امیرعلی جهاندار: اشاره: برخی مخالف حکم علنی امام بودند؛ برخی می‌گفتند امام از خیر این ماجرا بگذرد، توصیه می‌شد این کار چهره رحمانی اسلام را خراب می‌کند اما امام مصمم به انتشار نامه بودند، نامه‌ای علیه «سلمان رشدی» نویسنده کتاب «آیات شیطانی» که حکم به ارتداد آن داده شده بود. بیان تاریخ بویژه برای کسانی که امروز مواضع جمهوری اسلامی درباره غرب بویژه آمریکا و انگلیس را تندروی و افراطی(!) می‌دانند، می‌تواند درس خوبی باشد.
مقدمه
مهرماه ۱۳۶۷ کتابی تحت عنوان «آیات شیطانی» به قلم «سلمان رشدی» که در قالب رمان، آکنده از اهانتها و افترائات زشت و ننگین به ساحت مقدس پیامبر اعظم(ص) و خانواده و اصحاب شریف ایشان بود و اسلام و قرآن را با تعابیر سخیف توصیف کرده بود، در لندن توسط انتشارات وایکینگ وابسته به مؤسسه پنگوئن انتشار یافت. کتاب این نویسنده که هندی‌تبار بود، ابتدا در هندوستان جلب توجه کرد و انتشار و توزیع آن به علت اعتراضات مسلمانان در هند ممنوع شد. طی هفتههای بعد، نویسندگان آفریقای جنوبی به احترام عواطف مسلمانان، دعوت قبلی از وی را لغو کردند و سفرای چند کشور اسلامی و عربی در لندن به دولت انگلیس اعتراض کردند. در ماههای دی و بهمن جمع زیادی از مسلمانان مقیم انگلیس ابتدا در شهر برادفورد و سپس لندن در تظاهرات خشمگینانهای به اقدام دولت انگلیس در حمایت از انتشار این کتاب موهن شدیداً اعتراض کردند. دامنه اعتراضات مردمی به هند و پاکستان گسترش یافت تا آنکه روز ۲۳ بهمن در جریان تظاهرات هزاران پاکستانی در مقابل مرکز فرهنگی آمریکا در اسلام‌آباد، 6 تن از تظاهرکنندگان کشته و دهها تن نیز مجروح شدند. فردای آن روز در تظاهرات مسلمانان هند نیز یک نفر کشته شد. به‌رغم گذشت 4 ماه از انتشار این کتاب و افزایش اعتراضات مسلمانان، دولتهای انگلیس و آمریکا از تداوم توزیع و انتشار این فحشنامه علیه اسلام و پیامبر گرامی آن(ص) حمایت میکردند و این پیام را با رفتار خود به جهان اسلام میفرستادند که برنامههای جدید دیگری برای گسترش ابعاد حملات تبلیغی و فرهنگی علیه اسلام و مسلمانان آغاز خواهند کرد. پس از توزیع گسترده کتاب موهن آیات شیطانی، همراه با تبلیغات هماهنگ و تشویقهای محافل صهیونیستی، از گوشه و کنار جهان صدای اعتراض مسلمانان افزایش یافت؛ از سویی هشدارهایی به ناشران داده شد و از سوی دیگر، اقداماتی حقوقی برای محدود کردن توزیع و انتشار کتاب و محکومیت رشدی صورت گرفت و نقدهایی نیز بر این کتاب نوشته شد. البته طراحان و حامیان این اقدام، نه‌تنها به این هشدارها توجهی نکردند، بلکه بر دامنه تبلیغات خود افزودند تا جایی که مقدمات نامزد کردن این کتاب برای جوایز ادبی مهم اروپا مطرح شد. شبکه گسترده توزیع این کتاب در بیشتر کشورهای اروپایی، آمریکایی و بعضی کشورهای آسیایی با قراردادهای کلان برای ترجمه و توزیع آن، به تلاش پرداختند و در عرصه تبلیغاتی و با ایجاد حلقههای محافظتی، به حمایت علنی از او پرداختند.
