دکتر سیامک باقری* : 1- موضوع برجام موضوع ملی و بسیار حساسی است که به صورت مستقیم با منافع ملی و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران درگیر و در هم تنیده با یکدیگر است. این موضوع برای همه امری مسلم و حتمی است. برجام تقریباً همه اذهان ملت ایران را درگیر کرده، لذا همگان باید به این امر مهم واقف باشیم، چرا که برجام بسیاری از شرایط موجود و حتی اقتضائات آینده را مورد تأثیر خود قرار می‌دهد، لذا بحث برجام نوشته‌ای خالی، همراه با عبارات و گزینه‌های صرف نیست، بلکه آثار، پیامدها، کارکردها و شاخص‌های مختلفی دارد که نوع تصمیم‌گیری نسبت به این موضوع را بسیار حساس، پیچیده و راهبردی می‌کند، لذا نمی‌توان بحث برجام را در سطوح غیرتخصصی مورد قضاوت و داوری قرار داد.
2- تمام جوانب برجام باید در فرآیندهای مشخص‌شده توسط کارشناسان خبره و متخصص مورد بحث و بررسی قرار گیرد. فرآیندهای مشخص‌شده بررسی برجام هم همان‌طور که در بیانات رهبر معظم انقلاب به صورت واضح وجود دارد، همان فرآیندهای قانونی و ارجاع‌شده به شورایعالی امنیت ملی یا مجلس شورای اسلامی یا هر دو باهم است، لذا تصمیم‌گیر و کارگزار اصلی این بحث، این دو مرجع هستند و آنچه از اقدامات آنها مشخص است، این است که تصمیم‌گیری منسجم در مجلس شورای اسلامی توسط نمایندگان وجود ندارد و موافقان و مخالفان نظرات متفاوتی دارند. سوای بررسی نقاط قوت و ضعف برجام توسط کمیسیون ویژه بررسی برجام، تصمیم‌گیری نهایی باید با توجه به اقتدار امروز ایران و شرایط کشور صورت گیرد، به عبارت دیگر ملاک تصمیم‌گیری درباره رد یا تصویب اجرای برجام به ارزیابی صرف قوت‌ها و ضعف‌های داخل برجام بازنمی‌گردد، بلکه فراتر از این موضوع باید کل شرایط کشور، منطقه و مسائل مختلف را با یکدیگر دید و از تصمیمات سیاسی، احساسی و بدون اندیشه – که متاسفانه حین مذاکرات، با وجود خلف‌وعده‌های بسیار آمریکایی‌ها این موضوع مورد توجه مذاکره‌کنندگان محترم ما قرار نگرفت - پرهیز کرد.
اگر بنا باشد براساس ارزیابی انجام‌شده از برجام، تصمیم نهایی اتخاذ شود، این تصمیم، یک تصمیم کارشناسی و تخصصی محسوب می‌شود و در غیر این صورت، تصمیم تنها یک تصمیم سیاسی صرف خواهد بود، در صورتی که نباید ملاک عمل اینگونه رفتارها باشد.
آن چیزی که مهم است، فرآیند مشخص‌شده از سوی مجلس شورای اسلامی است. این فرآیند تاکنون درست و صحیح بوده است اما سپردن ناگهانی طرح اصلی به کمیسیون امنیت ملی آن‌هم بعد از 40 روز کار کارشناسی دقیق اعضای کمیسیون ویژه برجام، عجیب به نظر می‌رسد که همان موردی که گفته شد
- تصمیم سیاسی صرف - ممکن است حاصل این ارجاع باشد.
3- براساس اصول 77 و 125 قانون اساسی، توافقنامه‌ها و تعهدات بین‌المللی باید به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد، البته در اصول دیگر قانون اساسی، برخی توافقنامه‌ها و تعهدات بین‌المللی به شورایعالی امنیت ملی ارجاع داده شده و دولت با همین استدلال، رویه خود را تنظیم و شورایعالی امنیت ملی را مرجع اصلی تصمیم‌گیری‌های خود تلقی کرده است.
در حال حاضر درباره برجام، هم شورایعالی امنیت ملی تصمیم‌گیر است و هم مجلس شورای اسلامی فرآیند خود را دنبال می‌کند.
کمیسیون ویژه بررسی برجام در گزارش نهایی خود پیشنهادات منصفانه، فنی و راهگشایی را مطرح کرده است.
4- برای مذاکرات هسته‌ای، خطوط قرمز متعددی ترسیم شده بود که مهم‌ترین آنها، بحث لغو تحریم‌های ایران بود. نمایندگان مجلس شورای اسلامی باید در طرح یک فوریتی خود به گونه‌ای روشن و واضح لغو تحریم‌های ایران را لحاظ کنند که هدف جمهوری اسلامی ایران از مذاکرات هسته‌ای، مخدوش نشود و تحریم‌ها هم طبق چارچوب‌های مطرح‌شده لغو شود، برجام فعلی با توجه به گزارش صریح و دقیق کمیسیون بررسی برجام، چنین چیزی را به ایران نمی‌دهد.
5- حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای اخیراً نگرانی خاصی را به نام نفوذ دشمن از طریق برجام به داخل کشورمان مطرح کرده‌اند که باید سریعاً مسؤولان و کارگزاران نظام این امر را بررسی و راه‌های نفوذ دشمن را سد کنند.
رهبر حکیم انقلاب به صراحت بیان فرمودند؛ دشمنان جمهوری اسلامی می‌کوشند از طریق برجام پلی را برای نفوذ به ایران احداث کنند، البته ممکن است برخی افراد از این پل، برداشت لغو کلی برجام به دلیل وجود ضعف‌های متعدد آن را داشته باشند، چون برجام را مبنا و پل نفوذ دشمن به انقلاب اسلامی می‌دانند که این برداشت به نظر می‌رسد خیلی نگاه صحیحی نباشد.
برجام به عقیده بنده، باید از سوی مجلس تصحیح و اصلاح شود و امتیازات به‌صورت متوازن رد و بدل شود. با توجه به ضعف‌های موجود در برجام که کمیسیون ویژه برجام در مجلس شورای اسلامی آن را به صراحت بیان کرده، ما می‌توانیم با تدبیر لازم، ساز و کارهای برون‌‌برجامی را از حیث حقوقی، امنیتی، اطلاعاتی، اقتصادی و سیاسی شناسایی و ضریب آسیب‌پذیری جمهوری اسلامی ایران را پس از برجام کاهش دهیم.
*کارشناس مسائل بین‌الملل و عضو هیات علمی دانشگاه