گروه سیاسی: آخر پاییز شد و وقت شمارش جوجه‌ها! این ضرب‌المثل معروف ایرانی را اکنون می‌توان درباره برجام و قانون اخیر آمریکایی‌ها برای مجازات شهروندان 38 کشور دنیا در صورت سفر به ایران به کار برد!
به گزارش «وطن امروز»، باراک اوباما رئیس‌جمهور آمریکا مصوبه مجالس نمایندگان و سنای آمریکا درباره محدودیت ورود سفرکنندگان به ایران، عراق، سوریه و سودان به خاک ایالات متحده را امضا کرد!
این مصوبه که پیش از این در کنگره به تصویب رسیده بود؛ در بند 203 در قالب لایحه بودجه سال 2016 آمریکا گنجانده شد و اوباما شنبه‌شب به وقت محلی ایران، با امضای لایحه بودجه سال آینده این کشور، قانون محدودیت‌های تازه‌ برای ورود به این کشور را هم که بخشی از قانون بودجه سال 2016 بود، تایید کرد البته پیش از این همراهی کاخ سفید با این مصوبه آشکار شده بود، چراکه جان کربی، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا بلافاصله پس از تصویب این مصوبه در مجلس نمایندگان آمریکا، اعلام کرد وزارت خارجه از این مصوبه حمایت می‌کند. این مصوبه که با امضای باراک اوباما، اکنون به قانون جاری ایالات متحده تبدیل شده، شهروندان 38 کشور «دوست آمریکا» را در تردد به ایران، عراق، سوریه و سودان محدود می‌کند. شهروندان این کشورها که پیش از این می‌توانستند بدون ویزا تا
90 روز در خاک ایالات متحده وارد شوند؛ در صورت تردد به این 4 کشور، تا 5 سال برای ورود به آمریکا باید ویزا بگیرند! به عبارتی آنها با یک مجازات مواجه می‌شوند.  به‌علاوه کسانی که تابعیت دوگانه این کشورها را هم دارند، از جمله ایرانی‌هایی که شهروند کشورهای معاف از ویزا مانند انگلیس، استرالیا یا فرانسه هستند، باید با اجرای قانون تازه برای سفر به آمریکا درخواست ویزا کنند!
این مصوبه در واقع یک محدودیت جدید را علیه ایران اعمال می‌کند که بویژه در حوزه اقتصادی آسیب‌های جدی به ایران وارد خواهد کرد. بررسی کشورهایی که شهروندان آنها شامل این مجازات آمریکایی شده‌اند، نشان می‌دهد در واقع عمده کشورهای مهم و بزرگ اروپا و همچنین کشورهایی که طی یک سال گذشته برای آغاز دور جدید فعالیت اقتصادی در ایران حاضر شدند؛ در این فهرست قرار دارند. این 38 کشور عبارتند از: «استرالیا، اتریش، بلژیک، دانمارک،‌ فنلاند، فرانسه، آلمان، یونان،‌ ایرلند، ایتالیا، ژاپن، کره‌جنوبی، لیختن‌اشتاین، لوکزامبورگ، مالت، هلند، نیوزیلند، نروژ، پرتغال، اسپانیا، انگلیس، سوئد، سوییس، تایوان، موناکو، سنگاپور، اسلواکی، آندورا، برونئی، شیلی، جمهوری چک، استونی، اسلوونی، مجارستان، ایسلند، لتونی، لیتوانی و سن‌مارینو».
