گروه اجتماعی: هیات ایرانی که برای مذاکره با سعودی‌ها بر سر موضوع حج تمتع 95 عازم عربستان شده بود در شرایطی راه ایران را در پیش گرفت که اختلاف اساسی بر سر صدور رواید زائران ایرانی همچنان پابرجاست.
مذاکرات چند روزه با سعودی‌ها هرچند توانست درباره برخی موضوعات مانند تامین امنیت زائران راهگشا باشد اما صدور ویزا و به نوعی اجازه ورود زائران ایرانی برای انجام مناسک حج در ابهام باقی مانده و بهانه‌جویی‌های عربستان در این زمینه تصمیم‌گیری درباره صدور روادید ایرانیان را به انجام جلسات مشورتی وزارت خارجه سعودی موکول کرده است.
هیات مذاکره‌کننده ایرانی که از پنجشنبه گذشته تا دوشنبه هفته جاری برای رفع اختلاف موجود بر سر شیوه صدور ویزا برای زائران ایرانی مشغول چانه‌زنی بود سرانجام مغلوب کارشکنی‌های طرف سعودی شد و به کشور بازگشت. این در حالی است که همه ساله در چنین ایامی نه‌تنها شیوه صدور ویزا بلکه بسیاری از اقدامات مقدماتی سفر زائران به سرزمین وحی نیز صورت گرفته بود اما به نظر می‌رسد با توجه به وضعیت موجود و شیوه پیگیری موضوع از طرف دولت ایران و همچنین کارشکنی‌های پی در پی عربستان حج 95 با ابهامات و مشکلات فراوانی روبه‌رو است.
روادید، اختلافی که همچنان باقی است
نحوه صدور ویزا، تامین امنیت زائران و پروازهای ایرانی حج مهم‌ترین نکات مورد بحث بین ایران و عربستان است که هیات مذاکره‌کننده را راهی این کشور کرد. اما با توجه به تشریح دستاوردهای این سفر مهم‌ترین و اساسی‌ترین اختلاف یعنی چگونگی صدور ویزا برای زائران ایرانی هنوز به فرجام نرسیده است. آن‌طور که سعید اوحدی، رئیس سازمان حج و زیارت گفته است؛ «در زمینه صدور ویزا برای ایرانیان راهکار اجرایی و شفافی از طرف وزارت حج عربستان ارائه نشده است».
بنابر اظهارات رئیس سازمان حج و زیارت، طرف عربستانی قرار است با مسؤولان ذی‌ربط در وزارت خارجه عربستان درباره روادید زائران ایرانی گفت‌وگو کند و پاسخ درخواست ایران مبنی بر صدور ویزا را هرچه زودتر ارائه دهد.
این در حالی است که پیش از این نیز کشمکش بین ایران و عربستان بر سر ویزای زائران وجود داشت و با وجود سابقه طولانی در زمینه صدور ویزای حج بهانه‌جویی و کارشکنی‌های دولت عربستان کار را به جایی رساند که پای کشور دیگری مانند امارات را هم به ماجرا باز کرد. سعودی‌ها که قصد ایجاد اخلال در برنامه‌های کاری حج ایران را داشتند در برابر پیشنهادات ایران موضع گرفته و خواستار صدور روادید زائران ایرانی از طریق سفارت سعودی در امارات شدند. همچنین براساس آنچه وزیر ارشاد اسلامی درباره وضعیت حج عنوان کرده است ایران پیشنهادی مبنی بر صدور ویزای حجاج از طریق سفارت سوییس به عنوان حافظ منافع عربستان در ایران را هم روی میز مذاکره قرار داده است اما به نظر می‌رسد این سعودی‌ها هستند که نبض مذاکرات را در دست داشته و حاضر به همکاری و تعامل بیشتر با ایران نیستند.
فرجام امنیت زائران و پروازهای ایرانی
از دیگر موضوعات مورد مذاکره بحث تامین امنیت زائران و پروازهای ایرانی حج بود که در این موارد 2 طرف به تفاهم رسیدند. با توجه به مشکلات به‌وجود آمده در جریان حج گذشته مانند سوءمدیریت عربستان در منا، سقوط جرثقیل و تعدی ماموران فرودگاه یکی از اصلی‌ترین مطالبات ایران تامین امنیت زائران در نظر گرفته شد
و 20 راهکار به طرف سعودی پیشنهاد شد که از طرف قائم‌مقام وزیر حج عربستان مورد قبول واقع شد و در نهایت پیشنهاد عربستان مبنی بر استفاده از دستبندهای الکترونیکی به تصویب رسید. از طرف دیگر سنگ‌اندازی‌های عربستان درباره پروازهای ایران به سرزمین وحی نیز مورد بحث و بررسی قرار گرفت که درباره این موضع هم توافق صورت گرفت اما به گفته اوحدی در پیش‌نویس 60 صفحه‌ای قرارداد حج 95، سعودی‌ها عنوان کرده‌اند شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران باید بار دیگر مجوزهای لازم برای پرواز در عربستان را دریافت کند که این موضوع مغایر با تفاهمنامه‌های گذشته است.
یک پرسش اساسی
آنچه تا به این جای ماجرا از انجام مذاکره و بحث و جدل با طرف سعودی عاید ایران شده تفاهم بر سر موضوع امنیت زائران و پروازهای حج است که به نوعی از حقوق ابتدایی و اولیه زائران به حساب می‌آید. براساس قوانین موجود، کشور میزبان مسؤول حفظ امنیت مسافران است و از این نظر به تفاهم رسیدن برای حقوق مسلم مسافران را نمی‌توان به عنوان یک دستاورد در نظر گرفت از طرف دیگر زمانی می‌توان بر سر امنیت حجاج یا چگونگی انجام پروازها به گفت‌وگو نشست که وضعیت روادید شفاف و مشخص باشد، چرا که اگر شیوه صدور ویزا به صورت یکجانبه از طرف سعودی‌ها به نحوی طراحی شود که مورد قبول ایران قرار نگیرد در عمل توافق برای امنیت و نحوه انتقال زائران هم بی‌حاصل باقی خواهد ماند.
این زمان باید پرسید شیوه رفتار و برخورد دولت ایران با سعودی‌ها به چه صورت بوده است که دولت خطاکار عربستان و مسبب مرگ چند هزار نفر در منا به جای عذرخواهی و تلاش برای جبران گذشته در حال تعریف شرایط جدید و سختگیری‌های بیشتر علیه ایرانیان است.