ناصر شکوری*: بر لوح ازل نگاره‌ای لم‌یزلی‌ست
این لوح ز نور ناب و با خط جلی‌ست
سرمشق نوشته کاتب مکتب عشق
بیت‌الغزل خدا، حسین‌بن‌علی‌ست
عاشورا که می‌گذرد، غمی سنگین بر دل می‌ماند. یاد یار و نگاره‌ای ماندگار...
نسل به نسل و سینه به سینه. شقایق به شقایق و لاله به لاله، این داغ ماندنی‌ است. تا ظهور جان جانان، حضرت صاحب‌الزمان(عج) که عاشقان تیغ انتقام از نیام برکشند و کعبه نور را از سلطه سفیانیان و قدس عشق را از چنگال صهیونیان برهانند.
برای بدرقه کاروان دلداد‌گان راه عاشورا و دریافت معرفت و فهم فرهنگ نینوایی، چند کتاب ارزشمند در این باره را معرفی می‌کنیم.
1-کتاب ابصارالعین فی ‌انصارالحسین(ع)
تالیف: محمدبن طاهرالسماوی /140 صفحه/ [چاپ اول] – 1341 هـ.ق = [1300 هـ.ش]/ ناشر – نجف اشرف
کتاب با سطرهایی در توضیح عنوان آن و شرح احوال حضرت سیدالشهدا(ع) آغاز می‌شود.
پس از نگاهی به وقایع عاشورا، احوالات انصار حضرت از آل ابی‌طالب (بنی‌هاشم) را بیان می‌دارد.
بخش انتهایی کتاب شامل معرفی و شناخت اصحاب بی‌مثال حضرت ابی‌عبدالله الحسین(ع) است.
«کان زهیربن‌القین، رجلاً شریفاً فی قومه. نازلاً فیهم بالکوفه. شجاعاً له فی المغازی مواقف مشهوره... فحج سنه ستین فی اهله. ثم عاد فوافق الحسین(ع) فی الطریق: فهداه‌الله.
2- مقتل الحسین(ع)
تالیف: عبدالرزاق الموسوی المقرم/ مقدمه: محمدحسین المقرم/ 407 صفحه/ [چاپ اول – 1391ق] چاپ پنجم – 1399 هـ.ق =1979 م/ناشر: دارالکتاب الاسلامی – بیروت.
متن کتاب با شرح «نهضه‌الحسین(ع)» آغاز می‌شود و بحث‌هایی چون «آرا فی‌لعن یزید»، «الانبیا مع‌الحسین(ع)»، «آیه‌00‌التهلکه»، «علم الحسین(ع) بالشهاده‌00»....
فصل دوم (حدیث کربلا) با موضوع «یزید بعد معاویه» و هلاکت معاویه آغاز و به «یوم عاشورا» ختم می‌شود.
فصل سوم کتاب «الحسین(ع) یوم عاشورا» است که شامل سخنان و خطبه‌های آن حضرت و یاران ایشان و بیان حوادث روز عاشوراست.
«حوادث بعد الشهاده‌00» فصل آخر کتاب است که وقایع شب یازدهم محرم تا بازگشت کاروان اسیران به مدینه را در بر گرفته است. به علاوه چند صفحه مراثی شاعران در سوگ و ثنای سالار شهیدان(ع).
3- ابوالشهداء الحسین بن علی(ع)
تالیف: عباس محمود العقاد/ 208 صفحه/ چاپ دوم-  م/ ناشر: دارالکتاب العربی- بیروت.
در مقدمه ناشر بر کتاب می‌خوانیم: سیره ابوالشهداء، الحسین بن علی، سیره مجیده افاض کثیر من المؤلفین و الکتاب و الادباء... لم یکن الصراع بین الامام الشهید و یزید بن معاویه صراعا بین رجلین، بل کان صراعا بین خلقین خالدین، صراعا بین الخیر و الشر، بین الکرم و اللؤم...
