گروه اجتماعی: کارشکنی‌های پی‌درپی سعودی‌ها درباره حج و طفره رفتن آنها از مسؤولیت‌پذیری در قبال مشکلاتی که در جریان حج گذشته برای زائران ایرانی به وجود آمد کار را به جای رسانده که وضعیت اعزام زائران در سال جاری را در هاله‌ای از ابهام قرار داده است.  انجام مذاکرات چند روزه هیات ایرانی با دولت عربستان و تمدید دوباره آن هم نتوانست راهگشا شود و همچنان شیوه صدور ویزا برای ایرانیان عازم حج نامشخص است و آنطور که سعید اوحدی، رئیس سازمان حج و زیارت گفته است باید منتظر ماند تا طرف سعودی در این باره به جمع‌بندی برسد. این در حالی است که دولت عربستان به دلیل سوءمدیریت و ناتوانی در اداره حج بیش 460 زائر ایرانی را در منا قربانی کرد اما نه تنها خبری از پرداخت دیه این افراد به گوش نمی‌رسد بلکه به دلیل کوتاهی‌ها و مواضع انفعالی دستگاه دیپلماسی کشورمان حتی سعودی‌ها تا به حال درصدد عذرخواهی هم بر نیامده‌اند. در همین حال عربستان نه تنها برای جبران گذشته وارد عمل نشده است بلکه یک گام هم به جلو آمده و برای ورود زائران به سرزمین وحی شروط خاصی را تعیین کرده است. محرومیت شرکت‌های هواپیمایی ایرانی یا صدور ویزای حج از طریق امارات از جمله زیاده‌خواهی‌هایی است که به باور کارشناسان حقوق بین‌الملل در اثر کوتاه آمدن‌های دستگاه دیپلماسی شکل گرفته است. اتکا به ابعاد مذهبی حج، ارائه پیشنهادی مبنی بر صدور ویزای الکترونیکی و ایجاد فشار از طریق سازمان کنفرانس اسلامی از جمله راهکارهایی است که کارشناسان حقوق بین‌الملل در گفت‌وگو با «وطن امروز» برای پیگیری ویزای زائران پیش پای دست‌اندرکاران حج قرار داده‌اند.
مخفی شدن عربستان پشت استدلال واهی
جالب اینجاست که عربستان نبود روابط دیپلماتیک و سیاسی را بهانه‌ای برای صادر نکردن ویزا قرار داده و به نوعی پشت این استدلال سنگر گرفته است. اما باید این نکته را مورد توجه قرار داد که توافقات حج به طور کامل با توافقات عادی و دیپلماتیک متفاوت است. سعید جوادی، کارشناس حقوق بین‌الملل در این باره به«وطن‌امروز» بیان داشت: توافق حج و هماهنگی‌های آن در سازمان کنفرانس اسلامی انجام شده و عربستان در حال حاضر متولی این موضوع است اما دولت ایران باید  اجازه اجرای یکجانبه آن را از عربستان سلب کند. به گفته این کارشناس حقوقی، براساس توافقات صورت گرفته دولت عربستان حق ممنوع اعلام کردن حج را ندارد و کارشکنی در صدور ویزا نیز به همین معنی تلقی خواهد شد. بر این اساس دولت باید با استناد به این موضوع از حق زائران ایرانی دفاع کند. وی با اشاره به اینکه ویزای حج با روادید سفر به عربستان متفاوت است، یادآور شد: دستگاه دیپلماسی باید با اقتدار با سعودی‌ها برخورد کند و سوءمدیریت آنها را اهرمی برای فشار بر سعودی‌ها بداند، چرا که می‌توان با پیگیری این موضوع از طریق سازمان کنفرانس اسلامی اداره مکه و مدینه را از انحصار سعودی‌ها خارج کرد.
ویزای الکترونیک شاه‌بیت مذاکرات
این در حالی است که حج و سفر زائران به عربستان را باید فرا‌تر از روابط دیپلماتیک در نظر گرفت و دولت عربستان نباید با نادیده‌گرفتن جنبه شرعی این موضوع مسلمانان را از حق مسلم‌شان محروم کند. اما در حال حاضر سایه سنگین سیاست بر حج سایه افکنده است. سیدکمال رفیعی پژوهشگر مسائل حقوق و امنیت بین‌الملل در گفت‌وگو با «وطن امروز» اظهار داشت: هیات ایرانی در مذاکرات نباید به هیچ عنوان صدور ویزا از طریق کشور ثالث را بپذیرد، چرا که این اقدام با حفظ شأن و کرامت زائران ایرانی در تضاد است. وی درباره راهکار پیگیری روادید زائران تمتع خاطرنشان کرد: در حال حاضر عربستان ادعای پیشرفت و بهره‌مندی از تکنولوژی‌های روز دنیا را دارد بر این اساس دولت ایران باید پیشنهاد صدور ویزای الکترونیک را روی میز مذاکرات قرار دهد.
تهدید عربستان به تعلیق حج
موضع تدافعی هیات مذاکره‌کننده در برابر سعودی‌ها نکته دیگری است که این کارشناس حقوق از آن انتقاد کرد و افزود: عربستان درباره فاجعه منا، سانحه جرثقیل و ماجرای خطای ماموران فرودگاه مسؤولیت سنگینی را عهده‌دار است که می‌تواند به عنوان برگ برنده از طرف دستگاه دیپلماسی مورد بهره‌برداری قرار گیرد. اما موضع انفعالی دستگاه دیپلماسی، سعودی‌ها را در جایگاه تهاجمی قرار داده است. به باور رفیعی، تهدید عربستان به تعلیق سفر حج و موکول کردن این موضوع به پذیرش بی‌چون و چرای شرایط ایران و دریافت تضمین برای حفظ همه‌جانبه امنیت زائران می‌تواند راهکار دیگری برای کسب موفقیت در انجام مذاکرات باشد. رفیعی درباره دیگر راه‌های اعمال فشار به دولت سعودی خاطرنشان کرد: در شرایطی که عربستان حج را دستخوش مشکلات سیاسی کرده لازم است با دعوت از دیگر کشورهای مسلمان و طرح موضوع در سازمان کنفرانس اسلامی اجازه ندهیم سعودی‌ها با بهانه‌های سیاسی از تعهدات قانونی و شرعی خود در برابر حجاج استنکاف کنند.