معصومه اسمعیل‌نژاد*: سالیان پیش «آنتونی کوهن» در کتاب «سرشت نمادین اجتماع» از مرزهایی صحبت کرد که مردمان کشورها برای حفظ و حراست از آنها جان خود را از دست می‏دادند اما در حال حاضر انبوه تنهایان دیوید رایزمن، کشوری چند میلیاردی از ملیت‏های مختلف، بدون مرز و بدون هیچ خط و ربط مشخصی به‌وجود آورده‏اند. اپلیکیشن‏های مختلف فضای مجازی، افرادی را از سراسر جهان با طرز فکرها و تحصیلات مختلف، خانواده، میزان درآمد، رنگ پوست و دیگر ویژگی‏های کاملا متفاوت دور هم جمع کرده است. در این کشور جدید حصار زمان و مکان از بین رفته است. آفتاب طلوع و غروب نمی‏کند یا بود و نبود آن تأثیری در روابط افراد ندارد. شناسنامه افراد خوداظهاری است؛ هرکسی آنچه را که خود می‏خواهد یا دوست دارد، اظهار می‏کند. جنسیت، میزان تحصیلات، جایی که زندگی می‏کند و اطلاعات دیگری از خود نیز از این قانون پیروی می‏کند. در اینجا ورود و خروج را کسی کنترل نمی‏کند و به خاطر اطلاعات درست، کسی تشویق یا به خاطر اطلاعات نادرست، کسی تنبیه نمی‏شود. دوستان خود و محیط افراد خود را خودتان می‏سازید. اینجا شما در سرزمین عجایب، کشوری طبق آنچه خواسته‏اید برای خودتان می‏سازید. قیافه شما آن چیزی است که شما انتخاب می‏کنید. سن‌تان، کشور محل سکونت‌تان، شماره همراه‌تان و خلاصه هر چیزی که می‏خواهید اینجا فراهم است. انسان‏ها در این فضای مجازی همدیگر را با نقابی که خود انتخاب کرده‏اند، می‏بینند اما خالقان این دنیای مجازی در دنیای واقعی خودشان، به انسان‏های محصور در این دنیای شفاف بلورین از بالا نگریسته و اعمال، رفتار و حرکات آنها را زیر نظر دارند و در مواقع لزوم می‏توانند این اطلاعات را که می‌تواند برای انسان‏ها تبعاتی در دنیای واقعی داشته باشد به سرمایه‏داران یا صاحبان اصلی قدرت جهانی در دنیای واقعی بفروشند. باتوجه به قوانین شبکه‏های اجتماعی، شما ممکن است به دعوتنامه نیاز داشته یا نداشته باشید تا از کسی بخواهید عضو شبکه اجتماعی شما شود. به طور کلی در برابر این خدمات، حق عضویتی دریافت نمی‏شود، چراکه مالک سایت، درآمد کافی از راه تبلیغات در سایت به‌دست می‏آورد. استفاده از این خدمات در سال‏های اخیر بسیار رایج شده و در میان کسانی که از خدمات اینترنتی استفاده می‏کنند به‌ندرت می‏توان کسی را پیدا کرد که عضو این شبکه‏ها نباشد. این اشتراک اغلب بدون فکر و دقت کافی انجام می‏گیرد چه از یک طرف به‌دلیل ویژگی‏های تهاجمی این سایت‏ها به محض عضویت از مشترک خواسته می‏شود از طریق ایمیل دعوتنامه برای همه مخاطبان موجود در فهرست ایمیل او ارسال ‏شود و از طرف دیگر به‌دلیل بی‏دقتی فرد مشکلاتی به‌وجود می‏آید. بعضی از این شبکه‏های اجتماعی دسترسی به فهرست مخاطبان شما را در اختیار دیگران می‏گذارند. در چنین شرایطی کافی است کسی شماره همراه شما را در گوشی خود ذخیره کرده باشد. برخی دیگر به فهرست مخاطبان ایمیل یا دوستان فیسبوک شما وصل می‏شوند و بیشتر آنها می‏توانند به اطلاعات گوشی یا رایانه شما دسترسی پیدا کنند. دسترسی به گالری عکس‏ها، پیامک‏ها، اطلاعات گوشی یا رایانه، از جمله پیام‏هایی است که شما در هنگام نصب نرم‏افزار ارتباطی آنها را می‏پذیرید و به مالک آن شبکه اجازه دسترسی می‏دهید. اکنون ده‏ها نوع از این وب‏سایت‏ها وجود دارد و محبوب‏ترین آنها فیسبوک با فعال‏ترین کاربران (بیش از یک میلیارد نفر) است. این واقعیت که فیسبوک بیش از
2/1 میلیارد نفر کاربر فعال دارد به این معنی است که نزدیک به 20 درصد از جمعیت کره زمین از این خدمات استفاده می‏کنند. شبکه‏های دیگری نیز وجود دارند که از نظر تعداد آمار کاربر به ترتیب عبارتند از فیسبوک، گوگل پلاس، یوتیوب و توئیتر. در کنار اهداف در نظر گرفته شده برای شبکه‏های اجتماعی، از آنها به طرق دیگری نیز استفاده می‏شود؛ به‌عنوان نمونه در موارد قضایی، برای یافتن اعضای گمشده خانواده، تحقیق درباره کارکنان یا استفاده سارقان برای انتخاب خانه مورد نظر برای دزدی. بنابراین مردم باید در انتخاب مطالب برای انتشار در شبکه‏های اجتماعی، آگاهی بیشتری داشته باشند، چراکه ممکن است بیش از آنچه فکر می‏کنند به آنها آسیب برساند. بسیاری از سایت‏ها و صفحات اینترنتی آلوده به کد مضری هستند که منتظرند کاربر ساده‏ای وارد سایت آنها شود و در یک لحظه رایانه آنها را آلوده کنند. سپس رایانه کاربر ساده، تبدیل به زامبی می‏شود و دیگر رایانه‌ها را آلوده می‏کند. از زمان نصب سیستم عامل روی گوشی‏های تلفن همراه و دیگر ابزارهای همراه، این ابزارها می‏توانند آسیب‏پذیر بوده و در عین حال می‏توانند آزاردهنده، شرور یا کاملا تحت کنترل خالق نرم‏افزار مخرب باشند. بنابراین با در نظر گرفتن همه حقایق این دنیا، کاربر فرهیخته این فضا باتوجه به قوانین و آسیب‏های فضای مجازی باید رفتار عاقلانه‏ای برای گزینش‌های خود داشته باشد.
* دانشجوی دکترای مدیریت رسانه