گروه سیاسی: نامه رهبر معظم انقلاب به رئیس‌جمهور و صدور مجوز اجرای برجام با الزامات مشخص، به وضوح نشان داد دیدگاه عالی‌ترین جایگاه در نظام جمهوری اسلامی ایران نسبت به برجام چیست و در ادامه چه خطوط و الزاماتی را برای اجرای این سند بین‌المللی ابلاغ کرده است.
به گزارش «وطن امروز»، نامه آیت‌الله العظمی، سیدعلی خامنه‌ای به حسن روحانی نشان داد ایشان معتقدند خطوط قرمز اصولی نظام در مذاکرات هسته‌ای باید در مرحله اجرا رعایت شود! در واقع تاکید رهبر انقلاب بر خطوط قرمزی که پیش‌تر بارها بر رعایت آن توسط تیم حسن روحانی در مذاکرات تاکید شده بود، نشان می‌دهد هدف اصلی نظام و مردم از مذاکرات محقق نشده و ایشان نسبت به محتوای برجام دغدغه‌های مهمی دارند و مجوز اجرای برجام را به شرط تحقق این خطوط قرمز صادر کرده‌اند. در این میان موضوع «لغو تحریم‌ها» به‌عنوان هدف اصلی مذاکرات هسته‌ای و مطالبه حداکثری مردم به صورت ویژه مورد توجه قرار گرفته است. این اشاره و توجه رهبر انقلاب در واقع نگرانی‌ها نسبت به ضعف‌های برجام در حوزه لغو تحریم‌ها را تایید کرد. رهبر انقلاب در نامه خود در بند اول الزامات و نکاتی که باید در طول دوره اجرای برجام رعایت شود، مرقوم داشته‌اند: «از آنجا که پذیرش مذاکرات از سوی ایران اساساً با هدف لغو تحریم‌های ظالمانه‌ اقتصادی و مالی صورت گرفته است و اجرایی شدن آن در برجام به بعد از اقدام‌های ایران موکول شده، لازم است تضمین‌های قوی و کافی برای جلوگیری از تخلف طرف‌های مقابل، تدارک شود که از جمله‌ آن اعلام کتبی رئیس‌جمهور آمریکا و اتحادیه‌ اروپایی مبنی بر لغو تحریم‌هاست. در اعلام اتحادیه‌ اروپایی و رئیس‌جمهور آمریکا، باید تصریح شود که این تحریم‌ها به کلی برداشته شده است. هرگونه اظهاری مبنی بر اینکه ساختار تحریم‌ها باقی خواهد ماند، به‌منزله‌ نقض برجام است». رهبر انقلاب «لغو همه تحریم‌ها» را که مطالبه اصلی مردم و هدف مهم مذاکرات بود به‌عنوان اولین شرط اجرای برجام  مورد تصریح قرار دادند. در واقع این مطالبه جدیدی نیست بلکه از همان ابتدای مذاکرات هسته‌ای رهبر انقلاب بارها لغو همه تحریم‌ها را به‌عنوان شرط یک توافق خوب عنوان کردند. این موضع رهبری منطبق بر خواسته مردم نیز بوده است. با این حال متاسفانه در برجام چنین خواسته و خط قرمزی رعایت نشد. براساس آنچه جواد ظریف و معاون دم‌دست او یعنی عباس عراقچی در وین به بار آورده‌اند؛ تحریم‌های اساسی علیه ایران یعنی تحریم‌های بانکی و نفتی «متوقف» یا «تعلیق» می‌شوند! براساس همین واقعیت موجود در  برجام، آمریکایی‌ها بارها اعلام کرده‌اند که در برجام، ساختار تحریم‌ها علیه ایران «حفظ» شده است!  البته رهبر معظم انقلاب در نامه تاریخی خود به حسن روحانی به همین موضوع نیز اشاره کرده‌اند! ایشان در ادامه ضرورت تحقق مطالبه مردم مبنی بر لغو همه تحریم‌ها، در همان بند اول تصریح کردند که هرگونه اظهارنظر طرف مقابل درباره حفظ ساختار تحریم‌ها به منزله «نقض» برجام است! بر همین اساس در همین بند نخست، کاملا مشخص است که آیت‌الله العظمی خامنه‌ای، در موضوع مهم مذاکرات یعنی لغو تحریم‌ها، برجام را یک سند ناقص و مورد انتقاد می‌دانند! به همین دلیل ایشان هم به نقیصه محقق نشدن مطالبه مردم از مذاکرات اشاره کردند و هم با هشداری که درباره ساختار تحریم‌ها دادند، تلاش کرده‌اند با این هشدار، شانس تحقق آنچه حسن روحانی و تیم مذاکره‌کننده‌اش نتوانستند در مذاکرات به آن دست یابند را افزایش دهند! در واقع رهبر انقلاب با توجه به موضوع برچیده شدن تحریم‌ها تلاش کردند تمرکز و توجه طرف مقابل بر «ساختار تحریم‌ها» را مورد هدف قرار داده و ماهیت برداشته شدن تحریم‌ها را به سود منافع ملی تعریف کنند!  