عبدالباری عطوان*: تمام اظهارنظرهای این روزها درباره نشست وین و سفرهای دوره‌ای استفان دی‌میستورا، نماینده ویژه سازمان ملل در امور سوریه بر این موضوع تأکید دارد که آینده سوریه بستگی به تحقق 2 شرط دارد؛ سرکوب داعش و دیگر گروه‌های تروریستی و آغاز فرآیند سیاسی که منجر به تشکیل دولت انتقالی و انتخابات ریاست‌جمهوری و پارلمانی شود. ولی هیچ برنامه عملی درباره چگونگی تحقق این دو شرط وجود ندارد. پس از حادثه انفجار هواپیمای مسافری روسیه بر فراز سینا و کشته شدن همه سرنشینان آن و متهم شدن داعش به‌عنوان مسؤول اول این حادثه، آشکار شده است که این گروه از مرزها و قاره‌ها نیز عبور کرده و محدود به اراضی تحت اشغالش در 2طرف مرزهای عراق و سوریه نیست. تاکنون تحقیقات چگونگی این انفجار را فاش نکرده است یا نمی‌خواهد فاش کند که آیا بمبی در یکی از چمدان‌ها کار گذاشته یا یک عامل انتحاری در میان مسافران وارد هواپیما شده بود و جلیقه انفجاری‌اش را پس از پرواز هواپیما منفجر کرده بود؟ در سایه این کتمان شدید، یک حلقه گمشده‌ای وجود دارد که چه‌بسا بخشی از معمای این انفجار را مشخص کند. خود داعش نیز به این ابهام در بیانیه دوم خود که توسط  «ایالت سینا» شاخه این گروه تروریستی در مصر صادر شد، دامن زد. ایالت سینا در بیانیه دوم اعلام کرد که در «زمان مناسب» شیوه‌ای را که انفجار را انجام داده است، فاش می‌کند اما به ما نگفت که این زمان مناسب کی خواهد بود و لابد این بخش از بیانیه خود را از بیانیه‌های حکومت‌های عربی به «عاریت»گرفته است. نظریه‌های زیادی در روزنامه‌ها و شبکه‌های اجتماعی در این زمینه منتشر شده ولی دشوار است که یکی از آنها را بپذیریم. یکی از این نظریه‌ها این است که یک نیروی امنیتی در فرودگاه شرم‌الشیخ در قرار دادن بمب در یکی از چمدان‌ها پس از عبور چمدان از دستگاه بمب‌یاب دست دارد و دیگری می‌گوید که چمدان با چمدان دیگری عوض شده است و نظریه سومی نیز درباره سهل‌انگاری عملیات بازرسی و جدی نگرفتن مساله سخن می‌گوید زیرا هواپیما روسی است و نه اروپایی و در هفته به تفرجگاه شرم‌الشیخ ده‌ها پرواز توسط هواپیماهای روسی صورت می‌گرفت. خطرناک‌ترین نظریه در این زمینه نظریه‌ای است که یک کارشناس عربی که در سازمان ملل فعالیت می‌کند آهسته در جلسه‌خصوصی گفته و آن این است که فرضیه‌ها بعید نمی‌دانند یک عامل انتحاری محلول خاصی را نوشیده و پس از پرواز هواپیما کپسولی را خورده است که این محلول را تبدیل به بمب می‌کند که با قدرت منفجر می‌شود و باعث 2 تکه شدن هواپیما در هوا می‌شود. به همین دلیل تدابیر امنیتی در فرودگاه‌های اروپایی بر جلوگیری از بالا بردن مایعات همراه با مسافران به داخل هواپیما متمرکز شده است. این نظریه‌ها اگر درست از آب درآید چه‌بسا بازتاب رعب‌آوری در صنعت حمل‌ونقل هوایی به وجود می‌آورد زیرا دشوار است که این ماده منفجره را با سیستم‌هایی که در حال حاضر در فرودگاه مورد استفاده قرار می‌گیرد، کشف کرد. گمانه‌زنی‌ها همانطور که گفتیم زیادند. تنها چیزی که می‌شود آن را مورد تاکید قرار داد، این است که هواپیما در نتیجه انفجار و نه نقض فنی، سقوط کرده است. در این میان، تردیدی نیست که قدرت داعش بیشتر شده، آن‌هم در حالی‌که نشست‌های مسؤولان روس و آمریکایی و همپیمانان عرب‌شان برای رایزنی درباره چگونگی رویارویی و از بین بردن این گروه تروریستی بیشتر شده است. چه‌بسا این گروه تروریستی غافلگیری‌های ناراحت‌کننده‌ای نیز در اختیار داشته باشد و انفجار هواپیمای شرم‌الشیخ آخرین آن نباشد و بعید نیست که سلاح شیمیایی در اختیار داشته باشد و بخواهد از آن استفاده کند، اگر چه تا الان ممکن است از آن علیه دشمنانش استفاده کرده باشد. این  گروه تروریستی مجموعه‌ای از تندروهای جاهل که چیزی جز منفجر کردن خود و سر بریدن و سوزندان زنده‌زنده افراد نمی‌دانند، همانطور که برخی در شرق و غرب تصور می‌کنند، نیست بلکه مجموعه‌ای از مغزهای متفکر در عرصه‌های نظامی، امنیتی، رسانه‌ای و اداری است. برای رویارویی با این گروه تروریستی نیاز به استراتژی عملی وجود دارد اما چه کسی این استراتژی را تدوین می‌کند و آیا این استراتژی قبل از مرحله انتقالی تدوین می‌شود یا بعد از آن؟ برای آنکه این جدل حل شود، جدل نظیر آن درباره اینکه چه چیزی اول بود باید حل شود: تخم‌مرغ یا مرغ و بعید نمی‌دانیم که اتفاقات غافلگیرکننده دیگر و چه بسا خونین‌تر در مکانی ناشناخته‌تر رخ دهد.
*تحلیلگر برجسته جهان عرب