«طبائع الناس» اولین بخش کتاب است که به شناخت ریشه‌ای دو جبهه حق و باطل می‌پردازد و اشاره می‌کند به گفتار خود در کتاب «عبقریه الامام علی(ع)» که قتال بین علی(ع) و معاویه، نزاع بین دو فرد نبود بلکه نبرد بین امامت دینی و دولت دنیایی بود. نبرد حسین(ع) و یزید نیز ادامه همان جنگ بود، جنگ نور و ظلمت. اغلاط تاریخی کتاب نیز امری است طبیعی که مؤلف کتاب اگرچه طرفدار جبهه حق است و دوستدار آل پیامبر(ص) اما یک شیعه اعتقادی نیست.
4- دیوان الحسین بن علی (ع)
جمعه و رتبه و شرحه: محمد عبدالرحیم/ قدم له الاستاد: حامد الخفاف/ 222 صفحه/ چاپ اول- 1412 ق=1992م/ ناشر دارالمختارات العربیه- دمشق، بیروت/ [طرح روی جلد: عصر عاشورا].
5- سلیمان بن صرد الخزاعی «قائد ثوره التوابین»
تألیف: الدکتور ابراهیم بیضون/ 189 صفحه/ [چاپ اول]- 1394 ق=1974م/ ناشر: دارالتراث الاسلامی- بیروت
اللهم انا قد خرجنا من الدیار و الاموال و فارقنا الاهلین و الاولاد، نرید جهاد  الفاسقین المعلین الذین قتلوا ابن بنت نبیک فتب علینا و ارزقنا الشهاده یا ارحم الراحمین. «ص 5 کتاب»
6- فلسفه عزاداری سیدالشهداء
177 صفحه/ [چاپ اول- 1338]/ ناشر: کتابفروشی محمدی- طهران
مجموعه 8 سخنرانی‌ از مرحوم حسینعلی راشد
- گوینده شهیر سال‌های دور- در محرم سال 1377 هجری قمری در رادیو ایران که به صورت کتاب عرضه شده است.
مقدمه ناشر حاوی نکته اجتماعی مهمی است: احساسات عمیق و بی‌شائبه شیعیان نسبت به وجود مقدس سیدالشهداء(ع) یک سرمایه عظیم معنوی است... ولی بین داشتن یک سرمایه با استفاده کردن و بهره بردن از آن سرمایه، تفاوت از زمین تا آسمان است.
7- بررسی تاریخ عاشورا
42+224 صفحه/ چاپ [اول] -1344/ ناشر: کتابخانه صدوق- طهران
مجموعه سخنرانی‌های مرحوم دکتر محمد ابراهیم آیتی- مورخ عالیقدر- در رادیو ایران. با مقدمه مبسوط مرحوم استاد علی‌اکبر غفاری.
یکی از بهترین کتاب‌ها در موضوع شناخت عاشورا و قیام حضرت سیدالشهدا است.
در توصیف این کتاب از بیانات حضرت علامه شهید، استاد مرتضی مطهری سود می‌بریم: خدا رحمت کند مرحوم آیتی را- یک گوهر گرانبهایی بود و از دست ما رفت- ایشان کتابی دارد به نام «بررسی تاریخ عاشورا»... در میان کتاب‌هایی که به زبان فارسی در این زمینه نوشته شده است، اگر نگوییم بهترین آنهاست قطعا از بهترین آنهاست... از جنبه استناد یعنی از جنبه اینکه مطالبش مستند به تواریخ معتبر است، قطعا بی‌نظیر است. «کتاب گرانقدر حماسه حسینی».
8- درسی که حسین(ع) به انسان‌ها آموخت
نویسنده: [شهید] سید عبدالکریم هاشمی‌نژاد / 464 صفحه/ چاپ نهم – [1353]/ ناشر: انتشارات فراهانی – تهران.