واکنش‌ها به انتشار آیات شیطانی در ایران
اما در داخل ایران نگاه‌های متفاوتی به این مساله وجود داشت؛ قاطبه مردم اعتراضات وسیعی به این کتاب داشتند اما بخش بسیار اقلیت ملی‌گرا ضمن تقبیح این مساله برخورد‌های محکم با آن را صلاح نمی‌دانستند، نهضت آزادی همانند دیگر جریانهای ملی و مدعی برپایی دموکراسی در ایران که از هر اقدام اسلامی منافی با عرف بینالمللی و خوشایند غرب، برمیآشوبد- هر چند از ضروریات احکام اسلامی باشد- در موضوع حکم ارتداد سلمان رشدی، نویسنده کتاب آیات شیطانی نیز برآشفتند و آن را موجب زشت و کریه جلوه دادن چهره اسلام در جهان قلمداد کردند.
مهندس «بازرگان» که از آغاز به عنوان رهبر فکری و سیاسی جمعیت نهضت آزادی مطرح بود، پا را از مرحله مخالفت با این حکم به دلایل سیاسی فراتر گذاشته و در اصل صحت نسبت ارتداد به سلمان رشدی نیز تردید و تشکیک کرد. وی در جوابیهای که به مقاله تعابیر خودساخته از اسلام، غباری بر چهره تابناک دین نوشته، با وجود اینکه در آغاز خشم و غیرت اسلامی مردم ایران و دیگر کشورهای مسلمان را در مخالفت با رشدی و اهانتهای او به ساحت مقدس پیامبر عظیمالشأن اسلام (ص) مورد تمجید قرار می‌دهد و اذعان میدارد این عمل، جرأت و جسارت ناسزاگویی نسبت به پیامبر بزرگوار اسلام و مقدسات آیین و امت اسلامی را از مزدوران قلم به دست میستاند اما وقتی پای مجامع جهانی و عرف بینالمللی پیش میآید، اعلام حکم ارتداد و اعدام سلمان رشدی را به سود مسلمانان نمیداند و آشکارا با این حکم به مخالفت برمیخیزد.
در این میان امام تمام قامت در دفاع از اسلام به میدان آمده بودند. اطرافیان توصیه‌هایی نزد امام آورده بودند که از بیان موضع تند خودداری کنند اما هیچکس خبر نداشت قرار است امام آن اقدام انقلابی را انجام دهد.
برخی با شنیدن اینکه امام قرار است نامه‌ای منتشر و حکم اعدام سلمان رشدی را اعلام کند تلاش داشتند جلوی ایشان را بگیرند اما هیچکس نتوانست ایشان را از این اقدام منصرف کند. «ولایتی» وزیر وقت امور خارجه می‌گوید: «یکى از مهم‌ترین ویژگی‌هاى امام، تسلیم‌ناپذیرى و سازش‌ناپذیرى ایشان در مقابل فشارهاى داخلى و خارجى در حفظ اصول بود. اگر ایشان به چیزى معتقد بودند، پاى آن می‌ایستادند. نمونه‌اش جنگ ایران و عراق بود. امام می‌فرمودند بالاخره باید مشخص بشود چه کسى حمله کرده است و متجاوز متنبه شود. از داخل و خارج امام را تحت فشار می‌گذاشتند تا ثبات و پایدارى امام براى دفاع در برابر تهاجم عراق سست شود. البته مردم عراق مقصر نبودند، آمریکایی‌ها و عوامل‌شان، دیکتاتور معدوم عراق را به حمله وادار کردند. ثبات امام موجب شد ما در جنگ پیروز شویم. بارها شاهد پیشنهادهاى گوناگون بودیم اما امام در مقابل همه پیشنهادهاى سازش می‌ایستادند. درباره سلمان رشدى نیز واکنش ایشان تاریخى بود، بسیارى را بیدار کرد و به بسیارى دیگر شجاعت داد؛ در واقع جهان اسلام را بیدار کرد. من از نزدیکان امام با واسطه شنیدم وقتى امام این موضوع را شنیدند و فتوا دادند، در اتاق خود قدم می‌زدند و می‌گفتند دریغ از جوانى؛ یعنى اگر خود من جوان بودم، می‌رفتم و با سلمان رشدى می‌جنگیدم. این صلابت