استان هرمزگان ۱۴ هزار دانش‌آموز بازمانده از تحصیل دارد و در مقوله سوادآموزی طبق گزارش آموزش و پرورش استان توانست جایگاه هفتم کشور را کسب کند. به گفته موسی جم، معاون سوادآموزی استان هرمزگان تا پایان آبان ماه سال جاری در مجموع کل استان 8 هزار و ۴۴۸ نفر در دوره‌های سوادآموزی، انتقال و تحکیم تحت پوشش برنامه‌های سوادآموزی استان قرار گرفتند. بنا به گفته مدیرکل آموزشوپرورش هرمزگان رقمی در حدود ۱۴هزار دانش‌آموز بازمانده از تحصیل در رده سنی ۶ تا ۱۰سال وجود دارد. بر همگان مشخص است که در مدت قریب به ۳۶ سالی که از عمر تشکیل نهضت سوادآموزی می‌گذرد خدمات ارزنده‌ای برای ارتقای سوادآموزی در جامعه صورت گرفته است و بسیاری از همین افرادی که در کلاس‌های نهضت سوادآموزی شرکت کرده‌اند توانسته‌اند وارد دانشگاه‌ها شوند یا شغل‌های مناسبی به دست بیاورند یا در شغل‌های خود موفق‌تر از گذشته شوند. موسی جم در گفت‌وگو با مهر گفت: در سال ۵۵ در استان تنها۳۲ درصد افراد۶ سال به بالا دارای سواد بودند که این رقم در سال ۹۰ به ۸۳ درصد رسیده است که نشان‌دهنده فعالیت مطلوب نهضت سوادآموزی است. وی افزود: طبق سرشماری سال ۹۰ ، تعداد افراد بیسواد ۶ سال به بالا در هرمزگان رقمی در حدود ۲۱۲هزار نفر بوده که در رده سنی ۱۰تا ۴۹ سال تعداد ۸۹هزار نفر قرار داشتند و از این ۸۹ هزار نفر بیسواد در رده سنی ۱۰تا ۴۹ سال، حدود ۲۴هزار نفر با شرکت در کلاس‌های نهضت سوادآموزی با سواد شده‌اند. اما سوالاتی که در ذهن تداعی می‌شود این است که چرا بعد از گذشت قریب به ۳۶ سال که از تشکیل این نهضت می‌گذرد، هنوز بیسوادی ریشه‌کن نشده است؟ آیا موانعی در مسیر تحقق ریشه‌کنی بیسوادی وجود دارد؟ آیا برنامه‌ای برای پیشگیری از بیسوادی تدبیر و اندیشیده شده است؟ و سوالاتی از این قبیل... در حال حاضر برای کاهش بیسوادی در جامعه که دارای آمارهای ضد و نقیضی است،آموزشوپرورش و نهضت سوادآموزی به‌صورت تلفیقی وارد گود شده‌اند به صورتی که بیسوادان رده سنی ۱۰تا ۴۹ سال در حیطه کاری نهضت سوادآموزی قرار می‌گیرند و دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل و لازم التعلیم سنین ۶ تا ۱۰ سال مربوط به حوزه آموزش ابتدایی آموزشوپرورش هستند. معاون سوادآموزی هرمزگان اظهار داشت: طرح انسداد مبانی بیسوادی در حوزه معاونت آموزش ابتدایی چند سالی است که به‌عنوان راهکار کاهش بیسوادی در بزرگسالان مطرح‌شده و در این حوزه نیز مشکلاتی وجود دارد که بعد از گذشت این چند سال هنوز کودکان سنین ۶ تا ۱۰سالی وجود دارند که از نعمت سواد بی‌بهره‌اند. جم خاطرنشان کرد: در سال‌های گذشته دولت طرح‌های تشویقی مختلفی برای ریشه‌کن کردن بیسوادی به کار برده است تا بتواند به جذب حداکثری افراد بیسواد دست پیدا کند که این هدف به‌طور کامل محقق نشده است. در سال جاری دولت در کنار بسته‌های تشویقی چند اهرم محرومیت نیز به‌کاربرده تا اگر کسی در فراگیری سواد کوتاهی کند مورد عتاب و محرومیت از برخی خدمات دولتی قرار گیرد. به گفته معاون سوادآموزی هرمزگان، این موارد تشویقی عبارتند از اینکه سوادآموزان هیچ هزینه‌ای را برای تحصیل نباید پرداخت کنند و کتاب و لوازم‌التحریر