ساسان سینایی: با لباس‌های سفید احرام روی یکدیگر افتاده‌اند. تا ساعاتی پیش در مسیر منا در حرکت بودند تا در زیباترین اجتماع انسانی مناسک حج را به جای آورند اما به یکباره همه چیز تغییر کرد. با بسته‌شدن راه‌ها جمعیت انبوهی که در محیطی محدود گرفتار شده بودند آنقدر به هم فشرده شدند که به ناگاه و با زمین خوردن عده‌ای فاجعه بزرگ منا رقم خورد. فاجعه‌ای که در نهایت با انتشار تصاویری غم‌انگیز از حجاجی که غریبانه و بر اثر بی‌کفایتی و نالایقی سعودی‌ها جان‌باخته بودند، کام مردم ایران را در روزهای گذشته تلخ کرد. پس از این فاجعه انسانی بود که افکار عمومی انتظار داشت سعودی‌ها به عنوان کشور میزبان و مسؤول برگزاری حج همچون رویه‌ای که در چنین حوادثی معمول است از کشورهای آسیب‌دیده بویژه کشورمان که بیشترین تعداد جان‌باختگان را داشت به صورت رسمی عذرخواهی کرده و تمام سعی خود را برای تسکین آلام آسیب‌دیدگان به کار گیرند. برخلاف این انتظار اما مقام‌های دولتی و مذهبی آل‌سعود راهی دیگر را در پیش گرفتند و به‌جای پذیرش مسؤولیت فاجعه منا از قضا و قدر الهی سخن گفتند و بدتر از آن با سخنانی وقیحانه سعی در مقصر جلوه دادن حجاج ایرانی در فاجعه منا کردند! پس از چند روز پادشاه عربستان هم در پیامی به ولیعهد این کشور برگزاری آرام مراسم حج امسال را تبریک گفت و محمد بن‌نایف، ولیعهد سعودی‌ها هم در پیامی به پادشاه این کشور اعلام کرد عربستان توانسته حج امسال را در کمال امنیت و اطمینان برگزار کند! فاجعه منا و کشته‌شدن تعداد زیادی از حجاج ایرانی و به دنبال آن رویکرد مقام‌های سعودی در قبال بی‌اعتنایی به اعتراض مقام‌های دولتی کشورمان حالا اذهان عمومی را به این سمت سوق داده که آیا واکنش‌ها و سخنان توهین‌آمیز مقام‌های سعودی ریشه در رویکرد دستگاه دیپلماسی کشور و به تعبیری جهت‌گیری سیاست خارجی دولت یازدهم در عرصه منطقه‌ای ندارد؟ دولت یازدهم زمانی که روی کار آمد بیش از هر چیز موضوع سیاست خارجی و تغییر و تحول در رویکرد منطقه‌ای و بین‌المللی ایران را به عنوان یکی از اولویت‌های اساسی خود مطرح کرد. رئیس دولت در کارزار تبلیغات انتخاباتی تا می‌توانست بر سیاست خارجی دولت پیشین خرده گرفت و از فضایی جدید در عرصه دیپلماتیک سخن گفت. با آغاز مذاکرات هسته‌ای و نشستن تیم دولت پای میز مذاکره با کشورهای عضو گروه 1+5 و اعلام سیاست خارجی مبتنی بر تعامل، جهت‌گیری جدید در عرصه سیاست خارجی هم رنگ واقعیت به خود گرفت. با تعقیب چنین سیاستی بود که سکانداران سیاست خارجی کشور در تلاش برآمدند تا در مقابل رقبا و دشمنان منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای کشورمان از در دوستی وارد شوند. دیدارها و سفرهای دیپلماتیک به مقصد کشورهای مختلف یکی پس از دیگری انجام شد تا به قول مسؤولان دولتی مناسبات مبتنی بر
