مهدی جنگروی: کلنل «محمدتقی‌خان پسیان» فرزند «یاور محمدخان پسیان» (عنایت‌السلطان) در سال 1309 قمری برابر با سال 1271 خورشیدی در تبریز متولد شد. دوران تحصیلات ابتدایی خود را در تبریز تا سال 1323 قمری به پایان رسانید و سپس در سال 1324 قمری برای تکمیل تحصیلات خود به تهران رفت و وارد مؤسسه نظام شد. در سال 1329 قمری در سن 20 سالگی با درجه نایب‌دومی (ستوان دوم) وارد خدمت شد و به‌تدریج تا درجه سلطانی (سروان) پیش رفت. در سال 1331 قمری وارد مدرسه صاحب‌منصبان ژاندارمری شد و تا 11 ربیع‌الثانی 1332 قمری در مدرسه مزبور مشغول تحصیل بود. پس از آن در حالی که هنوز یک ماه از پایان دوره تحصیلی وی باقی مانده بود، به ریاست یک اسکادران صاحب‌منصب جزء به مأموریت بروجرد رفت و طی جنگی که بین قوای او با الوار پیش آمد، در تاریخ 23 ربیع‌الثانی 1332 قمری روی تپه‌ای مجروح شد و به علت شرکت در این جنگ به درجه یاوری (سرگرد) رسید. در 20 رجب 1332 قمری به ریاست «باطالیان» (گردان) همدان منصوب شد و تا 14 محرم 1334 قمری در این سمت باقی ماند. هنگام جنگ اول جهانی و تجاوز قوای بیگانه به ایران، در اثر «جنگ مصلا» شهرت شجاعتش در همه جا پیچید. در ششم شعبان 1335 قمری راهی کشور آلمان شد و در آنجا در قسمت هوانوردی به کارآموزی پرداخت. در سوم جمادی‌الاول 1338 قمری وارد تهران شد و پس از مدتی در ششم ذی‌الحجه 1338 قمری با سمت ریاست ژاندارمری خراسان، راهی آن دیار شد. پس از کودتای سوم اسفند سال 1299 خورشیدی و روی کار آمدن دولت «سیدضیاءالدین طباطبایی»، کلنل پسیان طبق دستور رئیس دولت، در 13 فروردین‌ماه 1300 خورشیدی اقدام به دستگیری «احمد قوام» (قوام‌السلطنه) والی خراسان کرد و پس از مصادره اموال وی، او را تحت‌الحفظ به تهران فرستاد و خود کفالت استانداری خراسان را به عهده گرفت. به دنبال سقوط حکومت 100 روزه سیدضیاءالدین، قوام‌السلطنه از زندان خارج شد و در کاخ فرح‌آباد فرمان رئیس‌الوزرائی خود را از «احمدشاه قاجار» دریافت کرد. با روی کار آمدن قوام، تلگرافی به مشهد مخابره و کلنل از کفالت ایالت خراسان برکنار شد و شخصی به نام «نجدالسلطنه» به کفالت استانداری برگزیده شد. نجدالسلطنه در اداره ایالتی حضور یافت و به انجام وظایف خود مشغول شد. کلنل پسیان چون از حکومت قوام‌السلطنه بیمناک شده بود به فکر طغیان افتاد و مصمم شد که خود زمام امور خراسان را در دست گیرد. هنوز چندی از کفالت نجدالسلطنه نگذشته بود که پسیان شخص نامبرده را توقیف کرد و خود اداره حکومتی را در دست گرفت. پس از آن دولت، «نجفقلی‌خان صمصام‌السلطنه‌بختیاری» را به حکومت خراسان منصوب کرد. صمصام‌السلطنه نیز برای دلجویی یا فریب کلنل پسیان، وی را طی حکمی در نهم مرداد 1300 خورشیدی به کفالت ایالت خراسان منصوب کرد. برخورد شدید کلنل با قوام‌السلطنه از اواخر مرداد 1300 خورشیدی رنگ دیگری به خود گرفت. دولت با تطمیع کلنل پسیان به وی پیشنهاد داد تا با دریافت حقوق 2 ساله خود به همراه «مهدی‌خان معتصم‌السلطنه‌فرخ» (کارگزار خراسان) و «ماژور اسمعیل‌خان بهادر» (مأمور اجرای فرمان دستگیری قوام) به اروپا مسافرت و امور ایالت را به تولیت آستان قدس واگذار کند. اما کلنل با این پیشنهاد مخالفت کرد و آن را نپذیرفت. قوام‌السلطنه طی ارسال تلگراف‌هایی که به حاکمان و خوانین منطقه می‌فرستاد، کلنل را یاغی و متمرد معرفی می‌کرد و آنان را علیه وی برمی‌انگیخت. با شنیدن خبر شورش کردهای قوچان، به مشهد رفت. کلنل برای سرکوبی شورش، از مشهد راهی قوچان شد و در جعفرآباد در
2 فرسنگی قوچان جنگ سختی بین قوای کلنل و کردهای قوچان درگرفت. این جنگ که در روز دوشنبه 9 مهرماه 1300 خورشیدی اتفاق افتاد به شکست نیروهای ژاندارم منتهی شد و کلنل در حالی که یکه و تنها مانده بود، کشته شد و پس از مرگ، قوای اکراد قوچان سرش را از بدن جدا کردند.  روز 15 مهر 1300 خورشیدی جنازه و سر کلنل «محمدتقی‌خان پسیان» با تجلیل و احترامات نظامی به مشهد وارد و با حضور عده‌ای از صاحب‌منصبان و افراد ژاندارم و جمعی از اهالی شهر و هواداران کلنل تشییع شد و در همان روز در محل آرامگاه «نادرشاه» واقع در باغ نادری مشهد به خاک سپرده شد.  کلنل پسیان مردی رشید بود و به هنگام مرگ بیش از 30 سال از عمرش نگذشته بود. به زبان و ادبیات فارسی و موسیقی ایران نیز دلبستگی داشت و گاهی شعر می‌سرود. از وی چند ترجمه و مقاله به یادگار باقی مانده است.
منابع و مآخذ:
1- «حسن مرسلوند»، زندگینامه رجال و مشاهیر ایران، تهران، الهام، 1369. ج 2
2- «محمدتقی بهار»، تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران، تهران، امیرکبیر، 1357. ج 1
3- «باقر عاقلی»، شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران، تهران، گفتار- علم، 1380. ج 1
4- باقر عاقلی، روزشمار تاریخ ایران، تهران، گفتار، 1372. ج 1