عبدالباری عطوان*: روسیه و آمریکا، شامگاه پنجشنبه گذشته بر سر آتش‌بس در سوریه در هفته‌های آینده به توافق رسیدند تا در وهله اول مذاکرات صلح از سر گرفته و روند فرار مردم از استان حلب متوقف شود و در وهله دوم کمک‌های انسانی فورا به دست مردم برسد. فرصت‌های موفق بودن این توافق محدود و بسیار پایین است، زیرا در این شرایط نه دولت سوریه نیازی به برقراری آتش‌بس دارد و نه گروه‌هایی مانند داعش و جبهه‌النصره که رام‌شدنی نیستند، آتش‌بس را رعایت می‌کنند. بشار اسد به طور بی‌سابقه‌ای با اعتماد به‌نفس سخن می‌گوید، اعتماد به نفسی که حاصل پیروزی‌های بی‌سابقه ارتش سوریه است. او در گفت‌و‌گوی اخیر خود با خبرگزاری فرانسه گفت: گفت‌وگو و مبارزه با تروریسم 2 مقوله جداگانه است و گفت‌وگو به این معنی نیست که از مبارزه با تروریسم دست برداریم. عوامل اصلی در این پیروزی‌ها، پشتیبانی هوایی روسیه، حمایت هزاران جنگجوی حزب‌الله، افغانستانی، پاکستانی و مشاوران نظامی ایرانی و همچنین افزایش مهارت ارتش سوریه در جنگ‌های چریکی و شهری در طول سال‌های گذشته است. تفسیر نزدیک به واقع در به دست آمدن چنین دستاوردهایی، در این نکته نهفته است که همپیمانان دولت از جمله روس‌ها، ایرانی‌ها و حزب‌الله به هدف و کارشان التزام دارند و مصمم هستند و در این‌باره وضعیت بسیار بهتری نسبت به حامیان معارضان مسلح دارند و بنا به نوشته مجله اکونومیست، هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که از تغییر این وضعیت در آینده خبر بدهد. بشار اسد از مذاکرات ژنو به عنوان فرصتی برای تثبیت دستاوردهای میدانی‌اش استفاده کرد و آن را به عنوان یک کار انجام شده در مقابل سازمان ملل قرار داد. در این روند، دولت سوریه از ضعف دولت باراک اوباما کمال استفاده را کرد، اوبامایی که وارد آخرین ماه‌های ریاستش شده و دیگر نمی‌تواند و شاید هم نمی‌خواهد کاری بیش از این انجام دهد. شهر حلب در آستانه محاصره کامل قرار دارد و نیروهای نظامی سوریه به چند کیلومتری مرز ترکیه رسیده‌اند و بشار اسد در مصاحبه اخیرش گفت بازپس‌گیری حلب، زمان زیادی به طول خواهد انجامید و هدف تسلط بر مرزها و راه‌های با ترکیه است تا کمک‌های لجستیک برای معارضان قطع شود. روشن است که این هدف طی هفته‌های پیش از برقراری آتش‌بس شدنی است. روس‌ها با هوشیاری برابر آمریکا بازی می‌کنند. آنها از کارت‌هایشان بخوبی بهره می‌برند، کارت کردها یکی از این کارت‌هاست. روس‌ها به کردها وعده داده‌اند برای آنها در شمال شرق سوریه یک منطقه خودمختار در نظر بگیرند، در حالی‌که آمریکا به دلیل ترس از خشم همپیمانش همچون ترکیه نمی‌تواند چنین وعده‌ای به کردها بدهد. اردوغان مدتی پیش به آمریکا هشدار داد یا ترکیه را انتخاب کند یا کردها را. جنجال اعزام نیروی زمینی از سوی عربستان به سوریه مانند حبابی به دست روسیه ترکید. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه در گفت‌و‌گو با جان‌کری در مونیخ گفت: «نشست حمایت از سوریه به هیچ‌وجه به مساله عملیات زمینی احتمالی عربستان در سوریه، ورود پیدا نکرد و اصلا موضوع اقناع عربستان برای انصراف از تصمیمش مطرح نشد». به معنای دیگر نشست مونیخ نسبت به تصمیم عربستان، کاملا بی‌توجه بوده است. اعزام نیروهای سعودی و دیگر کشورهای خلیج‌فارس مشروط به 2 موضوع اساسی است: اولا تحت رهبری آمریکا باشد و دوم اینکه ترکیه و اردن با در اختیار قرار دادن فرودگاه‌ها و مرزهایش به این نیروها، موافقت کنند. اما عدم پذیرش آمریکا برای رهبری این عملیات، کاملا هر دو شرط را با هم از میان برد. همچنین پیشروی ارتش سوریه به سمت مرز ترکیه، مسیر تحرک نیروهای سعودی را که قصد داشتند از ترکیه وارد سوریه شوند می‌بندد. حلب، این شهر تاریخی همچون معیاری است که می‌گوید چه بر سر سوریه خواهد آمد و فراتر از آن در خاورمیانه چه خواهد شد؛ صلح فراگیر یا جنگ سوم جهانی.
*تحلیلگر برجسته جهان عرب