تبعات اقتصادی
مهم‌ترین آثار قانون جدید که بارک اوباما آن را امضا کرده و در مسیر اجرا قرار داده، در حوزه‌های اقتصادی قابل مشاهده است. پس از توافق ایران و 1+5 بر سر برنامه هسته‌ای و آشکار شدن اراده طرفین برای اجرای برجام، در ایران مقامات دولتی بارها از باز شدن درهای اقتصاد ایران به روی دنیا سخن گفتند. برخی سفرهای صورت گرفته از سوی مقامات کشورهایی مانند آلمان و فرانسه به ایران نیز به عنوان سفرهای تجاری و سرمایه‌گذاری قدرت‌های اقتصادی اروپا در ایران تفسیر شد. در کنار این موضوع و بویژه در حوزه انرژی تدابیری برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در ایران در نظر گرفته شد. به طور کلی دولت ایران حساب ویژه‌ای برای دوران پسابرجام باز کرد. با این حال اما مصوبه‌ای که باراک اوباما آن را امضا کرد یک سنگ بزرگ بر سر راه این مسیر است. اکنون تجار و سرمایه‌گذاران کشورهای بزرگ اروپایی از جمله آلمان، فرانسه، انگلیس، ایتالیا و همین‌طور کشورهایی مانند ژاپن و کره‌جنوبی برای جضور در ایران با یک ریسک مواجه شده‌اند! چراکه این سرمایه‌گذاران در صورت حضور در ایران باید از امتیاز بزرگ 90 روز حضور بدون ویزا در آمریکا چشم‌پوشی کنند! در کنار این موضوع اما شاید بیشترین نگرانی‌ها معطوف به آسیبی است که این مصوبه آمریکا به صنعت توریسم ایران وارد می‌کند! قطعا اقدام جدید آمریکایی‌ها علیه ایران، یک شلیک هسته‌ای به صنعت توریسم ایران خواهد بود! درحالی که در ایران دولت حسن روحانی سرمایه‌گذاری ویژه‌ای برای تقویت صنعت توریسم در دوران پسابرجام انجام داده بود و براساس برنامه‌ریزی‌ها قرار بود بازارها و صنایع جانبی نیز ایجاد و تقویت شود اما قانون جدید آمریکایی‌ها همه برنامه‌های دولت ایران را نقش بر آب کرد. نگاهی به لیست کشورهای هدف در قانون جدید آمریکا نشان می‌دهد بزودی آمار توریست‌های اروپایی در ایران از شرایط پیشابرجام نیز بشدت پایین‌تر خواهد آمد! به عبارتی نه‌تنها آمریکایی‌ها اجازه رشد حضور توریست اروپایی در ایران را ندادند بلکه با این قانون، آمار آن را نیز بشدت کاهش خواهند داد!
البته در کنار دولت بخش خصوصی در ایران نیز بشدت از این قانون اوباما متضرر خواهند شد. بویژه در حوزه توریسم و به طور ویژه هتلداران که سرمایه‌گذاری‌های جدی برای دوران پسابرجام انجام داده بودند؛ اکنون با یک فاجعه بزرگ مواجه شده‌اند! شاید گزاف نباشد اگر گفته شود برخی هتلداران در آستانه ورشکستگی نیز قرار خواهند گرفت.
خلاف برجام
نکته مهم دیگر درباره اقدام اخیر آمریکایی‌ها برای اعمال قانون محدودیت سفرکنندگان به ایران به خاک آمریکا، نسبت آن با برجام است. به اعتقاد کارشناسان این مصوبه به صورت آشکار و صریح در 2 بند تعهدات طرف مقابل در برجام را نقض می‌کند. در بند 26 برجام صراحتا قید شده که نه تحریم‌های گذشته و نه محدودیت‌های جدید علیه ایران اعمال نخواهد شد: «اتحادیه اروپایی فارغ از فرآیند حل‌وفصل اختلافات پیش‌بینی شده در این برجام، از بازگرداندن یا تحمیل مجدد تحریم‌هایی که اجرای آنها را وفق این برجام لغو کرده است، خودداری می‌نماید. هیچگونه تحریم جدید هسته‌ای شورای امنیت و هیچگونه تحریم جدید هسته‌ای اتحادیه اروپایی یا اقدامات محدودیت‌ساز وجود نخواهد داشت. دولت ایالات متحده فارغ از فرآیند حل‌وفصل اختلافات پیش‌بینی شده در این برجام، در چارچوب نقش مشخص رئیس‌جمهور و کنگره، از بازگرداندن یا تحمیل مجدد تحریم‌های مشخص شده در پیوست 2 که اعمال آنها را وفق این برجام متوقف کرده است، خودداری می‌کند».البته در بند 29 این موضوع آشکارتر است: «اتحادیه اروپایی و دولت‌های عضو و همچنین ایالات متحده، منطبق با قوانین خود، از هرگونه سیاست با هدف خاص تاثیرگذاری منفی و مستقیم بر عادی‌سازی تجارت و روابط اقتصادی با ایران، در تعارض با تعهدات‌شان مبنی بر عدم اخلال در اجرای موفقیت‌آمیز این برجام خودداری خواهند کرد».  در این 2 بند تعهدات آمریکا در برجام کاملا به صورت شفاف قید شده است اما بویژه براساس بند 29 برجام، آمریکا نباید با اقدامات خود مانع عادی‌سازی تجارت و روابط اقتصادی با ایران شود. در حالی که مصوبه جدید آمریکا به صورت مشخص مانع عادی شدن روابط تجاری و اقتصادی با ایران می‌شود و به اعتقاد کارشناسان برای جلوگیری از عادی‌شدن روابط اقتصادی با ایران است!
دولت در شک؟!
