گروه اجتماعی: به دنبال تعطیلی روزجمعه در عربستان و تعلل مدیران سعودی در انتقال پیکر جان‌باختگان، عملیات بازگشت 87 جان‌باخته فاجعه منا به تاخیر افتاد. سعید اوحدی، رئیس سازمان حج و زیارت با تشریح آخرین وضعیت شناسایی جان‌باختگان ایرانی فاجعه منا گفت: تاکنون 67 نفر از جان‌باختگان ایرانی فاجعه منا مفقود هستند که غضنفر رکن‌آبادی سفیر سابق جمهوری اسلامی ایران در لبنان هم جزو این افراد است. رئیس سازمان حج و زیارت به فارس بیان داشت: قرار بود بامداد شنبه پیکر مطهر 87 جان‌باخته ایرانی به کشور بازگشت داده شود که به دلیل تعطیلی روز جمعه در عربستان سعودی، مدیران این کشور در انتقال این پیکرها تعلل کردند و متاسفانه این انتقال به تاخیر افتاد. اوحدی درباره پرداخت غرامت و دیه جان‌باختگان توسط رژیم سعودی اظهار بی‌اطلاعی کرد و گفت: تاکنون سعودی‌ها برای پرداخت غرامت هیچ مطلبی را اعلام نکرده‌اند. این در حالی است که بعد از حادثه سقوط جرثقیل در مسجدالحرام دولت سعودی اعلام کرد به خانواده هر جان‌باخته یک میلیون ریال سعودی غرامت پرداخت می‌شود.
قابلیت پیگیری قضایی کارشکنی سعودی‌ها
این در حالی است که تبعات فاجعه منا و نحوه مدیریت یا عملکرد سعودی‌ها پس از وقوع این فاجعه از نظر حقوقی و قضایی قابلیت پیگیری دارد.
بنابر اظهارات محسن اسماعیلی، عضو حقوقدان شورای نگهبان، مخفی کردن مستندات فاجعه منا قابل پیگیری است، چرا که شاهد بودیم زائران را به دلیل ایرانی بودن از روی تخت بلند کرده‌اند بنابراین اتفاقاتی که پس از فاجعه منا رخ داد حادثه‌ای کم‌نظیر در تاریخ بشر است. وی خاطرنشان کرد: ممانعت از حق دسترسی به اطلاعات درباره وقایع فاجعه منا و مستندسازی این اطلاعات مصداق جلوگیری از کشف حقیقت است. وی با توصیف دفن به عنوان یکی از ابتدایی‌ترین حقوق وارثان متوفی گفت: دولت سعودی حتی اجازه دفن جان‌باختگان را به کشورهای متبوعه نداده است بنابراین باید گفت تبعات بعد از فاجعه منا از خود فاجعه کمتر نیست.
پیکر 67 زائر ایرانی همچنان مفقود است
بیش از ۱7 روز از فاجعه منا گذشته است و هنوز ۶۷ زائر ایرانی مفقودند. از سوی دیگر سعودی‌ها هم تاکنون 1400 جان‌باخته را در گورهای دسته‌جمعی دفن کرده‌اند. هم‌اکنون جان‌باختن 464 زائر ایرانی محرز شده است و پیکر 397 نفر از این جان‌باختگان شناسایی و به کشور باز گردانده شده یا در حال بازگشت به میهن است. اما موضوعی که وجود دارد مفقود بودن
67 زائر ایرانی است. با اینکه هنوز پیکر این مفقودان پیدا نشده است اما سازمان حج و زیارت احتمال جان‌باختن آنها را بسیار قوی می‌داند. حال سوال اینجاست که چرا پیکر این قربانیان هنوز پیدا نشده است. برای پاسخ به این سوال چند فرض مطرح است. در ابتدا مقامات سازمان حج و زیارت مطرح کردند که دولت سعودی اجازه جست‌وجو در بیمارستان‌ها و سردخانه‌های مکه را به نیروهای ایرانی نمی‌دهند. همین امر موجب شد میان تعداد زیادی جسد، شناسایی پیکر جان‌باختگان ایرانی سخت‌تر شود. بنا به گفته شاهدان عینی خیلی از افراد حادثه‌دیده به دلیل عدم امدادرسانی از دنیا رفتند. از سویی انباشته شدن پیکر جان‌باختگان در کانتینرهای یخچال‌دار آن هم برای چند روز متوالی و ممانعت برای تخلیه آنها و شناسایی‌شان مشکلاتی را از نظر بهداشتی و جسمی برای پیکرها به وجود می‌آورد که شناسایی بدن‌ها و حتی انتقال آنها را هم سخت می‌کند. یکی دیگر از فرض‌هایی که مطرح است بازداشت برخی زائران ایرانی است که این فرض همچنان در تناقض‌گویی مدیران امر مبهم مانده است. مدیران سازمان حج و زیارت می‌گویند درباره بازداشت زائران ایرانی سرکنسولگری اطلاعات دقیقی نداده است. از سویی مدیران وزارت امور خارجه دستگیری 2 زائر را تایید می‌کنند که آزاد شده‌اند.
دفن دسته‌جمعی 1400 جان‌باخته
فرض دیگری که مطرح است و با اعلام رسمی رئیس سازمان حج و زیارت قوت گرفت، دفن تعداد زیادی از اجساد توسط رژیم سعودی است. رئیس سازمان حج و زیارت اعلام کرد سعودی‌ها در 2 مرحله 1400 پیکر از جان‌باختگان را دفن کردند. مرحله اول قبل از سفر وزیر بهداشت ایران به عربستان بود که مقامات سعودی اطمینان خاطر دادند هیچ کدام از این هزار نفر ایرانی نبودند و مرحله دوم که روز یکشنبه به دلیل فراهم نبودن شرایط نگهداری اجساد 400 تن دیگر از جان‌باختگان را دفن کردند. اوحدی در این‌باره بیان داشت: مقامات سعودی می‌گویند از همه پیکرهای دفن شده اثر انگشت گرفته‌اند که این موضوع پیگیری سرنوشت زائران ایرانی را که در میان دفن‌شدگان هستند، امکانپذیر می‌کند. آنچه شاید بتوان با اطمینان گفت این است که پیکر تعدادی از زائران ایرانی جان‌باخته فاجعه منا به کشور باز‌نخواهد گشت و با وجود تمام تلاش‌های مدیران ایرانی حاضر در عربستان، بی‌کفایتی رژیم سعودی و مقامات آن در کنترل و اداره حج تمتع کار دست زائران و خانواده‌های داغدار داد تا برخی از آنها حتی مزاری از عزیزانشان برای سوگواری در اختیار نداشته باشند.