برای آنها نیز رایگان است و هر فردی اگر به‌طور خودآموز نیز آموزش ببیند یعنی اعضای خانواده به او آموزش دهند تمام سرانه ۶۷۰ هزارتومانی سوادآموزی به خود فرد پرداخت خواهد شد. همچنین ۱۰درصد علاوه بر سرانه آموزشی به آموزش‌دهنده، یعنی حدود ۱۳۵هزار تومان به بیسواد پرداخت می‌شود و ۷۱۰هزار تومان به آموزش‌دهنده اختصاص داده شده است. پرداخت مبلغ یک‌میلیون ریال به‌عنوان هزینه ایاب و ذهاب به آموزش‌دهنده‌هایی که افراد معلول را تحت پوشش قرار دهند نیز بخشی از برنامه‌های تشویقی سوادآموزی استان است. ولی در سال جاری ۲۶درصد آمار ابلاغی وزارت آموزشوپرورش هنوز جذب نهضت نشده است و همچنین ۱۴هزار دانش‌آموز بازمانده از تحصیل نیز در استان وجود دارد که باید تا آخر سال تحصیلی منتظر میزان باسواد شدن این دو طیف از بیسوادان جامعه بود. این مسؤول در جواب عدم تمایل برخی به ثبت‌نام در کلاس‌های سوادآموزی گفت: طبق مصوبه اسفندماه سال ۹۳،دولت مواضع سختگیرانه دیگری نیز قبلاً در قبال این افراد اتخاذ کرده که عدم صدور و تمدید گواهینامه رانندگی، عدم صدور پروانه کسب برای متقاضیان جدید بیسواد و همچنین عدم تمدید پروانه کسب برای افراد بیسواد که از اتحادیه‌ها و انجمن‌های صنفی اجازه فعالیت گرفته باشد از آن جمله‌اند. وی اضافه کرد: در همین راستا کمیته امداد امام خمینی(ره) و سازمان بهزیستی کشور مکلفند افراد آموزش‌پذیر بیسواد تحت پوشش خود را برای آموزش سواد معرفی کنند، چراکه ارائه و استمرار خدمات به افراد بیسواد تحت پوشش دستگاه‌های یادشده با سوادآموزی توأم
خواهد بود.
ترک تحصیل به خاطر فقر و نداشتن تمکن مالی
باوجود همه تشویق‌ها و تنبیهات برای ریشه‌کنی بیسوادی باید به دنبال رفع مشکل در جاهای دیگری که عامل اصلی بیسوادی هستند، باشیم. به نظر می‌رسد ریشه بیسوادی را در کودکان بازمانده از تحصیل باید ببینیم جایی که از ورود افراد بیسواد به رده سنی بزرگسال جلوگیری می‌کند. عوامل متعددی وجود دارد که باعث ترک تحصیل در دوران کودکی و استمرار بیسوادی شده است از جمله این دلایل می‌توان به فقر خانواده و نداشتن تمکن مالی برای پرداخت هزینه تحصیل، مشارکت در اقتصاد خانواده و کودکان کار، توجه به ابعاد فرهنگی، مهاجرت‌های فصلی، نداشتن شناسنامه برای کودکان سرراهی و... اشاره کرد. بسیاری از خانواده‌ها بیسوادی را زشت و ناپسند نمی‌دانند یا به دلایل فرهنگی دختران خود را به مدرسه نمی‌فرستند. همچنین برخی والدین از فرزندان در مسیر برآورده شدن احتیاجات اقتصادی کمک می‌گیرند. از طرفی ضعف قوانین در اجباری بودن تحصیل فرزندان برای چنین والدینی وجود دارد.
از سوی دیگر افراد بزرگسالی که از صبح تا غروب در منزل یا در باغات و زمین‌های کشاورزی مشغول به کار طاقت‌فرسا هستند اگر خودشان هم خواستار سواد آموختن باشند دیگر نه توان و رمقی برای آنها می‌ماند و نه انگیزه‌ای برای تحصیل. ورود دولت در فرهنگسازی مناطق محروم و ارزشمند جلوه دادن سواد برای مرد و زن،پرداخت سرانه آموزشی به خانواده‌های بی‌بضاعت در سال، بررسی وضعیت کودکان کار و حمایت از آنها از جمله مواردی است که می‌تواند در مسیر مبانی انسداد بیسوادی کمک شایانی باشد.