عبدالباری عطوان*: حدود یک سال پیش، پس از تصرف موصل عراق به دست نیروهای تروریستی داعش و پیشروی این نیروهای تروریستی در سوریه، کنگره آمریکا 500 میلیون دلار در اختیار پنتاگون قرار داد تا آن را صرف آموزش نیروهای شورشی در سوریه کند اما اتفاقات یک ماه اخیر در سوریه و متعاقب آن عملیات نظامی روس‌ها در این کشور، موجب شد واشنگتن دست از این برنامه شکست خورده بردارد و به دنبال راه دیگری برای رسیدن به اهداف خود در سوریه باشد.
ولی عملیات نظامی روسیه علیه تروریست‌ها که به درخواست نظام بشار اسد صورت می‌گیرد، معادله‌های آمریکا و همپیمانانش را درباره سوریه برهم زد. در این میان کاخ سفید که با انتقادهای گسترده‌ای مواجه شده است باید راهکارهایی را برای حفظ خود در سوریه و اقدام علیه نظام این کشور صورت دهد. براساس داده‌های موجود در این زمینه
3 احتمال وجود دارد: احتمال اول اینکه آمریکا با درخواست ترکیه برای ایجاد مناطق پرواز ممنوع در داخل خاک سوریه موافقت کند تا نقطه شروعی برای تحرکات مخالفان مسلح تحت حمایتش باشد هر چند این احتمال مملو از خطرات ناشی از درگیری با هواپیماهای پیشرفته روسی است که ممکن است اجازه ایجاد منطقه ممنوعه پروازی را ندهند. احتمال دوم متوسل شدن واشنگتن به ارسال سلاح‌های مدرن و پیشرفته از جمله موشک‌های ضدهواپیما برای مخالفان سوری به اصطلاح معتدل و ارتش آزاد است که البته دومین خط قرمز روسیه به‌شمار می‌رود، زیرا این موشک‌ها می‌تواند هواپیمای روسی را هدف قرار دهد. احتمال سوم متحد شدن آمریکا با گروه‌های شبه نظامی اسلامی تندرو مانند داعش، جبهه‌النصره و احرارالشام و خط زدن آنها از فهرست تروریسم و تبدیل آنها به شبه‌نظامیانی برای مقابله با روس‌هاست همان‌طور که در سال‌ها قبل در افغانستان انجام داد اما این احتمال حداقل در حال حاضر هم از سوی آمریکا و هم از سوی داعش بعید است. همه این گزینه‌ها و احتمالات مخاطره‌آمیز است، زیرا ممکن است منجر به برخورد نظامی با روسیه و چین شود و به نظر نمی‌رسد دولت باراک اوباما که از عدم برخورد نظامی به عنوان یک اصل اساسی در سیاست خارجی خود تبعیت می‌کند برای چنین گزینه پرهزینه و خطرناکی آمادگی داشته باشد. احتمال نزدیک‌تر به یقین این است که آمریکا به متحدان خود در منطقه و بویژه مثلث عربستان، قطر و ترکیه دستور افزایش حمایت نظامی از مخالفان سوری - و به طور خاص ارتش آزاد - و ارسال سلاح‌های پیشرفته برای آنان را بدهد.
اگر به عقیده آمریکا، عربستان و ترکیه، مداخله نظامی روسیه بحران سوریه را پیچیده‌تر و شانس راه‌حل‌های صلح‌آمیز را کمتر می‌کند، کسانی که از این مداخله حمایت می‌کنند نیز استدلال‌شان این است که مجهز کردن مخالفان مسلح به موشک‌های پیشرفته همان پیامدها یعنی پیچیده شدن بحران و شکست راه‌حل‌های سیاسی را به‌دنبال خواهد داشت. وقتی نیروهای مخالفان سوری که توسط سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (CIA) برای مبارزه با داعش آموزش دیده‌اند به این راحتی به جبهه النصره پیوسته و تجهیزات خود را در اختیار آنان قرار داده‌اند و حتی یک گلوله هم به طرف داعش شلیک نکرده‌اند چه چیزی می‌تواند مانع آن شود که نیروهای ارتش آزاد یا «جیش‌الفتح» همین کار را نکنند و با سلاح‌هایشان به داعش نپیوندند یا مخازن اسلحه‌شان به دست نیروهای داعش نیفتد؟ بارها گفته‌ایم که سیاست دولت آمریکا و متحدان عرب آن در سوریه با تردید و سردرگمی مواجه است به همین دلیل در طول 5 سال گذشته در رسیدن به اهداف خود از جمله سرنگونی دولت سوریه و یا از بین بردن داعش شکست خورده‌اند. مبالغه نیست اگر بگوییم مداخله نظامی روسیه به این سردرگمی دامن زده و یک شوک شدید برای ائتلاف آمریکا و متحدان عربش ایجاد کرده است که ماه‌ها و حتی سال‌ها زمان لازم است تا از این شوک و پیامدهای آن خارج شوند البته اگر اصلا بتوانند از این شوک خارج شوند.
*تحلیلگر برجسته مسائل منطقه‌ای