مذکور را ابلاغ کرده ولی در عمل آن را اجرایی نکرده‌اند.
اصول 77 و 125 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به صراحت به نقش مجلس در موضوع توافقنامه‌ها و تعهدات بین‌المللی اشاره کرده است که باز هم متاسفانه دولت توجه لازم را به آن نداشته است. همچنین دولت به وظیفه قانونی خود در ارائه «لایحه» برجام به مجلس شورای اسلامی وقعی نگذاشت و به آن هم توجهی نکرد.
با توجه به عملکرد دولت در طول
2 سال گذشته و بی‌توجهی آن به مصوبات قبلی مجلس شورای اسلامی و همچنین قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بعید است آنها بخواهند متن تخصصی و کارشناسی کمیسیون ویژه برجام که در ابعاد مختلف سیاسی، فنی، حقوقی، امنیتی، نظامی و... تهیه شده را بپذیرند و از آن تمکین کنند. با اینکه دولت یازدهم با شعار قانونمداری بر مسند کار آمد ولی متأسفانه نسبت به اصول قانون اساسی و مصوبات مجلس شورای اسلامی بی‌تفاوت بوده و این موضوع می‌تواند برای آینده کشور و دولت و همچنین دولت‌های آینده جمهوری اسلامی، مضرات فراوانی داشته باشد. کمیسیون تخصصی بررسی برجام در مجلس شورای اسلامی به خوبی نقاط ضعف توافق برجام را بررسی و آنها را استخراج کرده است. این در حالی است که با سماحت، نظرات دولت نیز مورد پذیرش اعضای این کمیسیون قرار گرفته و تلاش زیادی شده برخوردی منصفانه با برجام صورت گیرد و نگاه‌های خاص دولت نیز درباره موارد خاکستری برجام که حتی نمی‌توان نگاه مثبت یا منفی به آن داشت، از سوی کمیسیون برجام به سود دولت و تفسیر دولت آمده است.
کمیسیون ویژه بررسی برجام تلاش زیادی کرده تا با حُسن‌نیت از ادبیات دولت در گزارش نهایی استفاده کند ضمن اینکه این کمیسیون سعی زیادی کرده در موارد متعدد به نگاه‌های دولت تکیه کند اما متأسفانه توافق برجام دارای مشکلات عدیده و متعددی است که نمی‌توان آنها را پنهان کرد. اگر به گزارش نهایی کمیسیون برجام مراجعه‌ای سطحی داشته باشیم می‌توانیم موارد منفی فراوان و مشهودی را ببینیم که دلیل اصلی آن منفی بودن برجام است ولی در مجموع می‌توان شهادت داد به وضوح در گزارش کمیسیون برجام انصاف رعایت شده است.
متن گزارش کمیسیون برجام کاملاً کارشناسی شده، غیرسیاسی و غیرجناحی است اما به هر حال «خودِ برجام» مشکلات جدی دارد و مجلس نیز در یک بازه زمانی نه چندان طولانی باید نظر نهایی خود را نسبت به برجام اعلام کند.
در بخش «ب» گزارش نهایی کمیسیون برجام به صراحت درباره تحریم‌ها سخن به میان آمده است که آیا جمهوری اسلامی ایران امکان اجرای برجام و عدم اجرای قطعنامه را دارد یا خیر؟ البته کمیسیون برجام به صراحت اعلام کرده ایران می‌تواند بخشی از قطعنامه را اجرا کند و هیچ مشکلی برای برجام به وجود نخواهد آمد در حالی که این موضوع از نظر بنده جای نقد دارد. اگر به بند «ن» مقدمه برجام - ترجمه‌شده وزارت امور خارجه - مراجعه کنیم، به وضوح بیان شده جمهوری اسلامی ایران برجام و محدودیت‌های خاص قطعنامه را پذیرفته است. لذا اجرای بخشی از قطعنامه و عدم اجرای بخش دیگری از آن، رفتار خلاف برجام تلقی شده و احتمال اینکه جمهوری اسلامی را به نقض برجام متهم کنند زیاد است.
لذا به نظر می‌رسد این موضوع در گزارش کمیسیون برجام مغفول واقع شده است ولی در مجموع در بحث نقض برجام و نقض قطعنامه، نظر دولت مورد توجه قرار گرفته و این گزارش به دولت این امتیاز را داده است و اعضای کمیسیون نظر دولت را مبنی بر اینکه نقض قطعنامه، نقض برجام نخواهد بود، پذیرفته‌اند. تنها راهکار برای نگاه به برجام این است که ماده واحده‌ای از سوی مجلس شورای اسلامی ارائه شود که البته متن این ماده واحده را می‌توان از میان فرمایشات مبسوط رهبر حکیم انقلاب در دیدار با رئیس و اعضای مجلس خبرگان به سهولت استخراج کرد، چرا که حضرت معظم‌له در این دیدار به صراحت فرمودند: اگر قرار است تحریم‌های ایران لغو نشود، معامله‌‌ای نیز در کار نخواهد بود. چندی پیش در سایت مقام معظم رهبری خطوط قرمز فرمایشات ایشان در رابطه با بحث هسته‌ای در 19 محور مطرح شد و گزارش کمیسیون ویژه برجام نشان می‌دهد از این 19 خط قرمز، 18 خط قرمز نقض شده است.
*کارشناس آمریکا و عضو هیأت علمی دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران