گروه سیاسی: حالا که محمدجواد ظریف صراحتا اعلام می‌کند برای آنکه طرف آمریکایی به تعهداتش عمل کند؛ باید به آنها فشار آورده شود و اکنون که عباس عراقچی رسما می‌گوید ماموران وزارت خزانه‌داری آمریکا با حضور در کشورهای مختلف، مانع تجارت بانک‌های اروپایی با ایران می‌شوند و در شرایطی که تنها چند روز پس از دیدارهای ظریف و کری در نیویورک، واشنگتن رسما اعلام کرد موضعش درباره تجارت بانک‌های اروپایی با ایران تغییری نکرده است، سخنگوی وزارت امور خارجه دولت حسن روحانی اذعان می‌کند برجام یا هر توافق بین‌المللی دیگر در حوزه قوانین داخلی کشورها، فاقد مشروعیت و ضمانت اجرایی لازم است! «برجام به التماس افتاد» عنوان گزارشی بود که چندی پیش «وطن امروز» در تیتر نخست خود در واکنش به مصاحبه ظریف با اشپیگل به آن پرداخت. سوال اصلی «وطن امروز» از دستگاه دیپلماسی این بود که اگر توافق برجام، یک توافق حقوقی بین‌المللی است چرا باید برای اجرای آن به طرف مقابل التماس و خواهش کرد؟ پاسخ کارشناسان بین‌المللی نیز در این زمینه واضح و روشن بود؛ پایه‌های سست حقوقی در برجام مهم‌ترین دلیل دیپلماسی التماس است، به عبارت دقیق‌تر متن برجام آنقدر ضعیف بسته شده که هیچ راهکاری برای احقاق حقوق و مواخذه طرف مقابل در قبال عدم انجام تعهدات و نقض برجام وجود ندارد. بعد از این اظهارنظر، ظریف در نشست دیگری نیز از لزوم فشار به غرب برای انجام تعهدات برجام سخن گفت؛ اظهارنظر دیگری که به نحوی سست بودن برجام برای اجرای روند طبیعی آن را زیر سوال می‌برد. حالا این موضوع در نشست خبری روز گذشته وزارت امور خارجه مطرح شد و پاسخ آقای سخنگو بسیار جالب بود: «در تعهدات بین‌المللی ضمانت اجرایی لازم وجود ندارد». به نظر می‌رسد همین پاسخ کافی باشد تا اساس توافق برجام زیر سوال برود. سوال دیگر این است: این چه تعهد بین‌المللی است که در ایران اجرا می‌شود اما طرف مقابل در قبال آن نه تعهدی دارد و نه الزامی! در نشست خبری روز گذشته، سخنگوی وزارت امور خارجه در پاسخ به این سوال خبرگزاری بسیج که «چرا وقتی یک تعهد بین‌المللی داریم، باید برای اجرای تعهدات طرف مقابل از او درخواست کنیم؟» گفت: این سوال شاید مناسبتی برای بیان یک نکته حقوقی و بین‌المللی باشد؛ اینکه آیا ضمانت‌های اجرایی تعهدات قانونی دولت‌ها و افراد در درون کشورها عینا در تعهدات بین‌المللی هم وجود دارد یا خیر؟ جابری‌انصاری ادامه داد: یعنی اگر توافق بین‌المللی صورت گرفت، نه بین چند کشور، حتی کنوانسیون بین‌المللی شکل گرفت در ارتباط با مسائل مختلف، آیا از همان ضمانت اجراهایی که در داخل پیش‌بینی می‌کند برای اجرای قوانین برای اتباع یک ملت برخوردار است یا نیست؟
وی افزود: واقعیت آن است که بین آنچه در روابط بینالملل و سیاست بینالملل وجود دارد با آنچه آرزو و آرمان ملتها، دولت‌ها و نخبگان جهانی است در طول سالهای گذشته فاصله وجود دارد. سخنگوی وزارت امور خارجه تصریح کرد: آرمانی که براساس آن جامعه ملل و سپس سازمان ملل شکل گرفت حرکت به سمت نوعی دولت جهانی بود که روابط دولت‌ها و ملتها را ساماندهی و ضابطه‌مند و قانون‌مند می‌کند و همان ضمانتهایی را که در سطح حقوق داخلی در اجرای قوانین وجود دارد در سطح بین‌المللی پیش‌بینی می‌کند. وی گفت: مسیری که