تاکید ایشان مبنی بر نقض برجام در صورت تصویب هرگونه تحریمی به بهانه حقوق بشر و تروریسم، نیز در همین راستا صورت گرفته و در واقع تلاشی است برای پوشاندن حفره‌هایی که به دلیل ضعف تیم مذاکره‌کننده در متن برجام گنجانده شده است! این هشدار رهبر انقلاب نشان داد به دلیل ضعف‌های خسارت‌بار برجام به خصوص در حوزه لغو تحریم‌ها،  این بار عالی‌ترین مقام جمهوری اسلامی ایران در صدد پوشاندن حفره‌های برجام است. اما نکته تاسف‌آور در این میان، رفتار دولت در قبال نامه رهبر انقلاب بویژه درباره همین موضوع مهم لغو تحریم‌هاست! به‌رغم آنکه انتظار می‌رفت دولت نیز با حمایت از هشدار‌های رهبر انقلاب درباره برجام، فشار جمهوری اسلامی ایران برای پر کردن خلأهای موجود در این سند خسارت‌بار را مضاعف کند اما در کمال حیرت افکار عمومی، حسن روحانی در نامه‌ای به رهبر انقلاب، به گونه‌ای موضع گرفت که گویی برجام همه تحریم‌ها را لغو کرده و اساسا جای هیچ نگرانی نیست!  در بند 4 نامه حسن روحانی به رهبر انقلاب آمده است: «تحریم‌های ظالمانه اقتصادی، تجاری و مالی بین‌المللی و یا یکجانبه‌ای که توسط شورای امنیت، اتحادیه اروپایی و آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران برقرار شده بود، رفع شدند. ساختار تحریم‌ها و فضای روانی جهانی که هرگونه تعامل اقتصادی با جمهوری اسلامی ایران را پرهزینه و در برخی موارد غیرممکن کرده و بار گران و طاقت‌فرسایی بر دوش اقتصاد کشور و معیشت مردم تحمیل کرده بود، از هم پاشید. در تاریخ 26 مهرماه 1394 یعنی روز تصویب، رئیس‌جمهور آمریکا و شورای وزیران اتحادیه اروپایی به‌صورت کتبی و رسمی برچیده شدن تمامی تحریم‌های اقتصادی و مالی ظالمانه و غیرقانونی خود را در چارچوب تعهداتشان در برجام اعلام کرده و آن ‌را به‌عنوان سند قانونی در روزنامه‌های رسمی خود منتشر کردند». این بخش از نامه حسن روحانی یادآور همان نامه معروف او به رهبر انقلاب پس از توافق ژنو است که در افکار عمومی ایران به ماجرای «آنچه مرقوم داشته‌اید» معروف شد! نامه‌ای که روحانی در آن مدعی شد توافق ژنو حق غنی‌سازی ایران را به رسمیت شناخته است! ادعایی که در متن توافق ژنو موجود نبود حتی عباس عراقچی را نیز وادار کرد اشتباه رئیس‌جمهور در نامه به رهبر انقلاب را تایید کند. اکنون نیز این بند از نامه روحانی به رهبر انقلاب درباره وضعیت تحریم‌ها در برجام، قابل تامل است. حداقل 2 نکته کلی درباره این نامه آقای روحانی مطرح است:
1- این بخش از اظهارات آقای روحانی درباره وضعیت تحریم‌ها در برجام، محتوای نامه رهبر انقلاب به او درباره وضعیت این تحریم‌ها در مرحله اجرای برجام را تقویت نمی‌کند! یعنی در حالی که در نامه رهبر انقلاب لغو تحریم‌ها همچنان یک مطالبه محقق نشده است اما در نامه حسن روحانی ماجرا تمام شده است!
2- متن برجام به صورت واضح و آشکار نشان می‌داد خبری از لغو تحریم‌ها نیست! حتی در بیانیه‌های اوباما و نیز اتحادیه اروپایی برای اجرای برجام نیز «لغو همه تحریم‌ها» رد شده است! ماه‌ها بررسی‌های دقیق و کارشناسی در ایران نیز نشان داده است موضوع لغو تحریم‌ها در برجام محقق نشده است و برجام سندی فاقد لغو تحریم‌هاست!
بنابراین، این بخش از نامه آقای روحانی نشان می‌دهد ماجرای اختلاف در موضوع عدم تحقق مطالبه اصلی مذاکرات، در مرحله اجرای برجام نیز وجود دارد.
آرزوهای عراقچی!
در حالی که انتظار می‌رفت دولت حداقل در مرحله اجرا، نسبت به حمایت و فشار رهبر انقلاب برای استفاده حداکثری از برداشته شدن تحریم‌ها و بسته شدن دست طرف مقابل برای شیطنت‌های احتمالی، همراهی نشان دهد اما این بخش از نامه حسن روحانی به رهبر انقلاب و تلقی لغو تحریم‌ها در برجام خود مانعی بر سر این فشار خواهد شد! این رویه البته تنها در نامه حسن روحانی به رهبر انقلاب مشاهده نشد بلکه نسبت به جایگاه حسن روحانی، مقامات پایین‌تر نیز همین رویه را دنبال کردند! عباس عراقچی که به اعتقاد برخی کارشناسان «خیلی حرفه‌ای راستش را نمی‌گوید» هم پس از نامه رهبر انقلاب مدعی شد براساس برجام به جز تحریم‌های کنگره که متوقف می‌شود، سایر تحریم‌ها نیز لغو خواهد شد! او چهارشنبه‌شب در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری گفت: در عمل، تحریم‌های اقتصادی و مالی باید لغو و تحریم‌های کنگره نیز باید متوقف شود. این تحریم‌ها باید رسمی و کتبی لغو شود سپس ایران فعالیت‌های مربوط به خود را انجام دهد. عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای گفت: آنچه یکشنبه گذشته به‌عنوان روز تصویب اتفاق افتاد این بود که شورای وزیران اتحادیه اروپایی در 3 مصوبه تمام تحریم‌های اقتصادی و مالی علیه ایران را لغو کرد و قانون این امر تصویب و این 3 مصوبه در روزنامه رسمی اتحادیه اروپایی ثبت شده است.  عراقچی تصریح کرد: رئیس‌جمهوری آمریکا نیز قرار بود دستورات اجرایی را امضا کند که این اتفاق افتاد و تا اینجا طرف مقابل به تعهدات خود عمل کرده است.  وی با بیان اینکه ساختار تحریم‌های اروپا لغو می‌شود، افزود: دستورات رئیس‌جمهور آمریکا نیز ثبت شده و در حال بررسی مسائل حقوقی این امر هستیم.  

معاون وزیر امور خارجه افزود: مطالبه ما که در برجام درج شده این است که شورای اتحادیه اروپایی باید مصوبه و دستور رئیس‌جمهور آمریکا نیز باید امضا داشته باشد که این اتفاقات رخ داده است البته حقوقدانان ما در حال بررسی هستند که این دو سند براساس خواسته ما باشد.