امام را در دفاع از ارزش‌هاى اسلامى نشان می‌دهد. بازتاب واکنش امام در جهان اسلام مشهود است و نهضت مقابله با توهین به مقدسات اسلام در جهان جدى است». صدور حکم امام در 25 بهمن 67 با استقبال گستردهای در سراسر جهان اسلام روبه‌رو شد و همه مسلمانان را در دفاع از عزت و هویت دینی خود متحد و منسجم کرد. گروههای مختلف مسلمانان در تمام نقاط جهان، به خروش و حرکت درآمدند و با ابراز نفرت و انزجار خویش از این دسیسه استعماری، خواستار محاکمه رشدی و جمع‌آوری و ممنوعیت چاپ و انتشار این کتاب شدند. جهان غرب نیز ابتدا به پیروی از انگلیس و آمریکا در برابر مسلمانان به صفآرایی سیاسی و تبلیغاتی دست زد ولی با افزایش هزینه اقدامات خود و احساس خطر جدی نسبت به منافع خویش در جهان اسلام به ناچار آرام‌آرام عقب‌نشینی کرد تا آنجا که پروژه آیات شیطانی بزودی به پروژهای سوخته و بیفایده تبدیل شد.
صدور حکم امام در سال ۶۷ دامنهها و ابعاد جنگی پنهان را آشکار کرد که با پیشتازی انگلیس برای تخریب بنیان ایمان و اعتقادات بیش از یک میلیارد مسلمان در حال شکل‌گیری بود و در گام اول با توهین و تعابیر ضداخلاقی علیه مقدسات، غیرت و توان مقاومت فرهنگی مسلمانان را مورد هجوم قرار داده بود تا زمینه حرکتهای شدیدتر و وسیع‌تر بعدی فراهم شود. حکم امام که ابتدا در برخی رسانهها فتوا خوانده می‌شد، از نظر هدفگیری انگلیس به عنوان پیش‌قراول هجوم غرب علیه اسلام و مسلمانان، یادآور فتوای تحریم تنباکو توسط مرحوم آیت‌الله‌العظمی «میرزای شیرازی» در زمان قاجار نیز بود که ضربهای مؤثر بر استعمار انگلیس در ایران وارد کرد.
حکم امام بدین‌گونه بود: «انالله و انا الیه راجعون. به اطلاع مسلمانان غیور سراسر جهان مى‌رسانم مؤلف کتاب آیات شیطانى که علیه اسلام و پیامبر(ص) و قرآن، تنظیم و چاپ و منتشر شده است، همچنین ناشرین مطلع از محتواى آن، محکوم به اعدام مى‌باشند. از مسلمانان غیور مى‌خواهم تا در هر نقطه که آنان را یافتند، سریعاً آنها را اعدام نمایند تا دیگر کسى جرأت نکند به مقدسات مسلمین توهین نماید و هر کس در این راه کشته شود، شهید است؛ ان‌شاءالله. ضمناً اگر کسى دسترسى به مؤلف کتاب دارد ولى خود قدرت اعدام او را ندارد، او را به مردم معرفى نماید تا به جزاى اعمالش برسد. والسلام علیکم و رحمه‌الله و برکاته». سایر مراجع دینی قم و مشهد در حمایت از این حکم شرعی و اعلام اعتراض به انتشار این کتاب درسهای خود را تعطیل کردند. آیت‌الله «خامنهای» در مسند ریاست‌جمهوری وقت در یک پیام رادیویی به تبیین حکم امام پرداخت و حمایت کامل دولت را از آن اعلام کرد. از سوی دولت وقت نیز بیانیه‌ای انتشار یافت که در آن، روز چهارشنبه ۲۶ بهمن ۱۳۶۷ عزای عمومی اعلام شد. نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز با صدور بیانیه‌ای از حکم امام حمایت کردند و اقشار مختلف مردم و سایر مسؤولان حکومتی نیز با شیوههای گوناگون به حمایت از این حکم و اعتراض به حمایت انگلیس و آمریکا از اقدام علیه اسلام، پرداختند. تظاهرات مردمی در ایران و سایر کشورهای اسلامی آغاز شد و مسلمانان انگلیس اقدامات اعتراضی خود را گسترش دادند.
رسانه‌های جهان اسلام در اعتراض به انتشار کتاب به طرح دیدگاههای سیاسی و دینی شخصیتهای مختلف و پوشش اعتراضات مردمی پرداختند. تظاهرات مسلمانان در هند بار دیگر با خشونت نیروهای پلیس مواجه شد و دهها مجروح بر جای گذاشت. برخی مقامات بلندپایه کشورهای مختلف اسلامی در این باره اعلام موضع کردند و در تمام جهان اسلام و بسیاری از کشورهای دارای جمعیت وسیع مسلمان، عرضه و فروش کتاب آیات شیطانی ممنوع اعلام شد. رهبران مذهبی کشورهای مسلمان تأکید کردند آزادی بیان به هیچ‌وجه به معنای مجوز هتک حرمت مقدسات مسلمین نیست. در ایران، پاکستان و چند کشور اسلامی از سوی بعضی شخصیتها و نهادهای مردمی برای اجرای حکم الهی امام جوایز زیادی اعلام شد تا غیرمسلمانان نیز به اجرای این حکم ترغیب شوند و هرکس درصدد گام برداشتن در مسیر آیات شیطانی باشد احساس امنیت در هیچ مکانی نداشته باشد. بعضی رسانه‌های غربی برای تقلیل موضوع به یک تهدید شخصی و نجات جان
سلمان رشدی، اینگونه شایع کردند که اگر سلمان رشدی توبه کند، حکم اعدامش لغو می‌شود اما دفتر امام خمینی(ره)، ۲۹ بهمن 67 بلافاصله این خبر را اعلام کرد: «رسانه‌هاى گروهى استعمارى خارجى به دروغ به مسؤولان نظام جمهورى اسلامى نسبت مى‌دهند که اگر نویسنده کتاب آیات شیطانى توبه کند حکم اعدام درباره او لغو مى‌گردد. امام خمینی فرمودند: این موضوع صددرصد تکذیب می‌گردد. سلمان رشدى اگر توبه کند و زاهد زمان هم گردد، بر هر مسلمان واجب است با جان و مال تمامی همّ خود را به کار گیرد تا او را به درک واصل گرداند. اگر غیرمسلمانی از مکان او مطلع گردد و قدرت این را داشته باشد تا سریع‌تر از مسلمانان او را اعدام کند، بر مسلمانان واجب است آنچه را که در قبال این عمل می‌خواهد به عنوان جایزه یا مزد عمل به او بپردازند». «سازمان همکاری اسلامی» با صدور بیانیه رسمی به انتشار کتاب آیات شیطانی اعتراض کرد و خواستار توقف انتشار و توزیع آن شد. بعضی رهبران مذهبی سایر ادیان نیز با اعلام نظر یا صدور بیانیه‌هایی با مسلمانان اظهار همبستگی و انتشار این کتاب را در توهین به یک دین الهی محکوم کردند. کنفرانسها و تشکل‌هایی از علمای عربستان سعودی، کویت، لبنان، پاکستان، هند، مالزی، اندونزی، الجزایر، سوریه، اردن، بنگلادش، مصر، ترکیه، و چند کشور اسلامی دیگر با صدور بیانیه به اعلام حمایت از حکم امام پرداختند یا با صدور فتاوای مستقل علما بر وجوب اجرای حکم الهی تأکید کردند. در بسیاری از کشورهای اسلامی از جمله ایران کتابها و مقالات بسیاری نیز در تبیین ابعاد توطئه آیات شیطانی علیه اسلام و تشریح مبانی عقلانی و قرآنی و فقهی حکم الهی امام انتشار یافت.