در طول دهههای گذشته از جامعه ملل تا سازمان ملل تا به امروز طی شده فقط برای رسیدن به این نقطه بوده اما این حرکت یک حرکت بسیار آرام بوده و همچنان توافقات بین‌المللی از میزان ضمانتهایی که در حقوق داخلی برخوردار است برخوردار نیست. جابری انصاری خاطرنشان کرد: در دنیا بحثی وجود دارد که حاکمیت ملی کشورها را مانعی در برابر این ضمانتها و وضعیت بین‌المللی حاکم بر توافقات بین‌المللی تعیین می‌کند؛ این یک بحث کلی است و طبیعتا امکان تحقق آن نیست. سخنگوی وزارت امور خارجه اظهار کرد: در موضوع خاص برجام، سازوکارهایی هم در داخل ایران پیش‌بینی شده برای نظارت بر روند اجرای برجام که هیات عالی نظارت بر برجام است که در شورای امنیت ملی جلسات خود را برگزار می‌کند و زیر نظر مقام معظم رهبری است. وی تاکید کرد: مهم‌ترین وظیفه هیات عالی نظارت بر برجام این است که موارد نقض برجام و نقض تعهدات از سوی طرف مقابل را به شکل مستقل جمع‌بندی و در مسیر گردش کشوری و تصمیم‌گیری به مقامات عالی کشور ارائه کند.
جابری‌انصاری افزود: در متن برجام نیز کمیسیون مشترک برجام پیش‌بینی شده است.
سخنگوی وزارت امور خارجه ادامه داد: اینکه آیا در این سازوکار (کمیسیون مشترک) به دلیل اینکه ما و چند کشور هستند، راهی برای منافع ما خواهد بود؟ سوالی است که از ابتدا در برابر کل برجام مطرح بوده است. آنچه ضمانت تحقق منافع ملت ایران است، اراده ملت و دولت ایران در ایستادگی بر حقوق و پایبندی بر حقوقش و پیگیری منافعش است.
وی تاکید کرد: در روابط بینالملل هیچ نهاد تصمیم‌گیرنده قاطعی وجود ندارد و همه سازوکارهای موجود سازوکارهای نسبی است، برخلاف سازوکارهای قانونی که در قوانین داخلی کشورها از طریق مثلا دادگاهها و قوه قضائیه به‌عنوان ضامن اجرای عملی همه تعهدات و قوانین موجود وجود دارد اما در سطح بین‌المللی این سازوکارها یا نیست یا بسیار ناقص است.
جابری‌انصاری گفت: سیاست دولت ایران، سیاست جزیره‌ای نیست و دولت ایران سیاست نظام را پیگیری می‌کند و از نخبگان و رسانه‌ها انتظار می‌رود در ارائه ایده‌ها و طرح‌ها در این زمینه کمک کنند.
حالا که هسته‌ای رفت؟
اظهارات عجیب حسین جابری انصاری درباره نبود ضمانت اجرایی لازم برای برجام در شرایطی است که ایران همه تعهدات خود در برجام را انجام داده است. به عبارت دقیق‌تر، برجام با اجرای تعهدات ایران آغاز شد سپس با تایید آژانس طرف مقابل یعنی 1+5 آغاز تعهدات خود در برجام را اعلام کرد.
البته سخنگوی وزارت امور خارجه در حالی از وضعیت توافقات بین‌المللی در دایره قوانین و مقررات داخلی کشورها می‌گوید که پیش از این و زمانی که منتقدان از دخالت‌های کنگره آمریکا در روند اجرای تعهدات آمریکا در برجام گلایه می‌کردند، محمدجواد ظریف و عباس عراقچی بارها تصریح کردند برجام به دلیل آنکه تعهد دولت آمریکاست، باید در این کشور مورد احترام قرار گیرد و اجرا شود. حتی ظریف چندی پیش گفت رئیس‌جمهور آینده آمریکا نیز چه از دموکرات‌ها باشد و چه از جمهوری‌خواهان، موظف به اجرای برجام است. اکنون در شرایطی که برنامه هسته‌ای ایران سال‌ها به عقب بازگشته است و تعهدات طرف مقابل بویژه در حوره بانکی، محقق نشده است؛ اذعان سخنگوی وزارت خارجه به انتقادات منتقدان توافق ضعیف، بسیار قابل تامل است.