حامد مهرنیا: روزهای پایانی سال در ادارات و سازمان‌ها زمان جمع‌بندی و ارائه کارنامه عملکرد یک ساله است. این روزها که تقویم سال 94 به آخرین برگ‌های خود رسیده فرصت مناسبی است تا دفتر عملکرد سازمانی را ورق بزنیم که هم صیانت از حیات وحش کشور را عهده‌دار است و هم با حفاظت از محیط‌زیست به نوعی با سلامت جامعه ارتباط دارد.
سازمان حفاظت محیط‌زیست در سالی که گذشت درگیر فراز و نشیب‌هایی شد که مرور آنها تاییدی بر برخی سوء‌مدیریت‌ها و سیاست‌زدگی‌های این سازمان و گواهی بر نارضایتی افکار عمومی از کارنامه عملکرد یک ساله مدیریت این سازمان است. روزهای پرشمار آلوده در کلانشهرها بویژه تهران، تجمع اعتراض‌آمیز کارمندان محیط‌زیست در چند مقطع زمانی، آتش‌سوزی جنگل‌ها در چند نوبت، خشکی تالاب‌های گوناگون و کوچ اجباری مردم برخی استان‌های جنوبی به دنبال بروز مشکلات زیست‌محیطی بویژه ریزگردها و بازی با کیفیت بنزین نمونه‌ای از خروار حاشیه‌سازی‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست به حساب می‌آید که در این گزارش به آنها اشاره شده است.
آغاز سال با نارضایتی کارمندان
یکی از مهم‌ترین حواشی سازمان حفاظت محیط‌زیست که نشان از نارضایتی بدنه این سازمان از شیوه مدیریت معصومه ابتکار دارد تجمع اعتراضی کارمندان مقابل ساختمان پردیسان بود. 100 کارمند سازمان حفاظت محیط‌زیست اردیبهشت‌ماه با تجمع خود از سوءمدیریت رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست و مدیران میانی این سازمان گلایه کرده و درباره سیاسی‌کاری‌های ابتکار مواردی مانند استفاده سیاسی از اموال سازمان، به‌کارگیری افراد در پست‌های مشاور به منظور استفاده‌های انتخاباتی و استخدام غیرقانونی برخی افراد را مطرح کردند. رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز که پس از ساعت‌ها در بین کارمندان حاضر شد، دولت گذشته را مقصر جلوه داد و مطالبات کارمندان را بی‌پاسخ گذاشت.
کنار آمدن اجباری مردم با ریزگردها
اما از دیگر حواشی سازمان حفاظت محیط‌زیست نحوه مدیریت این سازمان درباره موضوع ریزگردها و هجوم چندباره آنها طی ایام سال به استان‌های جنوبی و غربی کشور است. روزهای آغازین سال جاری گرد و خاکی در استان خوزستان به پاخاست که حتی به آسمان پایتخت هم رسید اما در شرایطی که افکار عمومی چشم‌انتظار انجام اقدامی عملیاتی یا ارائه راهکاری برای جلوگیری از این پدیده مخرب زیست‌محیطی بودند معصومه ابتکار که در هجدهمین همایش روز جهانی آسم مشغول سخنرانی بود از مردم خواست با ریزگرها کنار بیایند!
افزایش 50 درصدی دود شدن جنگل‌ها
در این میان در روزهای پایانی فصل بهار و همزمان با گرم شدن هوا بازار آتش‌سوزی جنگل‌ها نیز در سایه غفلت مدیران داغ‌تر شد و هر بار موضوع خاکستر شدن چند هکتار از جنگل‌ها از گوشه و کنار کشور به گوش رسید تا جایی که شاهد افزایش
50 درصدی دود شدن درختان تنها در 3 ماه نخست سال بودیم اما با این وجود نه‌تنها اقدام چشمگیری از سوی سازمان حفاظت محیط‌زیست صورت نگرفت بلکه ابتکار در واکنش به این موضوع عنوان کرد مسؤولیت اطفای حریق با سازمان جنگل‌هاست.
تابستان و سلام دوباره گردوغبار
ورود به فصل تابستان با سلام دوباره گردوغبار به استان‌های جنوبی و غربی همراه بود. 7 استان کشور به تناوب درگیر این معضل زیست‌محیطی شدند و شدت گردوخاک به حدی رسید که 766 سیستانی را راهی بیمارستان کرد اما بازهم جز انفعال و سکوت مدیران سازمان حفاظت محیط‌زیست چیزی نصیب ساکنان این استان‌ها نشد. علاوه بر این باید این موضوع را هم مدنظر قرار داد که با افزایش مشکلات زیست‌محیطی پدیده‌های تازه‌ای مانند مهاجرت اجباری ساکنان این نواحی هم روند افزایشی پیدا کرده است. موضوعی که می‌تواند علاوه بر برهم زدن تعادل جمعیتی، فشار به ظرفیت زیست‌محیطی مناطق مهاجرپذیر و ازدیاد آسیب‌های اجتماعی را در این مناطق به همراه داشته باشد.