«سال‌ها بود که آرزو داشتم درباره نهضت مقدس حسین(ع) که نه‌تنها یک جنبش اصیل اسلامی بلکه حساس‌ترین فراز تاریخ انسانی است کتابی بنویسم و جوانب گوناگون این واقعه را مورد بررسی قرار دهم... خوشبختانه اکنون به انجام آن موفق گردیدم.
مباحث اصلی این کتاب در 3 بخش نگاشته شده است.
بخش اول – عواملی که ضرورت نهضت حسین(ع) را ایجاب می‌کرد....
بخش دوم – روش و سیاست خاصی که فرزند پیامبر(ص) در آن شرایط دردناک و خفقان‌آور در پیش گرفت.
بخش سوم – نقش حیاتی و بزرگ کاروان اسیران دربه ثمر رساندن نهضت... و در پایان کتاب طرح‌های مفیدی به منظور بهره‌برداری صحیح از نهضت در شرایط حاضر ارائه داده شده [است]. مشهد – 15 رجب 1388 هـ .ق = 19 مهرماه 1347 هـ .ش»
9- مرد مافوق انسان
نویسنده سیدعلی‌اکبر قرشی / 300 صفحه/ چاپ [اول] – 1348/ ناشر: انتشارات دین و دانش – قم.
کتاب پس از فهرست مطالب، با 2 صفحه ذکر منابع و مآخذ [عربی] آغاز می‌شود که نشان‌دهنده روش استنادی نویسنده است و مآخذ ذکر نشده نیز در پاورقی هر صفحه آورده شده است.
یکی از فصل‌های مهم این کتاب «قیام امام و تقیه» است که: «قیام علیه  ستمگری و مبارزه با ستمکاران تا چند قرن پیش یکی از مختصات شیعه بود، تحلیل حالات ائمه اهل‌بیت(ع) و شیعیان خالص شاهد گویا و سند زنده این مطلب است».
«امامان(ع) درمقابل ستمکاری‌های بنی‌امیه و بنی‌عباس ساکت و آرام نمی‌نشستند، مبارزه می‌کردند...».
«اساسا کشته‌شدن در راه خدا چنانکه گفتیم حیات جاودانی است نه هلاکت...».
10- بلاغه‌00‌الحسین(ع)تألیف مصطفی محسن الموسوی الحائری
1- ترجمه و شرح: مهدی سهیلی / 204 صفحه / [چاپ اول – 1335] چاپ دوم – 1346 / ناشر: انتشارات اشرفی – تهران.
طرح جلد: محمد تجویدی / عنوان کتاب: سخنان حسین‌ ابن‌علی‌(ع).
2- ترجمه: جواد فاضل / 4+164 صفحه / چاپ [اول] – [1336] تاریخ مقدمه کتاب / عنوان کتاب: سخنان حضرت سید‌الشهدا(ع) – خطا‌به‌های امام(ع).
تدوین و ترتیب این کتاب به شیوه «نهج‌البلاغه» شامل خطبه‌ها، نامه‌ها و کلمات قصار است.
کلام آخر: در موضوع نهضت عاشورا و قیام حضرت سیدالشهدا(ع) -  از گذشته تا
امروز -  آثار فراوانی، نوشته، تألیف و ترجمه شده است اما مهم‌ترین نکته موضوع این است که آیا به دست صاحبان صلاحیت انجام گرفته است؟ با نقل کلامی از کتاب ارزشمند و جاودانه «حماسه حسینی» سخن خود را به پایان می‌برم: «من نمی‌دانم اگر ضرر و منفعت مجموع کتاب‌های اسلامی را که ما منتشر می‌کنیم پای همدیگر حساب ‌کنیم، فایده‌اش بیشتر است
 یا ضررش».
*  مسؤول سابق کتابخانه بنیاد نهج‌البلاغه، مسؤول سابق کتابخانه بنیاد ادبیات داستانی و مسؤول سابق بخش کتب خارجی کتابخانه
حوزه هنری