عبدالباری عطوان*: با نگاه دقیق به واکنش‌های رسمی و مردمی به اقدام عربستان در اعدام 47 نفر به اتهام تروریسم و از جمله اعدام شیخ نمر باقرالنمر روحانی شیعه و فارس آل شویل سنی‌مذهب درمی‌یابیم کشورها و مردم در مناطق مختلف جهان اعدام شیخ نمر را محکوم کرده و دست به تحرکاتی ضدعربستان زدند. شیخ نمر کسی بود که فعالیت‌های او منحصر به مخالفت با نظام حاکم در عربستان و سیاست‌های آن و مخالفت با به حاشیه راندن شیعیان در این کشور از طریق مسالمت‌آمیز بود و این در حالی بود که هیچکس به اعدام
46 عربستانی اهل سنت که برخی از آنها نقش حاشیه‌ای در تروریسم داشتند، اعتراضی نکرد، زیرا همه بیم آن را داشتند به حمایت از سازمان تروریستی القاعده و همراهی با آن متهم شوند اما وجه مشترک این 47 اعدام این بود که همه آنها در شرایطی ناعادلانه محاکمه شدند و فرصت دفاع از خود را نداشتند. فکر نمی‌کنیم مسؤولان سعودی تا این حد احمق باشند که این تعداد از اعدام‌ها را به این گستردگی در یک روز آن هم در ابتدای سال جدید انجام دهند... و این اعدام‌ها بدون فکر کردن به همه پیامدهای آن و پیش‌بینی واکنش‌های خشمگینانه در منطقه و دنیا و اتخاذ تدابیر احتیاطی لازم صورت نگرفته است. بدون شک اهداف مشخصی در پس پرده این اقدام غافلگیرکننده عربستان سعودی وجود دارد و باید توجه داشت که سیاست‌های این کشور طی ماه‌های اخیر متزلزل و شتابزده بوده است. کسی که تصمیم به اجرای اعدام گرفت، به دنبال ارسال پیامی تحریک‌آمیز به دشمنان در داخل و خارج عربستان بود، تا بحران طایفه‌ای در منطقه را شدت ببخشد و به اقدامات تحریک‌آمیز بین شیعیان و اهل تسنن دامن بزند. تصادفی نیست که این اعدام گروهی پس از اقدام شاهزاده محمد بن سلمان - جانشین ولیعهد و نخستین تصمیم‌گیرنده در خاندان حاکم- در اعلام تأسیس ائتلاف نظامی، امنیتی و سیاسی متشکل از 34 کشور و چند روز بعد از تشکیل شورای همکاری راهبردی ترکیه و عربستان صورت گرفت، زیرا اجرای این حکم‌های اعدام که بعضی از آنها
10 سال و بعضی هم 2 سال قبل صادر شد می‌توانست چند ماه یا چند سال دیگر به تأخیر بیفتد. اوضاع داخلی عربستان - هم در بین اعضای خاندان حاکم و هم در سطح جامعه - بویژه در سایه دخالت این کشور در یمن و از بین رفتن درآمدها در جنگ و تلاش برای خرید حمایت دولت‌های دیگر و کسری بودجه ناآرام است. من شخصا به صورت مستقیم یا غیرمستقیم تماس‌هایی را با بعضی اعضای خاندان حاکم در عربستان داشته‌ام. آنان از مخالفت خود با دست داشتن عربستان در جنگ یمن و هزینه‌های بی‌سابقه مالی و نظامی در جنگ سوریه و دشمنی با قدرت‌های بزرگ مثل روسیه و وجود نوعی نارضایتی در روابط با آمریکا، نگران هستند. بعضی عربستانی‌ها نیز که از نخبگان این کشور به شمار می‌آیند، در جلسات خصوصی همین نگرانی‌ها را مطرح کرده‌اند. اغراق نیست اگر بگوییم که هدف تصمیم‌گیرندگان سعودی از این اعدام‌ها، ارسال پیام تهدید و هشدار به اکثریت اهل تسنن و اقلیت شیعیان در داخل عربستان است؛ به این معنا که مشت آهنین سعودی هیچکسی را که به صورت مسالمت‌آمیز یا نظامی با آل‌سعود مخالفت کند، به حال خود نخواهد گذاشت و تکرار رویدادهای تونس، قاهره یا صنعا امکانپذیر نیست. به معنای دیگر می‌توان گفت تصمیم‌گیرنده در عربستان با زبان دارد راه‌حل‌های امنیتی را که برخی رهبران عربی در پیش گرفتند تکرار می‌کند و چقدر عجیب است که عربستان با سلاح و پول برای براندازی دولت بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه از گروه‌های معارض حمایت می‌کند اما خودش با هر گونه مخالفتی برخورد می‌کند. تظاهرات در مناطق مختلف در اعتراض به اعدام شیخ نمر و تهدید به انتقام از سوی دولت‌ها، احزاب، سازمان‌ها و جریان‌ها متحول شده و از کنترل خارج خواهند شد؛ بویژه که این اعدام‌ها پس از فاجعه منا در موسم حج صورت گرفت. هیچکس نمی‌تواند پیش‌بینی کند که در آینده نزدیک چه اتفاق غافلگیرکننده‌ای روی خواهد داد.
* تحلیلگر برجسته جهان عرب