انفعال غرب در برابر موضع ایران
بنا به تصمیم جامعه اقتصادی اروپا سطح روابط با ایران به پایین‌ترین حد خود تنزل داده شد و ابتدای اسفند۶۷، سفرای ۱۲ کشور اروپایی به کشورهای خود فراخوانده شدند و هرگونه تماس در سطح بالا با دولت ایران را لغو کردند. دولت ایران نیز متقابلاً سفرای خود را از آن کشورها به تهران فراخواند. امام خمینی(ره) در پیام خویش چنین تأکید کردند:
«...آیات شیطانی کاری است حساب‌شده برای زدن ریشه دین و دینداری و در رأس آن اسلام... استکبار غرب شاید تصور کرده است از اینکه اسم بازار مشترک و حصر اقتصادی را به میان بیاورد ما درجا میزنیم و از اجرای حکم خداوند بزرگ صرف‌نظر مینماییم».
9 اسفند، مجلس شورای اسلامی طی جلسه فوق‌العاده‌ای با اعلام یک ضرب‌الاجل یک هفته‌ای برای انگلیس، تداوم رابطه سیاسی با دولت انگلیس را به عذرخواهی مقامات انگلیسی و تجدید نظر آنان در مواضع غیراصولی‌شان نسبت به جهان اسلام و کتاب «آیات شیطانی»، مشروط کرد. بنا به این مصوبه در صورتی که انگلیس در عرض یک هفته علیه انتشار آیات شیطانی اعلام موضع نمیکرد، روابط سیاسی و دیپلماتیک با آن کشور به طور کامل قطع می‌شد. دولت انگلیس نیز در یک عقب‌نشینی آشکار اعلام کرد خواهان قطع روابط با ایران نیست و ۱۳ اسفند «جفری هاو»، وزیر وقت خارجه انگلیس بدون مخالفت با تداوم انتشار آیات شیطانی و بدون محکوم کردن اهانت به مقدسات مسلمانان، اعلام کرد این کشور به اسلام احترام میگذارد و خود را از ماجرای انتشار آیات شیطانی جدا میداند. اما چون این اظهارات و موضع‌گیری‌ها فاقد عذرخواهی رسمی و علنی لندن از مسلمانان بود، ۱۶ اسفند ۶۷ وزارت امور خارجه ایران طی بیانیه‌ای در پایان مهلت یک هفته‌ای به دولت انگلیس برای اصلاح مواضع خود در قبال کتاب موهن آیات شیطانی، به علت عدم تحقق خواسته مجلس شورای اسلامی، قطع کامل روابط سیاسی ایران با انگلیس را اعلام کرد. امام
خمینی (ره) در یکی از پیامهای خود درباره واکنش انفعالی غرب در برابر اعلام حکم الهی مجازات توهین به قرآن و پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله چنین نوشتند: «راستى! به چه علت است که در پى اعلام حکم شرعى و اسلامى مورد اتفاق همه علما درباره یک مزدور بیگانه، اینقدر جهان‌خواران برافروخته شدند و سران کفر و بازار مشترک و امثال آنان به تکاپو و تلاش مذبوحانه افتادهاند؟ غیر از این نیست که سران استکبار از قدرت برخورد عملى مسلمانان در شناخت و مبارزه با توطئههاى شوم آنان به هراس افتادهاند و از اینکه امروز مسلمانان، اسلام را یک مکتب بالنده و متحرک و پرحماسه می‌دانند و از اینکه فضاى شرارت آنان محدود شده است و مزدبگیران آنان چون گذشته با اطمینان نمىتوانند علیه مقدسات قلم‌فرسایى کنند، مضطرب شدهاند... خیلى جالب و شگفتانگیز است که این به ظاهر متمدنین و متفکران وقتى یک نویسنده مزدور با نیش قلم زهرآگین خود احساسات بیش از یک میلیارد انسان مسلمان را جریحه‌دار مىکند، عدهاى در رابطه با آن شهید مىشوند، براى ایشان مهم نیست و این فاجعه، عین دموکراسى و تمدن است، اما وقتى بحث اجراى حکم و عدالت به میان مىآید، نوحه رأفت و انسان‌دوستى سر مى‌دهند.
