عبدالباری عطوان*: در کنفرانس سالانه ولادیمیر پوتین که به مدت 3 ساعت و با حضور بیش از 1500 خبرنگار برگزار شد، پوتین بر دستور کار نشست بین‌المللی نیویورک که قرار است امروز- جمعه- با مشارکت 17 وزیر خارجه به منظور رایزنی درباره نحوه دستیابی به راه‌حلی سیاسی برای بحران سوریه برگزار شود، متمرکز شد. بارزترین مساله در این کنفرانس تأکید صریح رئیس‌جمهور روسیه بر این بود که «به‌هیچ‌وجه نمی‌پذیرد که کسی به روسیه تحمیل کند چه کسی بر سوریه یا هر کشور دیگری حکومت کند» همچنین این گفته وی که «این موضع ما ثابت است و هرگز تغییر نمی‌کند». این اظهارات رئیس‌جمهور پوتین پس از دیدارش با «جان کری» وزیر خارجه آمریکا در مسکو  بیان شد. گویی زبان حالش است که به دولت آمریکا می‌گوید: «آن زمان‌که کاملا آزادانه به مداخله نظامی و متعاقب آن تغییر حکومت‌ها اقدام می‌کردید، تمام شد آنگونه که در افغانستان، عراق و لیبی انجام دادید، بنابراین ما برگشتیم... ما اینجا هستیم، تنها ملت سوریه است که حق دارد سرنوشت رئیس‌جمهور کشورشان را تعیین کند». قدر مسلم آن است که جان کری این پیام و مضامین آن را بخوبی متوجه شده است، چرا که دیگر درباره کناره‌گیری رئیس‌جمهور سوریه به عنوان شرط آغاز مرحله انتقالی سخن نمی‌گوید. همچنانکه صدای همپیمان او یعنی «عادل الجبیر» وزیر خارجه سعودی نیز که مشابه خواسته وی را مطرح می‌کرد، تا حدود زیادی فروکش کرده است و شاید برای مدتی طولانی از الجبیر سخنی در این‌باره نشنویم. نشست بین‌المللی نیویورک که در امتداد نشست وین برگزار می‌شود، در سایه شکل‌گیری 2 تحول اصلی در زمینه بحران سوریه تشکیل می‌شود: نخست- برگزاری کنفرانس هفته گذشته گروه‌های معارض سوری در «ریاض» و تشکیل هیأت هماهنگی برای نظارت بر هرگونه مذاکرات آتی با دولت سوریه و همچنین انتخاب «ریاض حجاب» نخست‌وزیر جدا‌شده از نظام سوریه به عنوان رئیس این هیأت و نامزد معارضان و حامیان آنها در هرگونه انتخابات ریاست‌جمهوری در آینده. دوم- پایان فهرست‌بندی گروه‌های تروریستی توسط دولت اردن و درج بیش از 160 گروه تروریستی در سوریه در این فهرست که گروه‌های «داعش»، «جبهه النصره»، «احرارالشام»، «جندالاقصی»، «فجرالاسلام» و «لواء التوحید» در صدر این فهرست قرار دارند. کنفرانس معارضان سوری در ریاض پر از مشکلات بود؛ چه از این نظر که شرکت‌کنندگان آن توسط  ابومحمد الجولانی،  سرکرده جبهه النصره خائن خوانده شدند، چه به لحاظ تحریم آن توسط برخی جریان‌های معارض از جمله «القمع» به رهبری «هیثم مناع» یا چه به لحاظ برگزاری کنفرانس موازی با آن در شهر «الحسکه» در شمال شرق سوریه توسط کردها که معتقدند عدم دعوت شدن به حضور در نشست ریاض که البته به دستور ترکیه بود، به منزله نادیده گرفتن و به حاشیه رانده شدن آنهاست. شاید اصرار  شاهزاده محمد بن نایف، ولیعهد سعودی در سخنرانی‌ خود در کنفرانس معارضان سوری بر قطعیت کناره‌گیری رئیس‌جمهور سوریه پیش از آغاز فرآیند سیاسی و مرحله انتقالی کنفرانس ریاض را بی‌اهمیت کرد و آن را در معرض اتهام‌های مسکو و چه‌بسا واشنگتن و تأکید آنها بر «نامشروع بودن» این نشست، قرار داد. از این‌رو، احتمال می‌رود انتخاب ریاض حجاب به عنوان رئیس هیأت مذاکره‌کننده به بروز اختلافات جدیدی منجر شود، چراکه برخی او را  به وابستگی به نظام حاکم بر ریاض یا بخشی از آن متهم می‌کنند. نمی‌خواهیم درباره مسائل پیشگویی کنیم و تصویری بدبینانه درباره نتایج نشست نیویورک ارائه کنیم اما بلندپروازی‌های آمریکایی- روسی برای آغاز مذاکرات میان دولت سوریه و معارضان این نظام همزمان با آغاز سال جدید غیرواقعی به نظر می‌رسد. همچنین موضع روسیه در حمایت قوی از بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه، حمله تند پوتین به ترکیه و تأکید وی بر این مساله که «هرگز رجب طیب‌اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه را به دلیل سرنگون کردن هواپیمای روسی که برای چند ثانیه کوتاه حریم هوایی ترکیه را نقض کرد، نمی‌بخشد»، به ایجاد فضایی تنش‌‌آمیز و شاید مشاجره‌های کلامی داخل سالن نشست و همچنین راهروهای آن تهدید می‌کند. رئیس‌جمهور پوتین در خط مقدم حمله ایستاده است و توپ‌ها را یکی پس از دیگری به دروازه آمریکا و همپیمانانش پرتاب می‌کند و این مقدمه‌ای برای سال جدیدی است که پر از اتفاقات غیرمنتظره در بیش از یک جبهه چه سیاسی و چه نظامی خواهد بود.
* تحلیلگر برجسته جهان عرب