نزدیک به 150سال از آنچه در دنیا بهعنوان مترو مطرح میشود گذشته است اما در ایران به دلیل نگرش متفاوت دولتها مترو با کندی رشد همراه بوده و همواره حملونقل عمومی قربانی بازیهای سیاسی و کشمکش دولتها شده است. پیش از این نگاه فانتزی به مقوله مترو ترمزی برای شتابگیری از روند توسعه آن بود و اکنون بدهیهای تلانبار شده دولت اصلیترین گردنه این مسیر پرپیچ خم به حساب میآید. سیدجعفر تشکریهاشمی معاونت حملونقل و ترافیک شهرداری تهران با نگارش یادداشتی که در اختیار روزنامه «وطن امروز» قرار داده 4 بخش عمده بدهیهای دولت به شهرداری را تشریح کرده است.
***
در شرایط فعلی شاید نگاه فانتزی به مترو از بین رفته باشد اما به طور حتم در ذهن تصمیمگیرندگان، مقوله مترو همچنان بهعنوان اولویت مطرح نیست. زمانی که مجلس برای تهران به اندازه ساخت 5/1 کیلومتر مترو بودجه مصوب میکند و دولت تنها مبلغی به اندازه ساخت 500 متر مترو را پرداخت میکند نشاندهنده این است که هنوز این باور درباره مترو به وجود نیامده است. در نتیجه این طرز تفکر بار سنگین حملونقل عمومی بر دوش مردم و شهرداری تحمیل خواهد شد. هرچند اوضاع نا بسامان اقتصادی دولت قابل درک است اما به نظر میرسد همدلی و همزبانی در این مسیر میتواند راهگشا باشد. درحال حاضر علاوه بر بودجه سنواتی که شهرداری از دولت طلبکار است برخی منابع مانند سهم حملونقل عمومی از جرایم راهنمایی و رانندگی در خزانه بلوکه شده و به جریان توسعه مترو تزریق نمیشود. براساس مصوبات قانونی سهم شهرداری از جرایم راهنمایی و رانندگی انباشته شده در خزانه 310میلیارد تومان است که تاکنون دولت 20میلیارد تومان یعنی در حدود 7درصد مطالبات را پرداخت کرده است. همچنین براساس قانون توسعه حملونقل عمومی و مدیریت مصرف سوخت سهم شهرداری تهران از این بودجه به یکهزار و 300میلیارد تومان میرسد که هیچگاه این قانون حتی برای یک بار هم به درستی اجرا نشده است. بدقولی دیگر دولت در حوزه یارانهها اتفاق افتاد. براساس مصوبات وزارت کشور دولت باید حداقل یکسوم هزینه بلیت مترو را پرداخت کند در حالی که تاکنون کمتر از 10درصد این مبلغ را پرداخت کرده است. علاوه بر این مصوب شد که از محل درآمدهای ناشی از هدفمندی یارانهها به حملونقل عمومی کمک شود اما متاسفانه تاکنون این اتفاق هم نیفتاده است و شهرداریها و مردم باهم هزینه هدفمندسازی را هم پرداخت کردهاند. دشواری ساخت و تکمیل مترو به صورت یک تنه زمانی نمایان میشود که هزینههای ساخت آن را در کنار نبود همدلی و همزبانی دولت در این مسیر در نظر بگیریم. در شرایط فعلی ساخت هر کیلومتر مترو به 135میلیارد تومان بودجه نیاز دارد بنابراین اگر قرار باشد سالی 20کیلومتر مترو بسازیم باید 2 هزار و 700میلیارد تومان بودجه در اختیار داشته باشیم که نیمی از آن سهم دولت است اما زمانی که این سهم به 90 میلیارد تومان تنزل پیدا میکند میتوان درک کرد که تکمیل مترو به تنهایی تا چه اندازه دشوار است.