ما کینه دنیاى غرب را با جهان اسلام و فقاهت از همین نکتهها به دست مىآوریم. قضیه آنان قضیه دفاع از یک فرد نیست، قضیه حمایت از جریان ضداسلامى و ضدارزشى است که بنگاه‌هاى صهیونیستى و انگلیس و آمریکا به راه انداختهاند و با حماقت و عجله، خود را روبه‌روى همه جهان اسلام قرار دادهاند... اگر غفلت کنیم این اول ماجراست و استعمار از این مارهاى خطرناک و قلم‌بدستان اجیرشده در آستین فراوان دارد... ترس من این است که تحلیلگران امروز، 10 سال دیگر بر کرسى قضاوت بنشینند و بگویند باید دید فتواى اسلامى و حکم اعدام سلمان رشدى مطابق اصول و قوانین دیپلماسى بوده است یا خیر و نتیجهگیری کنند که چون بیان حکم خدا آثار و تبعاتی داشته است و بازار مشترک و کشورهای غربی علیه ما موضع گرفتهاند پس باید خامی نکنیم و از کنار اهانت‌کنندگان به مقام مقدس پیامبر(ص) و اسلام و مکتب بگذریم».
جهاد اسلامی فلسطین در بیانیه‌ای صهیونیستها را از چاپ و انتشار آیات شیطانی برحذر داشت. مقامات رژیم تروریست اسرائیل نیز به علت نگرانی از واکنش مسلمانان ساکن سرزمینهای اشغالی، از یک مؤسسه انتشاراتی که درصدد ترجمه عبری و انتشار این کتاب بود، درخواست کردند در تصمیم خود فعلاً تجدیدنظر کند. اما روزنامه ساندی آبزرور فاش کرد یک تیم کارشناسان ویژه سازمان امنیتی اسرائیل از طرف نخست‌وزیر این رژیم برای حمایت از جان سلمان رشدی به لندن اعزام شده است. مدتی بعد در اواخر اسفند ۶۷ در نمایشگاه کتاب تل‌آویو، کتاب آیات شیطانی نیز عرضه شد.
«مارگارت تاچر»، نخست‌وزیر مقبور انگلیس بدون محکومیت انتشار آیات شیطانی یا مخالفت با تداوم انتشار آن برای کاستن از امواج ضدانگلیسی در بین مسلمانان اعلام کرد: من درک میکنم که کتاب آیات شیطانی برای مسلمانان عمیقاً توهین‌آمیز است. ولی چندی بعد تلویزیون «بی‌بی‌سی» با پخش فیلمی به نام ضیافت کفرگویان با قرار دادن سلمان رشدی در کنار نام مولیر و ولتر(نویسندگان مشهور فرانسوی عصر روشنگری) از وی حمایت تبلیغاتی کرد. «ادوارد شواردنادزه» وزیر وقت خارجه اتحاد جماهیر شوروی، با اشاره تلویحی به ماجرای آیات شیطانی گفت غرب اکنون باید برای ارزشهای مسلمانان احترام قائل شود. مقامات دولتی نیز از انتشار کتاب مزبور در این کشور جلوگیری کردند. جیمی کارتر، از رؤسای جمهور پیشین آمریکا کتاب آیات شیطانی را توهین به میلیونها مسلمان توصیف کرد. «کورت والدهایم»، رئیس‌جمهور وقت اتریش گفت: «در کتاب آیات شیطانی به کتاب مقدس آسمانی قرآن توهین شده است». «کیم ایل‌سونگ»، رهبر وقت کره‌شمالی نیز از حکم امام حمایت کرد. «جان میردال»، نویسنده سوئدی از امضای بیانیه‌ای در حمایت از رشدی اجتناب کرد و ضمن تایید واکنش مسلمانان و اقدام امام خمینی، مدافعان نویسنده آیات شیطانی را غلامان و کنیزان لیبرالیسم نامید.