برد - برد را میان جمهوری اسلامی ایران و رقبای سیاسی ما حاکم کند. به این ترتیب دولت یازدهم در این 2 سالی که از عمرش گذشته تمام انرژی خود را در عرصه سیاست خارجی مصروف کرده است. نتیجه پیگیری چنین سیاستی به گواه بسیاری از تحلیلگران سیاسی و اقتصادی کم‌توجهی- اگر نگوییم بی‌توجهی- به دیگر بخش‌ها از جمله بخش اقتصاد و مواردی همچون ایجاد اشتغال بوده است که در نهایت حاکم شدن رکود سنگین در بخش‌های مختلف اقتصادی را به دنبال داشته است. موضوعی که حتی صدای اعتراض 4 وزیر کابینه را هم در آورده و آنها در نامه‌ای به رئیس دولت نسبت به بحرانی‌شدن وضعیت رکود اقتصادی در کشور هشدار داده‌اند. با وجود در اولویت قرارگرفتن سیاست خارجی در دولت و اتخاذ رویکرد تعامل راهبردی با کشورهای عربی از جمله عربستان سعودی و مصر، سیاست این کشورها در قبال جمهوری اسلامی ایران در ماه‌های اخیر اما نه تنها تغییری نکرده بلکه در برخی موارد شاهد تندترشدن مواضع سیاسی آنها در قبال ایران بوده‌ایم. این مواضع تا آنجا پیش رفته که مقام‌های سعودی بارها بر لزوم مهار و تقابل با کشورمان تاکید کرده و در دیدار با مقام‌های آمریکایی از ضرورت به‌کارگیری ابزار زور و گزینه نظامی در مقابل ایران سخن گفته‌اند. در روزهای اخیر نیز مقام‌های سعودی با ارائه چشم‌اندازی تیره در روابط آتی ریاض - تهران بار دیگر ایران را به مداخله در امور داخلی کشورهای عربی متهم کرده‌اند و از بحرانی بودن روابط ایران با کشورهای عربی سخن می‌گویند. برخی دیگر از متحدان سنتی آل‌سعود در منطقه نیز همچون این کشور در مقابل جهت‌گیری تعاملی سیاست خارجی کشورمان راه تقابل را در پیش گرفته‌اند و با به‌کارگیری ادبیات سیاسی نامناسب و بعضا توهین‌آمیز در مقابل کشور و ملت بزرگ ایران ثابت کرده‌اند سیاست منطقه‌ای ایران در 2 سال اخیر حداقل در قبال سعودی‌ها و برخی دیگر از کشورهای منطقه اثری معکوس داشته و کوتاه‌آمدن‌های پی در پی در مقابل این کشورها آنها را در مقابله با کشورمان جسورتر کرده است. با نگاهی به مراسم تشییع پیکر جان‌باختگان فاجعه منا و خواسته‌‌های مردم عزادار ایران اسلامی در روزهای اخیر می‌توان دریافت افکار عمومی در داخل کشور متفق‌القول بر ناکارآمدی سیاست خارجی مبتنی بر تعامل دولت یازدهم در قبال کشورهایی همچون عربستان سعودی تاکید دارند. سیاستی که موجب شد مقام‌های سعودی در روزهای گذشته وقع چندانی به خواسته مسؤولان دولتی نگذارند و تنها پس از سخنرانی قاطعانه رهبر معظم انقلاب بود که دولت سعودی مجبور شد رویه خود را در مقابل جمهوری اسلامی ایران تغییر داده و همکاری بیشتری با مقام‌های کشورمان به عمل آورد. آیا در چنین شرایطی که جامعه ایرانی از یکسو داغدار کشته‌شدگان مراسم حج است و از سویی دیگر خشمگین از ادبیات سخیف مقام‌های سعودی در قبال این حادثه، سیاست خارجی دولت یازدهم که در 2 سال گذشته نشان داده حتی در مقابل ادبیات توهین‌آمیز مقام‌های سعودی و برخی دیگر از کشورهای عربی نرمش به خرج می‌دهد باز هم راه تعامل را در پیش خواهد گرفت؟ آیا با توجه به تجربه نه‌چندان موفق دیپلماسی منطقه‌ای دولت در 2 سال گذشته وقت آن نرسیده است که جهت‌گیری سیاست خارجی ایران تغییر کرده و به وقت نیاز به جای مدارا با دشمنان منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، سکان سیاست خارجی را کمی هم به سمت اقتدار و ایستادگی بچرخانیم؟!