سکوت بنزینی سازمان محیط‌زیست
البته ماجرای سکوت سازمان حفاظت محیط‌زیست تنها محدود به معضل ریزگردها نیست و مصداق دیگر آن انگ زدن به بنزین تولید داخل است. نشانه رفتن انگشت اتهام به سمت کیفیت بنزین تولید پتروشیمی سناریوی دیگری بود که همزمان با تکیه زدن ابتکار بر کرسی ریاست سازمان حفاظت محیط‌زیست کلید خورد. در انجام این پروژه بنزین تولید داخل به عنوان مقصر اصلی آلودگی هوا به افکار عمومی معرفی و چنین القا شد که با جایگزین شدن سوخت با بنزین وارداتی مشکل آلودگی هوای کلانشهرها مرتفع خواهد شد اما با وجود زیر سوال رفتن تولید ملی و صرف هزینه بسیار برای واردات بنزین همچنان مشکل تیرگی آسمان شهرهای بزرگ پابرجاست. جالب اینجاست که بارها از سوی مراجع قانونی و نظارتی کیفیت بنزین وارداتی مورد آزمایش قرار گرفت و نتایج گزارش‌ها خلاف ادعای سازمان محیط‌زیست بود اما با این وجود مدیران این سازمان تاکنون جز سکوت موضع دیگری برای این ادعای خود که میلیاردها تومان از منابع کشور را به هدر داد اتخاذ نکرده‌اند.
فصل پرکاری آلودگی و کم‌کاری ابتکار
حواشی سازمان حفاظت محیط‌زیست به همین جا ختم نشد و شروع فصول پاییز و زمستان که با وارونگی دمایی و انباشت آلاینده‌ها همراه بود روزهای دودی را برای ساکنان کلانشهرهای ایران رقم زد که به دلیل در نظر نگرفتن تمهیدات لازم آمار روزهایی که آلودگی میهمان آسمان بود به طور معمول 2 رقمی شد. دی‌ماه که وارونگی دمایی مهر بطلان دیگری بر نظریه بنزینی ابتکار زد بیش از 20 روز متوالی هوای پایتخت روی موج اضطرار و ناسالم در نواسان قرار گرفت اما رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست به جای انجام تدبیر یا ابتکاری نو برای کاستن از مشکلات شهروندان آنها را به چالش دمای 18 درجه دعوت کرد و با انجام سفر به کیش و آذربایجان و شرکت در همایش‌های گوناگون سعی در عادی جلوه دادن اوضاع داشت.
BBC و گاردین در جدول کاری خانم رئیس
از دیگر مصادیق سیاست‌بازی‌های رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست می‌توان به انجام مصاحبه‌های سیاسی و به دور از تخصص وی با رسانه‌های غربی اشاره کرد. هنوز یک هفته از صدور مجوز فعالیت خبرنگار بی‌بی‌سی در ایران نگذشته بود که معصومه ابتکار انجام مصاحبه با این شبکه را در برنامه‌های کاری خود قرار داد و بهمن سال جاری نیز که مطابق معمول استان خوزستان گردوغبار با غلظت چندین برابر بیش از حد استاندارد را تحمل می‌کرد دوباره معصومه ابتکار با نشریه گاردین مشغول مصاحبه شد!
چراغ سبز محیط‌زیست به شکارچیان خارجی
پس از صدور مجوز شکار پرندگان از سوی سازمان حفاظت محیط‌زیست و البته بعد از ژست دفاع از حقوق حیوانات که درباره ماجرای سگ‌آزاری اتفاق افتاد، سازمان حفاظت محیط‌زیست در اسفندماه سال جاری برای یک تیم اسپانیایی مجوز شکار گراز صادر کرد. اسپانیایی‌ها هم که با چراغ سبز محیط‌زیست وارد مازندران شدند با لاشه 4گراز عکس یادگاری گرفتند و سازمان محیط‌زیست هم تنها با این توجیه که این حیوان جزو جانوران زیان‌رسان است از کنار این موضوع گذشت در حالی که بسیاری از فعالان محیط‌زیست نسبت به صدور مجوز شکار از سوی سازمانی که متولی اصلی صیانت از گونه‌های جانوری است انتقاد دارند.
پایان دفتر 94 و حکایتی که همچنان باقی است
در شرایطی سال 94 را به پایان می‌بریم که همچنان انتظارات از سازمان حفاظت محیط‌زیست باقی است، چرا که بر خلاف وعده‌های مطرح شده و مانور بر احیای دریاچه ارومیه این دریاچه به محل استحصال نمک تبدیل شده و با گذشت 2 سال از هجوم گردوغبار به نیمه غربی کشور خبری از مقابله با این معضل زیست‌محیطی به گوش نمی‌رسد و ساکنان این نواحی مجبور به کوچ شده‌اند. خشک شدن تالاب‌ها، از بین رفتن جنگل‌های زاگرس، آتش‌سوزی در جنگل‌های شمال، آلودگی دریای خزر و سلاخی حیوانات در کنار انقراض گونه‌های مهم جانوری، همه و همه جزو مشکلاتی است که با وجود شعارها درباره حفاظت از محیط‌زیست همچنان تداوم دارد.