مهندس امید گراوند* : بی‌تردید آینده نفتی جمهوری اسلامی ایران و البته به نوعی اقتصاد متکی به نفت کشور، وابستگی زیادی به قراردادهای جدید نفتی تدوین‌شده توسط وزارت نفت دارد؛ چراکه قرار است براساس این قراردادها بخش عظیمی از حوزه‌های نفت وگاز کشور به شرکت‌های خارجی واگذار و50 پروژه نفت و گاز به ارزش ۱۸۵ میلیارد دلار به شرکت‌های خارجی ارائه شود. اما آنچه باعث نگرانی است تعویق چندین و چندباره‌ کنفرانس رونمایی از این مدل قراردادی در لندن [مکان برگزاری این کنفرانس]، محرمانه ماندن مفاد آن در داخل کشور، ابهام در تطبیق آن با اصول اقتصاد مقاومتی و صدالبته شفاف نبودن وزارت نفت با کارشناسان و اصحاب رسانه است که در یادداشت منتشره در «وطن امروز»[که بیست و یکم شهریورماه به چاپ رسید] به تفصیل این موارد توضیح داده شد.
اما چهارم مهرماه بود که بیژن نامدار زنگنه، وزیرنفت، از برگزاری کنفرانس رونمایی از قراردادهای جدید نفتی در تهران خبر داد. زنگنه با اشاره به اینکه قراردادهای جدید نفتی، آبان‌ماه امسال در تهران به سرمایه‌گذاران خارجی معرفی خواهد شد، گفت: «در کنفرانسی که در تهران برگزار می‌شود پروژه‌هایی که قرار است در قالب این قرارداد توسعه پیدا کند به سرمایه‌گذاران، معرفی خواهد شد». اتخاذ این تصمیم باعث شد کارشناسان، این اقدام وزارت نفت را به فال نیک بگیرند و موج انتقادها درباره برگزاری این کنفرانس در لندن تا حدودی فروکش کند و مسؤولان وزارت نفت برای توصیف این تصمیم از تعابیر دهان‌پرکنی استفاده کنند. به ‌طور مثال، «رکن‌الدین جوادی» معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، برگزاری این کنفرانس در تهران را یک حرکت ملی دانست و درباره پیش‌بینی خود از حضور شرکت‌های مطرح بین‌المللی در کنفرانس تهران گفت: «شواهد از استقبال گسترده از این کنفرانس حکایت دارد. هم‌اکنون بسیاری از شرکت‌های بزرگ نفتی در حال بازگشایی و فعال کردن دفاترشان در تهران هستند».
به هر ترتیب وزارت نفت و حامیان رسانه‌ای‌اش این مساله را در بوق و کرنا کرده و به کرات گفتند و نوشتند: «تهران جای لندن را گرفت!»
اما اظهارات سیدمهدی حسینی، رئیس کمیته بازنگری قراردادهای نفتی و اخبار منتشرشده از سوی رسانه‌ها، برخی زوایای پنهان مساله را آشکار کرد و مشخص شد دلیل لغو کنفرانس لندن در آذرماه چه بوده است. به اذعان حسینی، دلیل اصلی تعویق برگزاری این کنفرانس در لندن زمان اجرایی شدن برجام بوده است. وی در این باره توضیح داد: «با توجه به اینکه پیش‌بینی شده تحریم‌ها از ژانویه ٢٠١٦ برداشته شود بنابراین زمان برگزاری این کنفرانس به فوریه (اسفند) تغییر کرد که به نظر می‌رسد از ماه دسامبر و روزهای پایانی سال ٢٠١٥ بهتر باشد. با برداشته‌ شدن رسمی تحریم‌ها در ژانویه، شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران خارجی می‌توانند بدون محدودیت بین‌المللی در این کنفرانس حضور پیدا کنند».
در همین اثنا برخی منابع خبری از جمله رویترز، از کارشکنی آمریکا برای به تعویق انداختن کنفرانس نفتی لندن خبر داده و نوشتند مقامات آمریکایی در تماس با دیپلمات‌های انگلیسی نگرانی خود را از برگزاری این کنفرانس، پیش از لغو تحریم‌ها ابراز داشته‌اند و حتی کار تا آنجا پیش رفت که دولت اوباما به طور خصوصی به دولت‌های خارجی و بانکداران آمریکایی گوشزد کرد تحریم‌های ایران هنوز به قوت خود باقی است.
در ادامه گزارش رویترز که به نقل از منابع دولتی و دیپلماتیک تهیه شده، آمده است: وزارت خارجه آمریکا با ارسال پیامی به سفارتخانه‌های این کشور در سراسر جهان تاکید کرده است تحریم‌های ایران هنوز پابرجاست و تا زمانی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پایبندی ایران به توافق هسته‌ای را تایید نکرده است این تحریم‌ها لغو نخواهد شد.
از سوی دیگر زنگنه نیز در اظهارنظری گفت: «شرکت‌هایی که از کنفرانس تهران جا بمانند، می‌توانند در اجلاس لندن حضور پیدا کنند»! ژنرال نفتی دولت تدبیر و امید پیش از این گفته بود: «از من نشنیده بگیرید که ترجیح می‌دهیم اصل سمینار در تهران باشد و در لندن تکرار شود اگرچه می‌دانیم بعضی شرکت‌ها به تهران نخواهند آمد». با مداقه درگفته‌های وزیر نفت می‌توان دریافت منظور از «شرکت‌های جامانده» در اظهارنظر اخیر زنگنه همان شرکت‌هایی هستند که حتی برای آگاهی از مفاد قراردادها، حاضر نیستند به تهران بیایند و منتظرند عروس به خواستگاری داماد برود. البته مسؤولان وزارت نفت نیز گویا نسبت به این موضوع چندان بی‌میل نیستند و برای داماد کردن شرکت‌های خارجی، عزم خود را جزم کرده و مسافر لندن خواهند شد و اینکه گفته می‌شود «اصل سمینار در تهران است»، متاسفانه منطبق با واقعیت نیست.
در این بین سوالی که مطرح می‌شود این است که اگر کنفرانس آذرماه لندن، به خاطر کارشکنی آمریکا و راغب نبودن شرکت‌های خارجی برای حضور در آن - به علت مشخص نبودن سرنوشت تحریم‌ها - لغو نمی‌شد، آیا باز هم وزارت نفت تصمیم به برگزاری کنفرانس تهران می‌گرفت؟  در نهایت فارغ از اینکه آیا اساسا طبق برنامه جامع اقدام مشترک، امکان برداشته شدن تحریم‌ها در ماه ژانویه پیش‌ رو وجود دارد یا خیر؟ -که این بحث خود مجال و مقال دیگری می‌‌طلبد- آنچه از مطالب گفته‌شده می‌توان دریافت کرد این است که برگزاری کنفرانس تهران بیشتر جنبه مصرف داخلی دارد و وزارت نفت با این کار در پی آن است که از فشار انتقادها به خاطر برگزاری کنفرانس در لندن بکاهد و نیک پیداست تنها دلیل تعویق چندین باره کنفرانس لندن که در نهایت قرار بود آذرماه امسال برگزار شود، زمان اجرایی شدن برجام بوده است. با این اوصاف کنفرانس نفتی تهران چندان جدی نخواهد بود چرا که شرکت‌های خارجی کمافی‌السابق چشم‌انتظار لغو تحریم‌ها هستند و برگزاری این کنفرانس در تهران بیشتر جنبه نمایشی - تبلیغاتی دارد.
*کارشناس ارشد مهندسی نفت