عبدالباری عطوان*: پس از ورود نظامی روسیه در سوریه که تمام معادلات و موازنه‌ها را بر هم ریخته است باید به
3 نکته اساسی توجه کنیم که از این قرار است: اول - روز سه‌شنبه اخبار هواشناسی شبکه «روسیه 24» در گزارش خود، اوضاع جوی سوریه را نیز آورد و در پشت صحنه خود تصویر جنگنده‌های روسی را گذاشت و مجری اخبار اعلام کرد کارشناسان آب‌وهواشناسی اوضاع جوی سوریه را برای بمباران هواپیماهای روسیه مطلوب توصیف می‌کنند. مجری خبر در ادامه گزارشی از میزان سرعت باد و بارندگی و دمای هوا و رطوبت سوریه ارائه کرد. دوم: ابراز ناامیدی وزارت خارجه روسیه از سخنان اشتون کارتر، وزیر دفاع آمریکا که گفته بود: باید با روسیه در سوریه مقابله کنیم. سوم: پیام‌هایی که گفته می‌شود روسیه به کشورهای خلیج‌فارس بویژه قطر و عربستان فرستاده و نسبت به عواقب وخیم مسلح کردن معارضان سوریه به موشک‌های ضدجنگنده و تکرار سناریوی افغانستان هشدار داده است. با دقت در موارد بالا به این نتیجه می‌رسیم که رهبران روس ورود جدی به سوریه تحت عنوان مبارزه با تندروها را مساله‌ای مرتبط با امنیت ملی روسیه می‌دانند و این نکته در بسیج رسانه‌ای و سیاسی آنها برای حمایت از ورود نظامی به سوریه آشکار است تا جایی‌که در بخش اخبار هواشناسی در تلویزیون‌های رسمی این کشور از این مساله سخن به میان می‌آید. به نظر می‌رسد رهبران روس بر عکس همتایان آمریکایی خود عقده شکست در افغانستان ندارند و شکست شوروی در افغانستان را که پایه‌های امپراتوری شوروی را سست کرد، مانعی برای دخالت نظامی در سوریه برای جلوگیری از سقوط نظام حاکم بر سوریه نمی‌دانند. سوریه تنها متحد عرب روسیه است و روسیه نمی‌خواهد نظام حاکم بر آن سقوط کند بلکه سعی می‌کند نفوذ خود را در کل منطقه خاورمیانه گسترش دهد. همچنین تصادفی نیست که رهبران روسیه پیام‌های تهدیدآمیز به عربستان و قطر و ترکیه، ارسال کنند؛ پس از اینکه 55 مفتی سعودی در بیانیه‌ای علیه روسیه در سوریه اعلام جهاد کرده‌اند. این بیانیه، عربستان را در وضعیت سختی قرار داده است، چراکه احتمال دارد، عربستان را به عنوان حامی گروه‌های «جهادی تروریستی» در سوریه معرفی کند، آن هم در زمانی که سعودی‌ها سعی می‌کنند خود را جزو نیروهای میانه‌رو در سوریه معرفی کنند. به خاطر همین هم است که هیچ یک از علمای حاضر در «هیأت علما»ی عربستان پای این بیانیه را امضا نکرده‌اند. نکته قابل توجه دیگر، سکوت عربستان در قبال ورود روسیه به سوریه است، تا این لحظه هیچ بیانیه یا توضیحی درباره ورود نظامی مسکو به سوریه از سوی مقامات سعودی صادر نشده است؛ چه‌بسا که مقامات ریاض در این شرایطی که درگیر جنگ یمن هستند از درگیری با روسیه اجتناب می‌کنند، بویژه اینکه قیمت نفت نیز کاهش یافته و کمبود ذخایر مالی نیز خود را در کسری بودجه نشان داده است. رهبران سعودی به‌خوبی می‌دانند که سناریوی افغانستان علیه روسیه دیگر به سختی می‌تواند تکرار شود، چرا که هم شرایط مالی و داخلی عربستان تغییر یافته و هم اینکه روسیه دیگر بر خلاف دوره برژنف و گورباچف ضعیف نیست و با رهبری ولادیمیر پوتین در حالت اقتدار به سر می‌برد. مهم‌ترین از آن، دیگر رهبران سعودی نمی‌توانند سلاح «دین اسلام» را علیه مسکو به کار برده و بسیج مجاهدان را سبب شوند، چرا که دیگر روسیه کمونیستی نیست و مردم و دولتش کافر نیستند، بلکه جزو اهل کتاب محسوب می‌شوند. اگر روسیه به عربستان و دیگر کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس به صورت شفاهی هشدار داد، به ترکیه از طریق نظامی هشدار داد؛ ورود جنگنده‌های روس به حریم هوایی ترکیه آنگونه که در بیانیه رسمی روس‌ها آمده، به دلیل بدی شرایط آب‌وهوایی نبود، بلکه این کار عمدی بود، زیرا کارشناسان هواشناسی روسیه اعلام کردند آن زمان هوا آفتابی بوده است و شاید دستور رسمی به تلویزیون داده شده بود که در بخش اخبار هواشناسی، مجری برنامه اینگونه اخبار را بیان کند و البته این بعید نیست. اخیرا ینس استولتبرگ، دبیرکل ناتو تاکید کرد ورود هواپیماهای روس به حریم هوایی ترکیه ناخواسته نبوده است؛ او این کار را خطرناک دانست و از روس‌ها خواست این کار را تکرار نکنند. البته روس‌ها خود بهتر می‌دانند که این کار سهوی نبوده بلکه این کار عمدا صورت گرفته تا از این طریق به رجب طیب‌اردوغان این پیام را برسانند که در این شرایط باید آرام باشد و از دخالت در سوریه دست بردارد و اجازه ندهد کشورش تبدیل به گذرگاهی برای رسیدن اسلحه به‌دست گروه‌های تندرو و ورود نیروهای آنها به سوریه شود. اردوغان مطمئنا در صدور دستور مقابله با جنگنده‌های روسیه، بسیار شک و تردید خواهد کرد و چون سابق نیست که بالفور با جنگنده‌های سوریه که حریم هوایی ترکیه را نقض می‌کردند، مقابله کند، چراکه ترکیه می‌خواهد حجم مبادلات تجاری خود را با روسیه از
30 میلیارد دلار در سال در 5 سال آینده به
100 میلیارد دلار برساند.
*تحلیلگر برجسته مسائل منطقه‌ای