گروه سیاسی: ماجرای تلاش آمریکا برای سوءاستفاده از برجام در جهت تحقق اهداف غیرهسته‌ای، یکی از واقعیاتی است که مقامات این کشور بارها درباره آن اظهارنظر کرده‌اند. در این میان از همان ابتدا گفته شد موضوع تحولات منطقه‌ای بویژه موضوع سوریه در کانون توجهات آمریکا قرار دارد. به گزارش «وطن امروز»، البته صریح‌ترین اظهارنظر درباره ارتباط توافق هسته‌ای و موضوع سوریه را دیوید کامرون، نخست‌وزیر انگلیس مطرح کرد. کامرون اوایل مهرماه امسال گفت: امیدوارم توافق هسته‌ای با ایران به راه‌حلی سیاسی برای بحران کنونی سوریه منجر شود. البته در کنار این اظهارنظرهای رسمی مقامات عضو 1+5، اخبار غیررسمی رسانه‌ها و نیز اظهارات و ارزیابی‌های رسمی محافل غربی بویژه آمریکایی‌ها به صراحت از برنامه دقیق آمریکا برای منطقه و سوریه در قبال توافقنامه هسته‌ای با ایران حکایت می‌کرد اما نکته اساسی این بود که براساس اظهارات مطرح شده که البته در اظهارات کامرون نیز آمده بود، توافق هسته‌ای با ایران، منشأ و ملجأ پیگیری موضوع سوریه بود. در واقع آنها مسائل منطقه‌ای و موضوع سوریه را فضای مذاکراتی ایجاد شده با ایران پس از توافق
هسته‌ای می‌دانند.
اما چگونه؟
طرف مقابل در چه قالبی موضوع سوریه را به توافق هسته‌ای وصل کرده تا از همان الگوی مذاکرات هسته‌ای که شاهکار(!) برجام را بر جا نهاد، در موضوعات منطقه و بویژه موضوع سوریه استفاده کند. روز گذشته این موضوع به صورت رسمی و علنی مشخص شد و فایل طراحی شده برای ورود غرب و آمریکا در موضوع سوریه، با الگوی مذاکرات هسته‌ای مشخص شد و آن «نشست مقدماتی کنفرانس امنیتی مونیخ» است. براساس برنامه‌های طرف مقابل، اجلاس امنیتی مونیخ و نشست مقدماتی آن در ایران، محفل رسیدگی به موضوع سوریه با الگوی برجام است! اظهارنظرها و رفتار طرفین در این ماجرا نیز مشخص است. چند نکته درباره این موضوع وجود دارد که این برنامه‌ریزی آنها را تایید می‌کند. نخست آنکه اجلاس امنیتی مونیخ چرا باید یکی از نشست‌های حاشیه‌ای و مقدماتی خود را به موضوع سوریه و آن هم در تهران اختصاص دهد؟ دوم اینکه مواضع طرفین در این ماجرا نشان می‌دهد، محور این نشست، درباره سوریه و تحولات آن است. به گزارش «وطن امروز»، خبرگزاری دویچه‌وله، قبل از حضور اشتاین مایر، وزیر خارجه آلمان در ایران و در آغاز نشست مقدماتی اجلاس امنیتی مونیخ در تهران، دلیل اصلی این سفر را اینگونه روایت کرد: یک سخنگوی وزارت خارجه آلمان، اهداف سفر اشتاین‌مایر را تحرک مناسبات سیاسی دو کشور، چگونگی به جریان انداختن توافق هسته‌ای و مسائل سیاسی و امنیتی منطقه بویژه سوریه عنوان کرد... ایران متحد اصلی سوریه در منطقه است و نقشی کلیدی در بقای اسد ایفا می‌کند. سخنگوی وزارت خارجه آلمان تاکید کرده نقش‌آفرینی ایران در اوضاع سوریه، در دستور کار مذاکرات اشتاین‌مایر قرار دارد. خبرگزاری رویترز هم دلیل سفر اشتاین مایر به ایران را موضوع سوریه دانسته است. رویترز در همین راستا نوشت: اشتاین مایر در سفر خود می‌خواهد با ایران و