اقدام اوباما در امضای مصوبه محدودیت تردد مسافران ایران به خاک آمریکا البته دولتی‌های ایران را حیرت‌زده کرد. اگرچه با توجه به سوابق و تجارب 2 سال اخیر احتمال مقابله به مثل دولت ایران در مقابل نقض صریح برجام، بسیار پایین است اما رفتار آنها نشان داده است از این اقدام آمریکا شوکه شده‌اند! جواد ظریف شنبه‌شب بلافاصله پس از امضای این مصوبه توسط اوباما گفت این قانون در راستای تعهدات آمریکا در برجام نیست. محمدجواد ظریف در گفت‌وگو با المانیتور گفت: خب، باید منتظر ماند و دید. متأسفانه پیام‌های متناقضی از سوی واشنگتن می‌بینیم که اغلب آنها هم منفی هستند، نمونه آن نیز همین محدودیت برنامه لغو روادید که از نظر ما با تعهدات ایالات متحده ذیل برجام همراستا نیست. اکنون منتظر تصمیم دولت (آمریکا) هستیم تا ببینیم چطور می‌خواهد خود را با تعهداتش در برجام، همخوان کند. وزیر امور خارجه در ادامه گفت‌وگو با المانیتور گفته است: خب، آنچه مهم است، این است که ایالات متحده باید این پیام را به مردم ایران ارسال کند که آماده اصلاح رفتار و سیاست خود در قبال ایران است. حسن روحانی، رئیس‌جمهور نیز دیروز به این مصوبه واکنش نشان داد. او گفت: ایران  در صورت پایبندی طرف مقابل به تعهداتش، به تمام تعهدات خود در برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) پایبند خواهد بود. البته به نظر نمی‌رسد واکنش خفیف آقای روحانی تنها واکنش ایران به اقدام خصمانه آمریکا باشد. روز گذشته 101 نماینده مجلس در این‌باره به حسن روحانی تذکر دادند. 101 نماینده مجلس شورای اسلامی طی تذکری به حسن روحانی، رئیس‌جمهور نسبت به محدودیت ایجاد شده برای کسانی که به ایران سفر می کنند انتقاد کرده و خواستار واکنش قاطعانه دولت به این موضوع شدند. در همین زمینه، ابراهیم کارخانه‌ای نماینده مردم همدان و رئیس کمیته هسته‌ای مجلس در گفت‌وگو با فارس اعلام کرد نمایندگان از عدم واکنش قاطعانه دولت به این موضوع انتقاد دارند و علت نگارش تذکر هم همین موضوع است. در متن این تذکر آمده است: محدودیت مطرح شده در مصوبه مجلس نمایندگان آمریکا مبنی بر تحریم اشخاصی که در 5 سال گذشته به ایران سفر کرده اند یا سفر خواهند کرد، لغو صریح برجام است که اقدام قاطع دولت ایران را در اجرای ماده 3 قانون اقدام متقابل و متناسب جمهوری اسلامی ایران در اجرای برجام می‌طلبد.
عراقچی: با برجام تناقض دارد اما...
در این میان اما رئیس ستاد پیگیری اجرای برجام در وزارت امور خارجه ایران صراحتا اعلام کرد این مصوبه اوباما، خلاف برجام است. عباس عراقچی  گفت: این قانون قطعا مراودات اقتصادی، گردشگری و علمی - فرهنگی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و موضع ایران این است که این قانون با برجام تناقض دارد. سیدعباس عراقچی با اشاره به تقلای صهیونیست‌ها در قبال سنگ‌اندازی در اجرای برجام گفت: در 2 ماه گذشته شاهد سیاست‌ها و اقدامات زیادی از سوی گروه‌های مختلف لابی و از جمله صهیونیست‌ها بوده‌ایم تا از اجرای برجام جلوگیری و در قبال آن  مانع تراشی کنند. وی گفت: طی چند روز گذشته تماس‌های گسترده‌ای را با طرف‌های اروپایی انجام داده‌ایم و دکتر ظریف نیز تلاش گسترده‌ای را انجام داده و فشار زیادی به طرف مقابل وارد شده است. عراقچی گفت: این قانون اگر اجرایی شود تقاضای خود را به کمیسیون مشترک ارائه خواهیم کرد؛ برای نقض برجام در این قانون. البته وزیر خارجه آمریکا به دکتر ظریف نامه ارسال و اعلام کرده این قانون به نحوی اجرا خواهد شد که مانع همکاری‌های اقتصادی و اجرای برجام نشود.

برای نقض برجام توافق کردند!
