درآمدهای نفتی تروریست‌ها
و سکوت ائتلاف آمریکایی
داعش عضو اوپک عربی می‌شود؟
عبدالباری عطوان*:  روزنامه فایننشال‌تایمز انگلیس که اعلام کرده بود درآمد سالانه گروه تروریستی داعش از فروش نفت به 500 میلیون دلار می‌رسد اما طبق آمارهای غیررسمی، رقم واقعی دست‌کم 2 برابر این مبلغ است، چرا که داعش اکنون کنترل بیش از 13 چاه نفت در منطقه دیرالزور واقع در شرق سوریه و نیز بزرگ‌ترین پالایشگاه گاز در نزدیکی رقه را در دست دارد،‌ نوشت: این گروه علاوه بر در اختیار داشتن بخش برق، تعدادی از پالایشگاه‌های تولید بنزین و مازوت را در دست دارد که تولیدات آن را به کشورهای همسایه از جمله اقلیم کردستان عراق، ترکیه و دیگر مناطق عراق می‌فروشد. علاوه بر اینها داعش درآمدهای دیگری نیز دارد که از جمله آنها می‌توان به در‌آمدهای مالیاتی، درآمد حاصل از فروش آثار باستانی و مبالغی که در ازای آزادی اشخاص ربوده شده خارجی دریافت می‌کند، اشاره کرد. در کنار همه اینها داعش یک منبع درآمد پنهان نیز دارد. این گروه تروریستی از سوی برخی چهر‌ه‌های حامی خود در کشورهای عرب حوزه خلیج‌فارس، عراق و دیگر کشورها میلیون‌ها دلار به صورت غیرمستقیم دریافت می‌کند. سوالی که اکنون به ذهن می‌رسد آن است که چرا جنگنده‌های آمریکایی که شبانه‌روز عملیات‌هایی علیه پایگاه‌های داعش انجام می‌دهند و حتی حرکت مورچه‌ها را رصد می‌کنند تاکنون این چاه‌های نفتی یا تانکرهای حامل فرآورده‌های نفتی داعش را هدف قرار نداده‌اند؟ در حالی که برخی منابع تاکید می‌کنند تعدادی از این چاه‌ها هدف حمله جنگنده‌های کشورهای عربی قرار گرفته‌اند اما ائتلاف ضد داعش همواره مدعی است به دلیل نگرانی از کشته شدن مهندسان، کارگران و شهروندانی که در این حوزه‌های نفتی و پالایشگاه‌ها مشغول به کار هستند، این مناطق را بمباران نمی‌کند. ائتلاف آمریکایی ضدداعش- همانند برخوردش با القاعده- در بسیاری از موارد برای حمله علیه پایگاه‌های داعش و خشکاندن منابع مالی این گروه تروریستی به راه‌حل‌های اقتصادی توجه دارد. از جمله این موارد می‌توان به گسیل حجم زیادی از تولیدات نفتی ارزان به بازارهای منطقه بویژه شمال عراق با هدف کاهش درآمدهای نفتی داعش اشاره کرد البته این راه‌حل به دلیل تاثیرگذاری محدود آن بسیار ساده و ابتدایی به نظر می‌رسد. کنترل داعش بر شهر بیجی که دربردارنده بزرگ‌ترین پالایشگاه نفتی عراق است و حدود 60 درصد نیازهای سوخت عراق را تامین می‌کند درآمد بسیار زیادی برای داعش داشته و این مساله دلیل بسیج نیروهای عراقی با حمایت آمریکا با هدف باز‌پس‌گیری شهر و پالایشگاه‌های آن را روشن می‌کند.
اگر فرض کنیم درآمد سالانه داعش از نفت حدود نیم میلیارد دلار باشد این مبلغ بسیار زیاد است، چرا که داعش نه کاخ‌هایی مجلل و نه مقرهای باشکوهی مانند برخی کشورهای همسایه خود دارد بلکه رهبران این گروه برای فرار از بمباران‌های جنگنده‌های ائتلاف، همواره در مخفیگاه‌ها به سر می‌برند. با توجه به اینکه فرآورده‌های نفتی داعش از 60 هزار بشکه در روز فراتر نمی‌رود، این حجم نیز در پالایشگاه‌های قدیمی و ابتدایی این گروه تروریستی تصفیه می‌شود که از نظر ما این تعداد بشکه نمی‌تواند داعش را برای پیوستن به سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) آماده کند اما می‌تواند زمینه پیوستن داعش را به سازمان کشورهای عربی صادرکننده نفت (اوآپک) که شرایط آسان‌تری دارد، فراهم کند. این هم در صورتی است که رهبران داعش با این اقدام موافقت کنند. با این حال هیچ کس نمی‌داند در آینده چه اتفاقی رخ خواهد داد. بیشتر حوزه‌های نفتی شمال عراق در منطقه کرکوک واقع هستند که تنها چند کیلومتر با شهر موصل فاصله دارد و با وخامت اوضاع اقلیم کردستان عراق و آغاز درگیری‌ها میان 2 قطب قدیمی آن یعنی قبیله‌های بارزانی و طالبانی، احتمال تصرف آن توسط داعش افزایش یافته است.  اگر بگوییم که داعش با تمام وحشی‌گری‌ها و خونریزی‌هایش و بمباران مستمر طرف‌های منطقه‌ای و بین‌المللی از ثبات امنیتی و اقتصادی بیشتری در مقایسه با کشورهای همسایه برخوردار است، مبالغه نکرده‌ایم و این مساله می‌تواند کاهش میزان درخواست مهاجرت اعضای این گروه را در مقایسه با اتباع عراقی و سوری آن روشن کند.
*تحلیلگر برجسته مسائل منطقه‌ای