عربستان، دو بازیگر عمده مناقشه سوریه، درباره بحران سوریه گفت‌وگو کند. در گزارش رویترز آمده یافتن هر گونه راه‌حلی برای سوریه بدون در نظر گرفتن نقش ایران و عربستان در منطقه، ناممکن خواهد بود. ایران و عربستان به طور سنتی، نقش‌های مخالف یکدیگر را ایفا میکنند و هر یک نمایندگی گروه‌های شیعی یا سنی را برعهده می‌گیرند. ایران و عربستان در مناقشه یمن نیز به جنگ نیابتی علیه یکدیگر متهم می‌شوند. رویترز نوشت: اشتاین مایر می‌خواهد در سفر به تهران و ریاض، دو کشور را به گفت‌وگو با هم ترغیب کند، هر چند میانه دو کشور در حال حاضر به دلیل رویدادهای منا بسیار تیره است. بشار اسد با کمک حزب‌الله لبنان، ایران و نیروهای روس به بقای خود ادامه داده است. عربستان اما روی کنار رفتن اسد پافشاری می‌کند. اشتاین مایر گفته است: «برای حل بحران سوریه به رابطه مسالمت‌آمیز بین دو کشور ایران و عربستان نیاز داریم. ما سعی می‌کنیم پلی بین دو کشور برای حل بحران سوریه ایجاد کنیم». این موضوع البته وجوه دیگری نیز داشت به‌گونه‌ای که خبرگزاری‌های غربی روز چهارشنبه از نشستی میان برخی «دیپلمات‌های ارشد ایرانی» با اروپایی‌ها برای یافتن راه‌حلی برای بحران سوریه خبر دادند. فرانک والتر اشتاین مایر، وزیر خارجه آلمان هم در آستانه سفر به تهران و ریاض تاکید کرد تلاش می‌کنیم بین ایران و عربستان درباره بحران سوریه پل بزنیم. اما فرانک اشتاین مایر دیروز در نشست خبری چه گفت؟ در واقع درباره سوریه چه گفت؟ براساس گزارشی که پورتال وزارت خارجه منتشر کرده است، وزیر خارجه آلمان درباره موضوع سوریه گفت که موضع آلمان و دولت ایران در قبال راهکار حل بحران سوریه مشترک است! اشتاین مایر در این‌باره گفت: موضع ما در این راستا با ایران نزدیک است و دو طرف علاقه دارند اتفاقات سوریه را به پایان برسانند. وی در ادامه البته سرکوب داعش را همزمان با موضوع یک تحول سیاسی مشروط کرد و با تاکید بر اینکه آلمان علاقه دارد سوریه کشور مستقل بماند، گفت: در این زمینه راهکارهای سیاسی لازم است و در این راستا لازم است واقع‌بینانه جلو برویم و علاوه بر حرکت خشونت‌آمیز علیه داعش باید برای ثبات در سوریه تلاش کرد. این مقام آلمانی اضافه کرد: ما در سوریه با یک نتیجه خیلی فاصله داریم اما باید کاری کنیم به نتیجه برسیم. او درباره نقش ایران برای حل بحران سوریه و جلوگیری از تشدید حرکت آوارگان به اروپا اظهار داشت: درخواست ما این است ایران از نفوذ خود در منطقه برای این نقش استفاده کند و تاثیرگذاری‌های لازم را داشته باشد. مایر با تاکید بر اینکه باید گام‌هایی برای کاهش بحران در منطقه برداشته شود، اضافه کرد: باید تمام جوامع جهان را بسیج کنیم تا به سوریه کمک‌های انساندوستانه داشته باشند. این نخستین گام‌هایی است که می‌توان برداشت. وی اظهار امیدواری کرد ایران در این راستا نقش سازنده‌ای ایفا کند. این اخبار نشان می‌دهد طرف مقابل به دنبال پیگیری موضوع سوریه در قالب کنفرانس امنیتی مونیخ است که بزودی در مونیخ آلمان برگزار می‌شود.