مصوبه آمریکایی‌ها درباره مجازات سفرکنندگان به ایران آنقدر با متن صریح برجام متناقض است که جان کری، وزیر خارجه آمریکا روز گذشته طی نامه‌ای به جواد ظریف نسبت به این مصوبه توجیهاتی مطرح کرد! جان کری در این نامه که روز گذشته متن فارسی آن در اختیار رسانه‌ها گذاشته شد؛ خطاب به ظریف نوشت:
«ابتدا می‌خواهم خطاب به جنابعالی تاکید کنم ما به رفع تحریم‌ها طبق برجام کاملا متعهد هستیم. ما به اجرای کامل تعهدات‌مان طبق توافقات پایبند می‌مانیم. تیم ما سخت کار می‌کند تا خود را بدین منظور آماده کند و به محض آنکه به روز اجرایی شدن برسیم ما تحریم‌های مربوط را برخواهیم داشت. اینجانب همچنین اطمینان دارم تغییرات جدید برای کسب روادید که در کنگره تصویب شده است و دولت اختیار توقف اجرای آن را دارد به هیچ‌وجه مانع ما نمی‌شود تعهدات خود را طبق برجام اجرا کنیم و ما [این تغییرات را] به گونه‌ای اجرا می‌کنیم که هیچ مانعی برای منافع اقتصادی مشروع ایران ایجاد نکند. بدین منظور ما بالقوه ابزارهای متعددی را در اختیار داریم، شامل [صدور] ویزاهای تجاری 10 ساله چندبار ورود، برنامه‌هایی برای تسریع در [صدور] ویزاهای تجاری و اختیار توقف اجرای قانون که طبق این مصوبه جدید به ما داده شده است. خوشحال می‌شوم در این‌باره باز هم صحبت کنم و توضیحات بیشتر ارائه کنم».
این نامه جان کری همان‌گونه که گفته شد تنها توجیهاتی است که در مقابل موضوع نقض صریح برجام توسط این مصوبه مطرح شده است. همراهی و همدستی دولت آمریکا در تصویب این قانون کاملا مشخص است. وزارت خارجه آمریکا 11 روز قبل و بلافاصله پس از تصویب این مصوبه در مجلس نمایندگان، حمایت خود را از این مصوبه اعلام کرد و این نشان داد اراده دولت اوباما، تصویب این طرح است.   از سوی دیگر اگر قرار است اصلاحی درباره این قانون صورت گیرد، از همان ابتدا باید در نظر گرفته و اعمال می‌شد. نه اینکه ایران در معرض یک محدودیت و تحریم بسیار بزرگ قرار گیرد آنگاه درباره تخفیف این تحریم گفت‌وگو کرد! نکته دیگر این است که اگر آمریکایی‌ها کاسبی جدیدی با قانون «ویزاهای تجاری 10 ساله» به‌راه می‌اندازند؛ این موضوع تنها می‌تواند بخشی از آسیب جدی به اقتصاد ایران را جبران کند، چراکه این امتیازها خود تابع شرایط و قوانین دیگری است که مشخص نیست برای اعمال آن چه تعهداتی بردوش ایران خواهد افتاد. اما مهم‌ترین نکته‌ای که باید در جواب به آقای کری گفت این است که بزرگ‌ترین آسیبی که ایران از این مصوبه می‌بیند در حوزه توریسم است. تقریبا نمی‌توان تمهیدی برای جبران این خسارت در نظر گرفت. از سوی دیگر در نامه کری نیز به این موضوع و جبران خسارت آن اشاره‌ای نشده است! بنابراین واضح است که این نامه بیشتر یک اقدام نمایشی برای کاهش اعتراض افکار عمومی در ایران است و متاسفانه از شواهد پیداست دولت نیز در این زمینه در جریان امور قرار دارد، چراکه براساس اظهارات دیروز آقای حسین جابرانصاری، سخنگوی وزارت امور خارجه، اعلام شد درباره این مصوبه مذاکراتی با جواد ظریف انجام شد. براساس اظهارات جابر انصاری، 10 روز درباره این مصوبه مذاکره شد و ظریف و کری نیز شنبه‌شب و قبل از امضای اوباما در حاشیه نشست نیویورک درباره این مصوبه مذاکره کردند. جابرانصاری گفت مصوبه آمریکایی‌ها توطئه صهیونیست‌ها بود اما مذاکرات باعث شد رئیس‌جمهور آمریکا برای نقض آن حق وتو داشته باشد! سخنگوی وزارت امور خارجه با استقبال از نامه کری به ظریف نسبت به اصلاح این قانون ابراز امیدواری کرد! با این تفاسیر و با مشاهده این قبیل اظهارات و رفتارها، سوال اساسی از دستگاه وزارت امور خارجه این است: «آقایان برجام نقض شد! به تخفیف تحریم جدید امیدوارید؟! مصوبه را اوباما امضا کرده است؛ آنگاه شما خوشحالید که اختیار توقف آن در دستان اوباما است».