این اظهارنظر عراقچی البته یک روز بعد در همان برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری با واکنش علیرضا زاکانی مواجه شد. زاکانی که به خاطر حضورش در کمیسیون بررسی برجام اطلاعات کافی درباره برجام دارد، درباره این اظهارات آقای عراقچی مبنی بر اینکه براساس متن برجام همه تحریم‌های اقتصادی لغو و تحریم‌های کنگره آمریکا متوقف می‌شوند، افزود: این اظهارات شاید بیشتر شبیه آرزو است تا یک برخورد کارشناسانه. وی افزود: ما باید موضوع را کارشناسی و حقوقی بررسی کنیم و با این اقدام مانع از برخورد سیاسی احساسی و هیجانی شویم.
زاکانی ادامه داد: ما حق نداریم مطالبی را بیان کنیم که خلاف آن چیزی باشد که در سند برجام آمده است یا برای آیندگان تصمیمی بگیریم که مبنای نادرستی داشته باشد. وی گفت: فصل‌الخطابی که مقام معظم رهبری فرمودند باید نقطه پایانی در همه گمانه‌زنی‌ها یا بر همه خوش‌باوری‌ها و بدبینی‌های افراطی باشد.
نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی افزود: سند برجام ۲۰۰ سال تجربه غرب را در حوزه حقوقی پشت سر خود دارد و سند تو در تو و خیلی لایه به لایه تنظیم شده است. زاکانی ادامه داد: لذا در ابتدا که با آن مواجه می‌شویم همین برداشت‌ها وجود دارد که تحریم‌ها برداشته می‌شود اما با دقت در ترتیبات و متن این تحریم‌ها مشخص می‌شود که این تحریم‌ها چند دسته‌اند.  زاکانی گفت: یعنی یک دسته تحریم نداریم و اگر کارشناسانه صحبت شود برداشتن تحریم‌ها یک آرزو است و عملی نخواهد بود اما اگر احساسی صحبت کنیم می‌گوییم همه تحریم‌ها برداشته می‌شود. وی افزود: یکسری تحریم‌ها، تحریم‌های شورای امنیت است، یکسری نیز تحریم‌های آمریکاست که تحریم‌های اولیه و ثانویه دارد.  رئیس کمیسیون ویژه برجام در مجلس شورای اسلامی اضافه کرد: یکسری از تحریم‌های آمریکا نیز دستورات خود رئیس‌جمهور است و یکسری از آنها تحریم‌های ایالات متحده آمریکا یا تحریم‌های کنگره است.  زاکانی گفت: ضمن اینکه اتحادیه اروپایی نیز تحریم‌هایی را جداگانه علیه ایران وضع کرده است. وی افزود: وقتی می‌گوییم تحریم‌ها لغو می‌شوند باید ساختارش نیز برچیده شود بنابراین ۶ قطعنامه‌ای که شورای امنیت صادر کرد و ما به ازای آن تحریم شدیم این عناوین لغو شدند اما وقتی به ماده ۱۲ قطعنامه مراجعه می‌شود به‌عنوان یک عامل فشار و پتانسیل بالقوه تحریم‌ها را حفظ کرده است لذا لغو نمی‌شوند و دائم آماده بازگشت است.
زاکانی ادامه داد: دستورات رئیس‌جمهور آمریکا درباره تحریم‌ها حذف می‌شوند اما تحریم‌های ایالات متحده که ۱۵ ایالت را شامل می‌شود و اعلام کرده‌اند از این توافق تمکین نخواهند کرد پابرجاست و رئیس‌جمهور آمریکا در این خصوص به وظیفه خود عمل نکرده است. وی گفت: البته درباره کنگره آمریکا، رئیس‌جمهور این کشور نمی‌تواند دستور توقف بدهد که این را در سند نیز پذیرفته‌ایم.
این نماینده مجلس ادامه داد: درباره تحریم‌های اروپا نیز کاری انجام نداده‌اند در حالی که اروپا می‌توانست این کار را انجام دهد اما خیلی سختگیرانه‌تر از آمریکا عمل کرد.  زاکانی افزود: در روز اجرای دستورات نیز بخشی از آیین‌نامه‌های اجرایی لغو می‌شوند و بخشی از قوانین و اجرائیات نیز به انتها موکول می‌شود.  وی گفت: لذا باید گفت به هیچ‌وجه فرمایشات مقام معظم رهبری در این باره تا امروز عملی نشده است.