برد– برد این‌بار در سوریه
اظهارات جواد ظریف درباره این موضوع نیز قابل تامل است. او دیروز در نشست خبری با اشتاین مایر گفت آنها به دنبال برد– برد در ماجرای سوریه هستند! اصطلاحی که برای اولین بار توسط حسن روحانی درباره مذاکرات هسته‌ای مطرح شد و به کار بردن آن درباره سوریه می‌تواند به معنای تداوم همان الگو در قبال سوریه باشد! در حالی که با تلاش ایران، اوضاع جریان مقاومت در سوریه بهبود یافت و به‌رغم تلاش آمریکا، غرب و مرتجعان منطقه، اسد در قدرت باقی ماند و اکنون با حضور روسیه در این بحران، روند مسائل به سمت پیروزی جریان مقاومت در حرکت است، جواد ظریف بر تمرکز بر راهکار سیاسی در موضوع سوریه تاکید کرد تا این بار نیز در آستانه فتح قله سوریه، باز مذاکرات پای میز‌ها شروع شود. ظریف با تاکید بر استفاده از راهکار سیاسی درباره سوریه گفت: متاسفانه اصراری که روی برخی افراد در چند سال گذشته شکل گرفته مبنی بر اینکه ضرورت دارد برخی افراد در روند سیاسی سوریه حضور نداشته باشند، باعث شد به نتیجه نرسیم. ظریف تاکید کرد: ما اعتقاد داریم باید به شکل‌گیری ضوابط و هنجارها و نهادهای حکومتی در سوریه کمک کنیم و اجازه دهیم مردم سوریه خودشان درباره افراد تصمیم بگیرند، در این صورت می‌توانیم به جنگ و درگیری در سوریه خاتمه دهیم. وی ادامه داد: ما آماده‌ایم برای راه‌حل سیاسی با همه کشورها همکاری کنیم و ریاست‌جمهوری هم در نیویورک اعلام کردند جمهوری اسلامی ایران برای پیدا کردن راه‌حل سیاسی در سوریه آماده همکاری با همه کشورهای همسایه و موثر است و این امکانی است که پیشنهاد می‌کنم از آن استفاده کامل و مطلوب صورت گیرد. اما اظهارات ویژه ظریف درباره بحران سوریه در نشست مقدماتی اجلاس امنیتی مونیخ مطرح شد. او برد– برد را در همین نشست گفت. ظریف با بیان اینکه همه باید از خودشان برای حل بحران سوریه انعطاف به خرج دهند، گفت: موضوع سوریه باید بازتعریف شود و ایران آماده است یک بازی برد– برد را برای حل بحران سوریه در پیش گیرد. اظهارات عجیب و خطرناک جواد ظریف در ادامه بیشتر جلوه کرد. او در شرایطی که با ائتلاف جدید جبهه مقاومت و با حضور روسیه، ائتلاف ظاهری آمریکایی‌ها علیه داعش رسوا شد و در آمریکا زمزمه‌هایی مبنی بر پذیرش ابقای اسد شنیده می‌شود، در اظهارنظری تعجب‌برانگیز گفت درباره سوریه باید اوضاع به‌گونه‌ای حل شود که تنها یک طرف سود نبرد! و او اینگونه مدل مذاکرات هسته‌ای یعنی «برد– برد» را برای موضوع سوریه تشریح کرد: ما آماده‌ایم برای حل بحران سوریه همکاری کنیم به شرطی که به‌گونه‌ای نگاه نکنیم که تنها خودمان سود ببریم، باید توازن وجود داشته باشد. برخی کشورها فکر میکنند از بهار عربی و دیگر تحولات می‌توانند سود ببرند و توازن را به نفع خودشان رقم بزنند اما ما وضعیت باخت- باخت را در پی این تفکرات می‌بینیم. کسانی که در پی بی‌ثباتی دیگر کشورها بوده‌اند، آسیب دیدند. ما در سوریه به ثبات نیاز داریم و باید قبول کنیم راه‌حل نظامی فایده‌ای ندارد و پیروزی‌های نظامی تبعاتی دارد، باید پیروزی‌های سیاسی داشته باشیم، زیرا در این صورت هر دو طرف فکر میکنند پیروز هستند.
حمله به ائتلاف علیه داعش!
حسین علوی: براساس مشاهدات موجود برنامه غرب و آمریکا برای حل موضوع سوریه، طرح این ماجرا در قالب اجلاس امنیتی مونیخ و با الگوی برجام و در واقع با مدل مذاکرات هسته‌ای است و پالس‌های موافق وزیر خارجه دولت روحانی نیز شاید همین باشد. البته این مدل گویا به عنوان یک مدل برند برای آمریکا و غرب نیز تبدیل شده است. به گونه‌ای که در دیدار اخیر رئیس‌جمهور کره‌جنوبی با همتای آمریکایی خود برخی منابع از طرح مدل برجام برای حل مشکل کره‌شمالی سخن به میان آورده‌اند. این موضوع نشان می‌دهد، برجام یک نسخه مطلوب آمریکایی‌ها برای عرضه و تجویز در موضوعات مختلف است. در واقع آنها در مسائل چالش برانگیز، با توجه به واقعیتی که در مذاکرات هسته‌ای با ایران گذشت؛ به دنبال برجامیزه کردن آن چالش هستند. اکنون آنها می‌خواهند با استفاده از این الگو و فضای مذاکرات هسته‌ای با ایران، به موضوع سوریه ورود کنند.