«کت استیونس» معروف به «یوسف اسلام»، خواننده مشهور انگلیسی دهه 70 میلادی که سال ۱۹۷۷ مسلمان شده بود، طی بیانیه‌ای حمایت خود را از حکم امام خمینی درباره سلمان رشدی، نویسنده مرتد کتاب آیات شیطانی اعلام کرد که این اقدام او باعث شد توسط رسانه‌های اروپایی و آمریکایی تحریم شود و از پخش موسیقیهای وی تا مدتها خودداری کنند. برخی فروشگاههای بزرگ و معتبر نقاط مختلف جهان از بیم حملات یا به احترام افکار عمومی مسلمانان کتاب آیات شیطانی را جمع‌آوری و از عرضه آن خودداری کردند. بسیاری از مراکز توزیع آیات شیطانی در بعضی کشورهای مختلف جهان نیز توسط گروه‌هایی از مردم مورد حمله قرار گرفت و برخی از ناشران نیز مشمول اجرای حکم الهی شده و مجازات شدند. تظاهرات مسلمانان و مدافعان حرمت ادیان الهی در نقاط مختلف اروپا، آمریکا و آسیا در طول ماهها همچنان ادامه داشت و در خلال بعضی از این اجتماعات تعدادی از مردم کشته یا مجروح شدند. وزرای خارجه ۴۵ کشور عضو سازمان همکاری اسلامی، ۲۵ اسفند 67 در قطعنامه پایانی خود کتاب سلمان رشدی را یک اثر کفرآمیز اعلام و شدیداً آن را محکوم کردند. این قطعنامه همچنین به تبعیت از حضرت امام، ضمن مرتد خواندن سلمان رشدی، از بنگاه‌های ناشر خواست هرچه سریع‌تر این اثر را از گردش توزیع خارج کنند و کشورهای اسلامی هر بنگاه انتشاراتی را که به این درخواست احترام نگذارد، تحریم کنند. وزرای فرهنگ و اطلاع‌رسانی کشورهای عضو جنبش عدم تعهد نیز طی اجلاسی هر نوع توهین و هتک حرمت علیه فرهنگها و ارزشهای معنوی را محکوم کردند و آن را عملی خلاف روح تفاهم و صلح‌دوستی در جهان اعلام کردند. کشورهای اروپایی پس از آنکه یکباره سفرای خود را از ایران خارج کردند، از ابتدای سال ۶۸ مجبور به بازگشت به ایران شدند و به تدریج با شرمساری سفارتخانه‌های خود را از نو بازگشایی کردند. در پایان آن سال، جامعه اقتصادی اروپا رسماً خواستار عادی شدن روابط با ایران شد. به دنبال اتخاذ مواضعی در محکومیت انتشار آیات شیطانی توسط مقامات انگلیس روابط این دولت با ایران نیز مجدداً برقرار شد اما به دستور رهبر معظم انقلاب در یک اقدام تنبیهی دیگر - چون انگلیس پیشتاز تحریک سایر دولتهای اروپایی بود - اجازه بازگشت سفیر آن کشور بعد از ورود سایر سفرای اروپایی و به عنوان آخرین سفیر صادر شد.
امام و افراطی‌گری
امام خمینی(ره) با آن پیام و اقدامات مشابه آن در مقابله با استکبار و دفاع از مظلومین و مستضعفین این پیام را مخابره کردند که ایستادگی بر اصول به معنای تندروی نیست و آن کسی که برای خوشایند غرب تلاش دارد از بیان مواضع حق خودداری کند، مرتکب ارتجاع و تندروی شده است. اما در سال‌های اخیر دوباره این مساله مطرح شده است که باید از تندروی خودداری کرد و قرار گرفتن در موضع مخالف با آمریکا از سوی این جریان به تندروی متهم است. جریان نومحافظه‌کاری که منافعش در تلطیف روابط با استکبار است تلاش می‌کند حتی امام را تحریف‌شده به مردم نشان دهد تا مسیر غلط خود را توجیه کند. با این مساله اگر امروز امام خمینی(ره) در قید حیات بودند، جزو افراطی‌ترین اشخاص در جامعه از سوی نومحافظه‌کاران معرفی می‌شدند!