چند نکته درباره این ماجرا وجود دارد:
آمریکا در سوریه شکست خورده است. ناتوانی اوباما در همراه کردن قدرت‌های جهانی برای حمله نظامی به حکومت بشار اسد و همچنین عقب‌نشینی او از موضع حمله یکجانبه نشان داد او در ماجرای سوریه توان هزینه کردن به تنهایی ندارد. ائتلاف آمریکا علیه داعش نیز تنها تلاشی برای پر کردن خلأ آبروریزی آمریکا در سوریه بود که این ائتلاف نیز با حملات واقعی روسیه به داعش رسوا شد. بنابراین آمریکا در موضوع سوریه بشدت در موضع ضعف قرار دارد. به همین دلیل اگر قرار باشد مذاکره‌ای میان ایران و غرب در ماجرای سوریه شکل گیرد؛ مدل آن کاملا با مدل برجام و مذاکرات هسته‌ای متفاوت است. برخلاف آنچه آمریکایی‌ها درباره شرایط مذاکرات هسته‌ای مدعی بودند و همواره تکرار می‌کردند تحریم‌ها ایران را پشت میز مذاکره می‌آورد، اکنون شرایط مذاکراتی ایران و آمریکا درباره سوریه دقیقا بر عکس آن چیزی است که آمریکایی‌ها درباره وضعیت هسته‌ای و تحریم‌ها مدعی بودند! ایران اکنون دست برتر را در موضوع سوریه دارد. ائتلاف چهارگانه ایران، سوریه، عراق و روسیه علیه داعش در واقع تنها عامل تعیین‌کننده واقعی درباره موضوع تروریسم و داعش است. ابتکار عمل در دست ایران است و اکنون جمهوری اسلامی ایران است که با تدبیر این ائتلاف، می‌تواند تصمیم‌گیرنده باشد! نقش تصمیم‌گیرنده درباره سوریه در اختیار ایران است و مذاکرات باید با به‌رسمیت شناخته شدن جایگاه ایران صورت گیرد. آمریکایی‌ها و طرف غربی نیز دقیقا با توجه به شرایط فعلی دست به دامان دیپلماسی شده‌اند. آنها تلاش میکنند با استفاده از قالب مذاکرات هسته‌ای و برجام، ضعف خود را در صحنه عملی و واقعی تحولات سوریه بپوشانند! اجلاس امنیتی مونیخ محل مناسبی است تا آنها با مذاکره با ظریف، به بازیابی توان خود در قبال بحران سوریه بپردازند! بنابراین کاربرد دیپلماسی که جواد ظریف بر آن بسیار تاکید دارد، در شرایط فعلی برای آمریکایی‌ها بازیابی توان به هدر رفته آنها در صحنه تحولات میدانی در سوریه است. واقعیت این است که در واقعیت و در میدان عمل، ابتکار عمل در دستان ایران است. آلمان تاکنون چه نقشی در تحولات سوریه ایفا کرده که با پذیرش اجلاس امنیتی مونیخ به عنوان ملجا موضوع سوریه، باید او را به عنوان یک بازیگر میدانی در حل بحران سوریه پذیرفت؟! بنابراین این نکته مهم در دستگاه دیپلماسی باید مورد توجه قرار گیرد که هم قالب و هم الگوی مذاکره درباره سوریه فرسنگ‌ها با موضوع مذاکرات هسته‌ای متفاوت است. جواد ظریف این را باید بداند که تلاش برای نقش‌آفرینی در موضوع سوریه تنها می‌تواند در این قاعده موفق باشد! ضمن اینکه این بدیهی است که پل مورد نظر آلمان برای بهبود مناسبات ایران و عربستان در واقع برای تضعیف ائتلاف چهارگانه ایران، روسیه، سوریه وعراق علیه داعش دنبال می‌شود.